„Współczesna literatura francuskojęzyczna”

W dniu 4 października 2017 r. odbyło się szkolenie dotyczące literatury francuskojęzycznej.

Partnerem w organizacji szkolenia było Centrum Polsko-Francuskie Côtes d'Armor – Warmia i Mazury w Olsztynie.

Program szkolenia:

10.00-10.05 – Rozpoczęcie szkolenia – Andrzej Marcinkiewicz, Dyrektor WBP w Olsztynie

10.05-10.55 – „Wydawnictwo Minuit: eksperyment i tradycja” – dr hab. Tomasz Swoboda

Niewielkie wydawnictwo Minuit to jedna z najważniejszych kart w historii literatury francuskiej. Założone w okresie drugiej wojny, wspierało pisarzy związanych z ruchem oporu. W drugiej połowie wieku zasłynęło jako wydawca eksperymentatorów z nurtu "nowej powieści". Do dziś kontynuuje linię książek niekiedy trudnych, wymagających i poszukujących, zawsze starannie wyselekcjonowanych. Szczególne miejsce w katalogu wydawnictwa zajmują pozycje obejmujące namysł nad powieściową konwencją, nad językiem, a także nad miastem jako przestrzenią nowoczesności.

10.55-11.45 – „Grupa OuLiPo (Warsztat Literatury Potencjalnej), czyli sekret długowieczności” – Anna Wasilewska

Czy istnieje przepis na długowieczność literackich formacji? Czy jest możliwe, żeby w czasach wyczerpania się nurtów awangardowych i post-nowoczesnego znużenia wszelkimi –izmami, przetrwała jeszcze jakaś grupa literacka o długiej tradycji, która nie trąciłaby skansenem? I nie są to wcale pytania retoryczne, taka grupa istnieje już od czterdziestu siedmiu lat i nadal miewa się dobrze, a istnieje, ponieważ powstała nie w wyniku teoretycznych założeń, lecz pisarskiej praktyki. Mowa jest oczywiście o grupie Oulipo (Ouvroir de Littérature Potentielle), czyli Warsztacie Literatury Potencjalnej, grupie dobrze znanej chociażby z monograficznych numerów „Literatury na Świecie”, których protagonistami byli Georges Perec, Harry Mathews, Raymond Queneau, a także Italo Calvino. Raymond Queneau, który w roku 1960 założył Oulipo wraz z matematykiem François le Lionnais, miał już za sobą główne dzieła, w tym swoją może najświetniejszą, a zarazem debiutancką powieść Psią trawkę (1933,), Zazi w metrze (1959) czy Ćwiczenia stylistyczne (1947). Wiele książek pisarzy tego nurtu jest dostępnych po polsku.

11.45-12.00 – przerwa

12.00-12.50 – „Literatura frankofońska w Polsce” – Jacek Giszczak

Literatura frankofońska obejmuje dzieła pisarzy francuskojęzycznych, dla których język francuski nie jest językiem rodzimym. Jej początki sięgają lat 30 XX wieku. Obecnie zajmuje ona ważną pozycję na francuskim rynku księgarskim. W Polsce literaturę frankofońska popularyzuje zwłaszcza krakowskie wydawnictwo Karakter, publikując dzieła takich pisarzy jak Alain Mabanckou z Konga, Tahar Ben Jelloun z Maroka czy Lyonel Trouillot z Haiti. W polskich przekładach są też dostępne dzieła innych autorów z dawnych kolonii francuskich: Dany’ego Laferriere’a (Haiti), Ken Bugul (Senegal), Kamela Daouda (Algieria) czy Jean-Luca Raharimanany (Madagaskar).

12.50-13.40 – „Poezja francuska – ziemia wciąż nieznana” – Krystyna Rodowska

Wystąpienie koncentrowało się m.in. na następujących aspektach: recepcja poezji francuskiej w Polsce do r. 1989 i w latach późniejszych; wybitni tłumacze i komentatorzy tej poezji (nazwiska, sylwetki, przekłady); kontekst sytuacyjny: dominacja poezji angloamerykańskiej, rola jej tłumaczy – poetów; życie poetyckie we Francji; punkt odniesienia: 4-tomowa „Antologia poezji francuskiej” J. Lisowskiego; antologia „Na szali znaków” – continuum i próba nowych rozpoznań; kryteria wyboru poetów i przedstawionych utworów; Poeci dykcji tradycyjnej, nurt „nowego liryzmu” i kontestatorzy (przykłady: Claude Roy, Jean-Michel Maulpoix, Lilianne Giraudon, Pierre Alferi).

13.40-14.10 – „Krótki przegląd zjawisk literackich i kulturowych w Bretanii na przełomie XX i XXI wieku” – Kazimierz Brakoniecki

Bretania jest historyczno-geograficzną prowincją Francji. Jej rodzimym językiem jest bretońska odmiana języka celtyckiego. Jednak większość dzieł literackich, podobnie jak w  Irlandii, powstaje w języku francuskim. I o takiej literaturze traktowało wystąpienie: odnosi się ona do dziedzictwa bretońskiego, przetwarza dorobek celtycki, ale wypowiada się w formach nowoczesnych, ukazując skomplikowane relacje indywidualne i społeczne na pograniczu bretońsko-francuskim, aspirując do przekraczania granic literatury regionalnej.

Podczas szkolenia możliwy był zakup książek z zakresu literatury francuskojęzycznej dzięki współpracy z Książnicą Polską Sp. z o.o.

Program do pobrania

Prelegenci

Kazimierz Brakoniecki

Poeta i tłumacz literatury francuskiej Bretanii i dyrektor samorządowego Centrum Polsko-Francuskiego w Olsztynie. Autor ponad 30 książek poetyckich i eseistyczno-autobiograficznych począwszy od 1979 roku. W 1990 r. uczestniczył w założeniu Wspólnoty Kulturowej „Borussia”, a w 1996 r. Olsztyńskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Bretanii i Francji „Amitié”. W latach 1991-1997 redaktor naczelny, a w latach 2014-2017 współredaktor naczelny pisma „Borussia” poświęconego kulturze, historii i literaturze Warmii i Mazur. Współautor pracy „Borussia. Ziemia i ludzie”, antologii piśmiennictwa o Ziemi Pruskiej. Otrzymał m.in.: Nagrodę Ministra Kultury za rok 2001 za upowszechnianie kultury, Laur UNESCO w 2007 za twórczość i upowszechnianie kultury narodowej, „Wawrzyn” Literacką Nagrodę Warmii i Mazur 2008 za „Historie bliskoznaczne”, Literacką Nagrodę im. Lindego miast partnerskich Getyngi i Torunia w 2016 r.

Jacek Giszczak

Tłumacz literatury francuskiej i frankofońskiej, kompozytor, autor tekstów piosenek i prozaik. Absolwent Liceum Sztuk Plastycznych w Lublinie, filologii polskiej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i literatury na Sorbonie. Tłumaczył książki takich autorów jak: Blaise Cendrars, Virginie Despentes, Philippe Djian, Alexandre Dumas, Jean Genet, Michel Houellebecq. Laureat Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. W 2015 roku został kawalerem francuskiego Orderu Sztuki i Literatury. Nagroda „Literatury na Świecie” 2015 w kategorii tłumaczenie prozy; nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2016 za tłumaczenie książki „Zwierzenia jeżozwierza” Alaina Mabanckou; Laureat Nagrody artystycznej Miasta Lublina 2016.

Krystyna Rodowska

Poetka, tłumaczka literatury pięknej j. francuskiego i hiszpańskiego, krytyk literacki. Absolwentka filologii romańskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Współpracuje z pismem „Literatura na Świecie” od początku jego istnienia.

Tłumaczyła i publikowała, utwory m.in. Jorge Luisa Borgesa, Vicente Huidobro, Octavio Paza, Pablo Nerudy, Roberto Juarroza, Jules Laforgue’a, Paula Eluarda, André Bretona, Philippe Jaccotteta, Bernarda Noëla, Jacques’a Roubaud, Kateba Yacine’a, Gastona Miron, Vicente Aleixandre, Federico Garcii Lorki, Jorge Guilléna, Luisa Camoensa. Na łamach „Literatury na Świecie” opublikowała fragmenty nowego przekładu I tomu dzieła Marcela Prousta „W poszukiwaniu straconego czasu”.

W 1991 r. otrzymała nagrodę miesięcznika „Literatura na Świecie” za przekłady poezji latynoamerykańskiej, w 1996 r. – za przekład powieści Jeana Geneta pt.: „Ceremonie żałobne”. W 2005 r. została laureatką nagrody ZAIKS-u za wybitne osiągnięcia w zakresie przekładów z literatur: francusko- i hiszpańskojęzycznych. W 2015 została odznaczona francuskim Orderem Sztuki i Literatury (w stopniu oficerskim). W 2016 otrzymała Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

dr hab. Tomasz Swoboda

Tłumacz i literaturoznawca. Absolwent filologii polskiej i romańskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Profesor Uniwersytetu Gdańskiego oraz Uniwersytetu Szczecińskiego. Autor książek oraz przekładów. Tłumaczył takich autorów, jak m.in. Charles Baudelaire, Roger Caillois, Michel Foucault, Michel Leiris, Gerard de Nerval, Paul Ricoeur, Jean-Paul Sartre, Michel Vovelle.

Laureat Nagrody „Literatury na Świecie” za 2008 r.; Nagrody im. Andrzeja Siemka za 2010 r. za „Historie oka”; nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2014 (wspólnie z Ryszardem Engelkingiem) za przekład książki „Śnienie i życie Gerarda de Nervala”.

Anna Wasilewska

Absolwentka filologii romańskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Tłumaczka literatury włoskiej i francuskiej. Pisuje teksty krytyczne.

Od roku 1979 jest redaktorką pisma „Literatura na Świecie”, gdzie od 1992 roku prowadzi dział literatury francuskiej i włoskiej.

Przełożyła ponad czterdzieści książek, piętnaście sztuk teatralnych, blisko sto tekstów prozatorskich i eseistycznych publikowanych w czasopismach. Wśród tłumaczonych pisarzy znaleźli się: Italo Calvino, Guido Piovene, Tommaso Landolfi, Alberto Moravia, Umberto Eco, Anna Maria Ortese, Dario Fo, Ugo Betti, Eduardo de Filippo, Carlo Goldoni, Stefano Benni, Andrea Camilleri, Carlo Emilio Gadda, Giovanni Catelli, Maurice Blanchot, Raymond Queneau, Georges Perec, Antoine de Saint-Exupéry, Jacques Derrida, Jean Genet, Jean Echenoz, Francis Ponge, Michel Leiris, Guy Goffette, Jan Potocki.

Otrzymała nagrody: 1990 – wyróżnienie Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich za przekład powieści Italo Calvina, „Jeśli zimową nocą podróżny”; 1996 – nagroda w kategorii przekładu sztuk teatralnych Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich za „Splendid’s” Jeana Geneta oraz „Obiad Rodzinny” Roberta Lerici; 2011 – nagroda ZAIKS-u za przekłady z literatury włoskiej i francuskiej.

W 1996 r. otrzymała Srebrny Krzyż Zasługi, a w 2001 r. Złoty Krzyż Zasługi. W 2014 r. otrzymała order francuski Chevalier de l’Ordre des Arts et des Lettres.