| Start | Informacje | Spis treści | Słownik | Przydatne adresy |

3.5 Terminologia dotycząca stopnia ploidalności komórek - przypomnienia i uzupełnienia

Diploid to organizm, którego komórki somatyczne mają liczbę chromosomów charakterystyczną u danego gatunku dla sporofitu, a haploid - dla gametofitu (pyłku, albo komórek woreczka zalążkowego) - czyli odpowiednio - dla komórek będących przed mejozą i po niej. Podwojenie liczby chromosomów haploida, spontaniczne, albo wywołane działaniem kolchicyną prowadzi do powstania podwojonego haploida, który od zwykłego diploida różni się tym, że jest praktycznie w 100% homozygotą (tj. homozygotą pod względem wszystkich genów).

Euhaploid - organizm, którego komórki somatyczne zawierają liczbę chromosomów dokładnie odpowiadającą liczbie gametycznej (liczbie chromosomów typowej dla gamet). Organizm, którego komórki zawierają chromosomy w liczbie zbliżonej do gametycznej liczby u tego gatunku, lecz nieco od niej odbiejagającej to aneuhaploid. Haploid disomiczny przypomina odpowiedni euhaploid, ale jeden z chromosomów występuje w jego komórkach w dwóch egzemplarzach; taką samą liczbę chromosomów ma haploid addycyjny, ale ten jeden dodatkowy chromosom w jego komórkach pochodzi z genomu innego gatunku rośliny niż pozostałe chromosomy; haploid nullisomiczny ma o jeden chromosom mniej w porównaniu z odpowiednim euhaploidem. Aneuhaploid, którego komórki mają typową dla euhaploida liczbę chromosomów, z tym jednak, że jeden z chromosomów pochodzi z genomu innego gatunki niż pozostałe, to haploid substytucyjny. Wszelkie inne aneuhapolidy można ogólnie nazywać aneuhaploidami nieregularnymi. Polihaploid - haploid organizmu poliploidalnego (zawiera więcej niż jeden genom), np. dihaploid jest haploidem organizmu tetraploidalnego i zawiera dwa podstawowe genomy. Dla odróżnienia takich haploidów od haploidów których komórki zawierają tylko jeden genom, te ostatnie nazywa się monohaplodiami (lub monoploidami). Polihaploidy zawierają więc co najmniej dwa genomy; jeśli są to genomy identyczne (tego samego gatunku) to polihaploid jest autopolihaploidem, w przeciwnym razie jest allopolihaploidem (zawiera genomy różnych gatunków roślin).
Wiele gatunków roślin jest poliploidami, prawdopodobnie nawet rzodkiewnik (Arabidopsis thaliana), który słynie z niewielkiej zawartości DNA w komórkach.

Do przeanalizowania tych terminologicznych niuansów wdzięcznym obiektem są komórki ziemniaka (Solanum tuberosum). Zawierają 2n = 4x = 48 chromosomów. Krzyżując ziemniaka z Solanum phureja otrzymać można rośliny mające 1n = 2x = 24 chromosomy. Z hodowli pylników takich roślin udaje się czasami zregenerować rośliny zawierające 1n = 1x = 12 chromosomów. Tak więc u normalnego ziemniaka haploid (1n) jest właściwie dihaploidem (2x; dzięki występowaniu dwóch podstawowych genomów ten haploid może być płodny), ale wcale nie podwojonym haploidem. Diploid zaś (2n) zwykle nie jest wcale podwojonym haploidem, za to jest właściwie tetraploidem (4x).

Allopoliploidy to rośliny, których komórki zawierają kilka genomów różnych gatunków. Autopoliploidy natomiast zawierają w komórkach po kilka kopii tego samego genomu. Chromosomy różnych gatunków mogą się "spotkać" w genomie jednego organizmu w wyniku krzyżowania form oddalonych. Planowe, zamierzone wprowadzanie jakiegoś chromosomu lub jego fragmentu do genomu wybranego organizmu (w wyniku odpowiednich krzyżowań i ewentualnie działania mutagenami, powodującymi pękanie chromosomów) nazywa się czasem inżynierią chromosomową. Zarówno poliploidy, jak i mieszańce międzygatunkowe powstają u roślin znacznie częściej niż u zwierząt.