VI. Czytelnictwo.

CZYTELNICY

W 2010 r. w bibliotekach publicznych województwa warmińsko-mazurskiego zanotowano spadek o 1,35% liczby czytelników. W mieście czytelnictwo spadło o 1%, na wsi natomiast o 2%:

W bibliotekach olsztyńskich liczba czytelników wyniosła 52 239 i w porównaniu do 2009 roku zmniejszyła się o 430.

Spadek liczby czytelników korzystających z bibliotek odnotowujemy systematycznie od kilku lat.

Wskaźnik społecznego zasięgu czytelnictwa (wskaźnik obrazuje ilu spośród mieszkańców to zarejestrowani czytelnicy bibliotek) uległ zmniejszeniu i wynosił:

W badanym okresie, w województwie warmińsko-mazurskim, co 5 mieszkaniec miasta (bez zmiany w porównaniu do roku poprzedniego) i co 11 mieszkaniec wsi był zarejestrowanym czytelnikiem bibliotek publicznych.

Procent czytelników w stosunku do ogółu mieszkańców w podziale na powiaty

Ponownie najwyższy wskaźnik czytelnictwa osiągnęły biblioteki w miastach: Tolkmicko (35,31%), Ryn (29,67%), Morąg (32,06%), Olsztyn (29,59%), Kisielice (28,60%), Biskupiec (28,81%), Zalewo (25,18%), a także gminy wiejskie: Dąbrówno (24,19%), Jedwabno (23,47%), Lelkowo (22,51%), Lubomino (21,61%), Nowe Miasto Lubawskie (21,58%), Markusy (21,31%), Grodziczno (20,01%). Wzrost powyższego wskaźnika odnotowano w 18 gminach miejskich i 30 gminach wiejskich.

W roku 2010 przeciętna liczba czytelników przypadających na 1 placówkę była niższa o 8 osób w stosunku do 2009 roku i wynosiła:

Największy wzrost i spadek liczby czytelników w województwie ilustruje poniższa tabela:

W bibliotekach w Mrągowie i Dobrym Mieście zanotowano wyraźny wzrost w porównaniu z 2009 rokiem. Według słów dyrektor MBP w Morągu wprowadzenie automatycznego wypożyczania i kart bibliotecznych uatrakcyjniło ofertę biblioteki. Biblioteka w Dobrym Mieście otworzyła dwie filie – w Orzechowie i Cerkiewniku, ułatwiając dostęp do swoich usług użytkownikom na wsi.

Struktura użytkowników bibliotek

Rok 2010 przyniósł niewielki wzrost w trzech najstarszych grupach wiekowych: 25-44 (wzrost wartości o 960), 45-60 (+426) i w grupie wiekowej 60+, gdzie wzrost był największy, bo o 1993 użytkowników. Wciąż obserwujemy proces przesuwania się struktury wieku korzystających z bibliotek publicznych w kierunku najwyższych kategorii wieku.

Spadek liczby czytelników w młodszych grupach wiekowych (kolejno: do lat 15 – o 200, 16-19 – o 2 106 oraz 20-24 – o 2 557) ma związek ze słabnącym zainteresowaniem tradycyjną formą książki tej grupy wiekowej.

Tak jak w latach poprzednich, to potrzeby użytkowników w średnim wieku oraz seniorów, których liczba regularnie wzrasta, mają znaczący wpływ na kształtowanie oferty bibliotek publicznych.

Spadek wartości w dwóch pierwszych kategoriach – uczniowie i studenci – wskazuje na fakt, że oferta bibliotek znacznie straciła na atrakcyjności w oczach młodych czytelników. Nie bez znaczenia jest, że te grupy reprezentowane są przez młodych ludzi, którzy doskonale radzą sobie z poruszaniem się w Internecie i wyszukiwaniem w nim interesujących ich informacji, książek (coraz częściej dostępnych online) czy czasopism.

Czytelnicy do lat 15:

Liczba czytelników z tej grupy po raz kolejny nieznacznie spadła.

Liczba czytelników do lat 15 w 2010 r. wyniosła:

Największy procent czytelników do lat 15, w stosunku do ogółu czytelników, zarejestrowano w gminach miejskich: Dobre Miasto (48,85%), Reszel (46,32%), Korsze (46,31%), oraz w gminach wiejskich: Pisz (76,15%), Zalewo (71,48), Grodziczno (65,49%), Morąg (64,86%), Olsztynek i Wieliczki (62,70%), Lidzbark Warmiński (61,30%), Stare Juchy (60,76%), Dywity (60,74%), Barczewo (60,70%).

AKTYWNOŚĆ CZYTELNICZA

Liczba odwiedzin

W 2010 roku odnotowano wzrost liczby odwiedzin w mieście o 292 395 – liczba odwiedzin była równa 2 233 884, na wsi natomiast, po ubiegłorocznym wzroście, nastąpił spadek o 17 949 – liczba odwiedzin wyniosła 946 030.

Dokładniejsze dane przedstawia poniższa tabela:

Udostępnianie zbiorów bibliotecznych

Wypożyczenia książek i czasopism na zewnątrz w roku sprawozdawczym kształtowały się następująco:

Odnotowano wzrost wypożyczeń na zewnątrz w 23 gminach miejskich oraz w  42 gminach wiejskich. Wskaźnik udostępniania księgozbioru na zewnątrz w przeliczeniu na 100 mieszkańców w województwie w 2010 r. był równy 296,01, niższy o 2,14 niż w roku poprzednim. Wartość wskaźnika w miastach wynosiła 348,30 (-1,93), na wsi natomiast 218,20 (-2,19).

Jak wynika z analizy struktury wypożyczeń księgozbioru na zewnątrz, w województwie nastąpił spadek zainteresowania literaturą piękną dla dzieci (-0,67%) oraz dalszy spadek zainteresowania literaturą popularnonaukową (-0,39%). Już po raz kolejny zanotowano natomiast wzrost zainteresowania literaturą piękną dla dorosłych (+1,06%). Wynika to zapewne z poszerzającego się grona użytkowników powyżej 25 roku życia.

Wypożyczenia książek i czasopism na miejscu:

Biblioteki publiczne w województwie warmińsko-mazurskim dysponowały 4 939 miejscami do czytania, tj. o 49 mniej niż w 2010 roku. Ogółem wzrost wypożyczeń na miejscu odnotowano w 24 gminach miejskich oraz w 43 gminach wiejskich. Wskaźnik udostępniania na miejscu na 100 mieszkańców w województwie był równy 78,33 – czyli o 5,36 mniejszy niż w 2010 r.: w mieście 93,36 (-9,87), na wsi 55,97 (1,44).

Wypożyczenia czasopism na miejscu stanowiły 61,58% (-1,74% w porównaniu z rokiem 2009) ogółu wypożyczeń książek i czasopism na miejscu w województwie. Liczba ta jest związana z liczbą tytułów czasopism prenumerowanych przez biblioteki województwa. Spadek wypożyczeń może być konsekwencją spadku liczby prenumerowanych tytułów.

Wypożyczenia zbiorów specjalnych

Przewagę w ofercie bibliotek publicznych stanowią zbiory książkowe, co ma wpływ na wskaźniki wypożyczeń. Choć dostęp do Internetu, zasobów informacji na nowych nośnikach i innych formach niż tradycyjna książka jest coraz bardziej powszechny, to brak ich ujmowania w ewidencjach bibliotek publicznych powoduje, iż obraz oferowanych usług instytucji bibliotecznych jest niepełny.

Wypożyczenia zbiorów specjalnych w 2010 r. wynosiły:

W miastach przeważającą formą udostępniania zbiorów specjalnych są udostępnienia na zewnątrz: 75,40%. Największą liczbę wypożyczeń zarejestrowano w Olsztynie: 202 044, co stanowi 82,78% ogółu wypożyczeń zbiorów specjalnych w miastach na terenie województwa.

Wypożyczenia zbiorów specjalnych na wsi stanowiły 0,72% ogółu wypożyczeń zbiorów specjalnych w województwie. Największą aktywność w udostępnianiu wykazała GBP w Janowie.

W 11 gminach miejskich i 20 gminach wiejskich naszego województwa, które posiadały w swoich kolekcjach zbiory specjalne, nie udostępniano ich w ogóle.

Wypożyczenia wszystkich zbiorów bibliotecznych łącznie na zewnątrz i na miejscu w 2010 r. wyniosły:

Liczba wypożyczeń zbiorów przypadających na 1 czytelnika:

W 2010 r. wskaźnik liczby wypożyczeń zbiorów na 1 czytelnika uległ nieznacznemu wzrostowi:

Ważnym wskaźnikiem, który obrazuje wykorzystanie zbiorów w bibliotece jest wskaźnik obrotu zbiorów. Pozwala on na dostrzeżenie zależności pomiędzy doborem zbiorów a ich wykorzystaniem przez czytelników.

W 2010 r. zarówno wskaźnik obrotu książki, jak i wskaźnik obrotu zbiorów specjalnych uległ nieznacznemu wzrostowi, wciąż jednak pozostaje na bardzo niskim poziomie. W dalszym ciągu w bibliotekach województwa warmińsko-mazurskiego znajduje się zbyt dużo niewykorzystanych zbiorów, które powinny zostać poddane selekcji.

Działalność informacyjna

Tak jak w latach poprzednich działalność informacyjna bibliotek realizowana była poprzez udzielanie informacji bibliograficznej, bibliotecznej oraz rzeczowej dotyczącej różnych dziedzin wiedzy. Informacji udzielano na podstawie tradycyjnych źródeł (książek i czasopism) oraz źródeł elektronicznych, baz danych i Internetu.

W 2010 r. liczba udzielonych informacji w województwie zmniejszyła się o 55 847. Ogółem udzielono ich 728 718, w tym na wsi: 118 893 (-403).

Liczba udzielonych informacji:

Wypożyczenia międzybiblioteczne

W 2010 r. odnotowano 5 067 wypożyczeń międzybibliotecznych, o 1 137 mniej w porównaniu z rokiem ubiegłym.

Obsługa czytelnicza specjalnych grup użytkowników bibliotek (niepełnosprawnych, seniorów).

W województwie warmińsko-mazurskim wiele uwagi poświęca się użytkownikom starszym bądź niepełnosprawnym, a także osobom, które nie mogą o własnych siłach odwiedzać biblioteki.

By ułatwić wypożyczanie książek osobom, które nie mogą dotrzeć do bibliotek, bibliotekarze przekazują je przez pracowników, stażystów, wolontariuszy oraz krewnych i znajomych. W województwie warmińsko-mazurskim 32% (+2% w stosunku do roku poprzedniego) bibliotek głównych prowadzi usługę „Książka na telefon”.

W 95 lokalach w województwie zniwelowano bariery architektoniczne, które uniemożliwiały osobom na wózkach dotarcie do bibliotek. Komfort poruszania się w budynkach bibliotecznych i docierania do nich z roku na rok ulega poprawie. W kolejnych lokalach dokonano remontów w celu przystosowania ich do potrzeb osób niepełnosprawnych ruchowo, np.: zainstalowano windę (GBP Rozogi), podjazdy (GBP Dubeninki, Kosewo, Świętajno szczycieńskie, 2 filie MBP w Olsztynie,) oraz wykonano remont łazienki (MBP w Iławie).

W ramach współpracy z uczestnikami Warsztatów Terapii Zajęciowej prowadzono, zarówno w bibliotekach jak i ośrodkach, zajęcia, lekcje biblioteczne, podczas których zachęcano do korzystania z księgozbioru i pomagano w obsłudze Internetu (GBP Działdowo), a w MBP w Morągu zorganizowano wystawę rękodzieła artystycznego. W ramach współpracy z Ośrodkiem Wsparcia dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej oraz z Ośrodkiem Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczym, MBP w Olsztynie zorganizowała zajęcia dla grup użytkowników niepełnosprawnych, dwie filie prowadziły natomiast punkty biblioteczne w Szpitalu Miejskim i w Domu Dziennego Pobytu dla Niepełnosprawnych Ruchowo. Biblioteka w Mikołajkach nawiązała współpracę z Ośrodkiem Terapii Zajęciowej i Ośrodkiem dla Niepełnosprawnych, MGBP w Zalewie natomiast – tak jak w latach poprzednich – zaopatruje wychowanków Świetlicy Terapeutycznej w książki popularno-naukowe oraz poradniki do prac manualnych. Gminna Biblioteka Publiczna w Burkacie (GBP Działdowo) wydała tomik poezji „Świat marzeń świat rzeczywistości” – tytuł pochodzi z wiersza osoby niepełnosprawnej mieszkanki gminy. W tomiku znalazły się wiersze 7 osób niepełnosprawnych.

W Morągu, w ramach współpracy z Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym w Szymanowie (gmina Morąg), organizowano grupowe spotkania z dziećmi i młodzieżą z lekkim i średnim upośledzeniem umysłowym. Prezentowano twórczość podopiecznych Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Morągu. W Kowalach Oleckich udostępniano zasoby biblioteczne osobom biorącym udział w zajęciach prowadzonych przez tamtejszy Środowiskowy Dom Samopomocy. W Domu Pomocy Społecznej w Kowalach Oleckich działał punkt biblioteczny. WBP w Olsztynie prowadziła współpracę ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niesłyszących.

W ramach oferty dla seniorów biblioteki województwa warmińsko-mazurskiego organizowały cieszące się dużą popularnością kursy komputerowe (MBP w Bartoszycach, Iławie, Olsztynie, MGBP w Lidzbarku, Mikołajkach, Olecku i Ornecie). W gminie Markusy w bibliotece głównej i dwóch filiach założono Kluby Seniora. W Działdowie i Morągu rozwija się współpraca z Uniwersytetami Trzeciego Wieku, w ramach której prowadzone są Dyskusyjne Kluby Książki. Prócz tego w działdowskiej wypożyczalni organizowane są wystawy sekcji prac ręcznych seniorów. MBP w Olsztynie kontynuuje działania skierowane do pensjonariuszy Domów Dziennego Pobytu. W bibliotece w Ornecie raz w miesiącu prowadzone są spotkania pod hasłem "Babskie pogaduchy". WBP w Olsztynie organizowała spotkania muzyczne z cyklu „Teka kompozytorów” oraz „Feliks Nowowiejski” dla członków koła emerytów i pensjonariuszy Dziennego Domu Pomocy Społecznej „Nasz Dom”. Zorganizowano także warsztaty pisania gęsim piórem.

Wychodząc naprzeciw potrzebom czytelników niewidzących i słabowidzących, biblioteki zakupują audiobooki. WBP w Olsztynie organizuje system udostępniania książki mówionej na terenie województwa poprzez sieć 17 punktów bibliotecznych. Dokonywano zakupów książek z serii „Duże Litery”. MBP w Bartoszycach, w ramach współpracy z Polskim Związkiem Niewidomych (Oddział w Bartoszycach), promuje nowości książkowe dostępne w bibliotece. Kontynuowano rozpoczęty w poprzednim roku projekt, który ma na celu udostępnianie książek nagranych w zakodowanym formacie Czytak, przekazywanych (w ramach współpracy) przez Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym LARIX im. Henryka Ruszczyca w Warszawie. Stowarzyszenie realizuje projekt „Wydanie i nieodpłatne rozpowszechnianie 600 książek mówionych przeznaczonych dla osób niewidomych i słabowidzących w najnowszym standardzie cyfrowym”.

W Bibliotce Elbląskiej oraz MBP w Ełku jest udostępnione wydzielono stanowisko dla osób niepełnosprawnych z dysfunkcją wzrokową.