Stan zbiorów bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego na koniec 2005 r. był niższy o 25 110 jednostek ewidencyjnych niż w 2004 r i wynosił ogółem 5 622 977 j. ew.:
ZBIORY BIBLIOTEK PUBLICZNYCH WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W LATACH 2000-2005
Księgozbiory bibliotek (wydawnictwa zwarte i czasopisma oprawne) liczyły łącznie 5 477 241 wol. (-6 818), w tym w miastach 3 222 830 wol. (-11 318) i na wsi 2 254 411 (+4 500).
W zakresie oprawy i konserwacji zbiorów wykonano niewiele prac. We wszystkich bibliotekach publicznych województwa oprawiono jedynie 710 wol. książek (-316 wol.) na kwotę 13 698 zł i 959 wol. czasopism (-67 wol.) na kwotę 36 065 zł, z tego 84% to prace wykonane w WBP w Olsztynie.
Struktura księgozbioru ogółu placówek bibliotecznych, przedstawiona w procentach, kształtuje się następująco:
Kolejny rok wzrostu udziału literatury niebeletrystycznej w strukturze księgozbiorów bibliotek wykazuje pozytywną odpowiedź bibliotekarzy na rosnące potrzeby osób kształcących się oraz podnoszących kwalifikacje.
STRUKTURA KSIĘGOZBIORÓW BIBLIOTEK PUBLICZNYCH
W minionym roku, statystyczny mieszkaniec województwa miał do dyspozycji w bibliotece publicznej średnio 3,79 wol. (-0,05) książek, w tym w miastach 3,69 wol. (-0,08), na wsi 3,95 (bez zmian).
W przeliczeniu stanu księgozbioru na jednego czytelnika uzyskano:
LICZBA WOLUMINÓW W PRZELICZENIU NA JEDNEGO CZYTELNIKA W LATACH 2000-2005
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gminy miejskie | 14,05 | 14,33 | 15,40 | 15,06 | 15,30 | 15,56 |
| Gminy wiejskie | 31,39 | 31,56 | 31,30 | 31,14 | 31,80 | 33,58 |
| Województwo | 18,30 | 18,56 | 19,52 | 19,19 | 19,44 | 19,97 |
Porównując wyżej wymienione wskaźniki w ciągu ostatnich pięciu lat, zauważalny jest ciągły wzrost liczby księgozbioru przypadającego na jednego czytelnika. Powodami takiego stanu były: spadek liczby czytelników, zbyt mała selekcja zbiorów przy wzrastającej liczbie wpływów do bibliotek.
Ogółem do bibliotek publicznych w 2005 r. ogółem wpłynęło 175 161 wol., w tym 173 384 wol. książek (+1 816) i 1 777 wol. czasopism oprawnych (-125).
Zakup stanowił 71% wszystkich wpływów i był o 36% wyższy niż w 2004 roku. Z zakupu przybyło 124 626 wol. książek, to jest o 44 882 wol. więcej niż w 2004 roku. Głównym czynnikiem, który spowodował wzrost liczby zakupionych książek w województwie była dotacja celowa Ministerstwa Kultury na zakup nowości wydawniczych w wysokości 1 344 850 zł., ale także udział bibliotek w projektach i programach, w ramach których same zdobywały fundusze na zakupy księgozbiorów. Dzięki tym działaniom wskaźnik zakupu na 100 mieszkańców w województwie i w mieście wzrósł o 3, na wsi o 4 w porównaniu do roku ubiegłego i wynosi po raz pierwszy od 13 lat 9.
Zakup nowości książkowych ze środków budżetowych bibliotek utrzymał się jednak na poziomie z roku 2004 (4 wol. na 100 mieszkańców).
Ogółem w województwie zakupiono 124 626 wol. za 2 504 696 zł, w tym:
W wielu placówkach bibliotekarze wykazują dużą aktywność w pozyskiwaniu zbiorów, otrzymując je nieodpłatnie od fundacji, wydawnictw, towarzystw naukowych, prywatnych sponsorów lub zakupując za fundusze zebrane w ramach dobrowolnych wpłat czytelników. Dużym udogodnieniem w uzupełnianiu zbiorów jest szeroka dostępność tytułów na rynku wydawniczym, rozgałęziona sieć instytucji zajmująca się dystrybucją książek, m.in. hurtownie (które w ostatnich latach oferują swoje usługi, przywożąc bezpośrednio książki do biblioteki, co pozwala na dokładniejszy dobór tytułów) i księgarnie wysyłkowe, a także możliwość zakupu przez Internet. Ta ostatnia opcja jest szczególnie cenna w małych miejscowościach, gdzie nie ma dostępu do dobrze zaopatrzonej księgarni, wymaga jednak szczególnego doświadczenia bibliotekarza. Książka, którą można obejrzeć tylko "wirtualne" po zakupie może okazać się niewartościowa, zawierająca błędy merytoryczne, niechlujne tłumaczenia tekstów obcojęzycznych, złą jakość druku czy też oprawy. Dokonując zakupu w księgarni taką pozycję łatwo można ominąć, natomiast przy zakupie za pomocą Internetu - wymaga to dużej spostrzegawczości i umiejętności wyboru spośród wielu pozycji - tych naprawdę wartościowych.
Struktura zakupu książek w 2005 r.
Pod względem merytorycznym wzrasta jakość zbiorów. Kwoty przeznaczone na zakup - mimo dotacji - ciągle jeszcze zmuszają do wyjątkowo starannego doboru tytułów. Uzupełnianie zbiorów zazwyczaj odbywa się po przeanalizowaniu zapotrzebowań czytelniczych na podstawie dezyderatów zbieranych przez bibliotekarzy oraz analizy struktury i aktualności księgozbiorów. Zauważyć jednak można, iż w polityce gromadzenia materiałów bibliotecznych decydowały głównie edukacyjne potrzeby użytkowników.
Stosunkowo wysokie wskaźniki zakupu książek na 100 mieszkańców uzyskały:
a) biblioteki w miastach: Zalewo (34), Górowo Iławeckie (31), Miłomłyn (24), Pieniężno (24), Frombork (23), Kisielice (22),
b) biblioteki wiejskie z gmin: Jedwabno (36), Lubomino (25), Banie Mazurskie (23), Dubeninki (21).
Tylko w 2 gminach miejskich (Biała Piska i Mikołajki) i 6 gminach, które prowadzą placówki biblioteczne na wsi (Kruklanki, Mikołajki, Olsztynek, Ryn, Stare Juchy, Wieliczki) spadł wskaźnik zakupu książek na 100 mieszkańców. W pozostałych przypadkach był równy ubiegłorocznemu (w 11 gminach) lub wzrósł. Najniższy wskaźnik zakupu od 0 do 3 wol. uzyskało ponad 6% bibliotek na wsi (Miłakowo, Olsztynek, Pasym, Ryn, Sępopol, Susz), tj. o 1/4 mniej niż w roku ubiegłym.
Nakłady na zakup książek w przeliczeniu na 100 mieszkańców w roku sprawozdawczym przedstawiały się następująco:
NAKŁADY NA ZAKUP KSIĄŻEK W PRZELICZENIU NA 100 MIESZKAŃCÓW W LATACH 2000-2005
Przeciętna cena książki w porównaniu z rokiem poprzednim w województwie spadła o 0,16 zł i wynosiła 20,10 zł: w placówkach miejskich 21,22 zł (-0,38 zł), wiejskich - 18,44 zł (+0,55 zł).
| 2001 r. | 2002 r. | 2003 r. | 2004 r. | 2005 r. | |
|---|---|---|---|---|---|
| miasto | 20,86 zł | 21,20 zł | 20,85 zł | 21,60 zł | 21,22 zł |
| wieś | 13,17 zł | 16,44 zł | 16,63 zł | 17,88 zł | 18,44 zł |
| województwo | 17,39 zł | 19,31 zł | 19,41 zł | 20,25 zł | 20,10 zł |
Selekcja księgozbioru
W roku 2005 ubytkowano ogółem w województwie 181 927 wol. (+31 821), z tego w mieście 128 220 wol. (+32 576), a na wsi 53 707 wol. (-755).
W wyniku selekcji usunięto ze zbiorów 67 145 wol. (+29 243). Były to zbiory w złym stanie fizycznym i zawierające informacje zdezaktualizowane. Pozostałe ubytkowane książki, również te pochodzące z likwidacji placówek, przekazano innym bibliotekom.
W 2005 r. wskaźnik liczby ubytków na 100 mieszkańców był równy 12,73 w województwie, 14,94 - w mieście, a 9,42 - na wsi.
Mimo, że ogólna liczba ubytków w województwie wzrosła dość znacząco w porównaniu z rokiem ubiegłym, nie do końca świadczy o systematyczności w przeprowadzaniu selekcji w bibliotekach. W ponad 30% jednostek administracyjnych województwa biblioteki publiczne nie dokonały żadnej selekcji zbiorów: 12 z gmin miejskich (w 2004 r. - 7) i 24 z gmin wiejskich (34 w 2004 r.). Warto jednak zauważyć, że statystycznie wzrosła liczba bibliotek, w których przeprowadzono selekcję zbiorów i w związku z tym ich zbiory są aktualniejsze i adekwatne do potrzeb użytkowników. W roku ubiegłym w 35% jednostek administracyjnych nie przeprowadzono selekcji księgozbiorów bibliotek publicznych.
Wykres poniżej pokazuje, w jaki sposób na przestrzeni lat 2000-2005 przedstawiała się selekcja księgozbioru w bibliotekach całego województwa:
LICZBA UBYTKÓW W LATACH 2000-2005
Mimo że początkowo pojawiały się opinie, iż placówki biblioteczne powinny pozostać książnicami, pozostawiając kolekcjonowanie innych rodzajów dokumentów wyspecjalizowanym instytucjom, dziś już nikt nie zaprzecza sensowności gromadzenia tych zbiorów w bibliotekach. Coraz częściej zwraca się uwagę na to, jak ważną rolę współcześnie odgrywają zbiory nieksiążkowe - nagrania muzyczne, książki mówione, kasety wideo, CD-ROMy. Bez tego rodzaju zbiorów biblioteka nie może aktualnie w pełni realizować swoich zadań, nie może w pełni służyć swemu środowisku. Dzisiejsza biblioteka publiczna, stosując nowoczesne formy informacji i nowe metody jej pozyskiwania powinna oferować szeroką gamę materiałów w różnej postaci, a biorąc pod uwagę rosnące zapotrzebowanie czytelników na zbiory nieksiążkowe - coraz częściej gromadzić zbiory specjalne w postaci multimediów. Jednak porównując stan wpływów zbiorów specjalnych w bibliotekach województwa warmińsko-mazurskiego na przestrzeni ostatnich pięciu lat nie można wyraźnie tej tendencji zauważyć. Wprawdzie w gminach wiejskich systematycznie wzrasta liczba wpływów zbiorów specjalnych, jednak nadal jest ona bardzo niska - w 2005 r. była równa zaledwie 122 j. ew. W gminach miejskich natomiast wpływy zbiorów specjalnych były statystycznie znacznie większe (7 616 j. ew.).
Dokładne dane przedstawiają wykresy poniżej:
DYNAMIKA WPŁYWÓW ZBIORÓW SPECJALNYCH W LATACH 2000-2005:
województwo
miasto
wieś
Stan zbiorów specjalnych bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego w 2005 r. wynosił 145 736 j. ew. (-18 292 j. ew.), w tym 143 600 j. ew. w gminach miejskich (98,5% zbiorów specjalnych województwa) i 2 136 j. ew. w gminach wiejskich. Wysoki spadek liczby zbiorów specjalnych szczególnie zauważalny był w Bibliotece Elbląskiej (-24 313). Spowodowany był zmianą sposobu ewidencji zbiorów specjalnych, które w poprzednich latach liczone były według liczby kaset i płyt, a w roku 2005, zgodnie z aktualnie obowiązującymi zasadami ewidencji - według liczby tytułów.
STAN ZBIORÓW SPECJALNYCH W BIBLIOTEKACH PUBLICZNYCH W LATACH 2000-2005
Zasoby zbiorów audiowizualnych w ciągu roku statystycznie zmniejszyły się o 22 093 j. ew. i wynosiły na koniec 2005 roku 71 368 j. ew. (podobnie jak w przypadku ogólnej liczby zbiorów specjalnych w dużej mierze jest to efekt zmiany sposobu ewidencji w Bibliotece Elbląskiej). Zbiory audiowizualne stanowiły 49% ogółu zbiorów specjalnych. W placówkach wiejskich i w większości miast stanowią one przeważającą większość tej kategorii zbiorów. Jedynie duże biblioteki: WBP w Olsztynie, MBP w Olsztynie, Biblioteka Elbląska, MBP w Bartoszycach, MBP w Kętrzynie, MBP w Piszu gromadzą znaczne ilości innych materiałów zaliczanych do grupy zbiorów specjalnych, tj. dokumenty życia społecznego, dokumenty elektroniczne, patenty i normy. Zasoby tych kilku placówek determinują podany wyżej wskaźnik wojewódzki.
Należy podkreślić, że ostatnich latach przybywa w bibliotekach dokumentów elektronicznych. W 2004 roku wpłynęło 1 185 (+185) j. ew. dokumentów elektronicznych, w tym z zakupu 179. Ogółem w bibliotekach na terenie województwa zgromadzono ich 3 221 (+1 179).
Strukturę zbiorów specjalnych w 2005 r. przedstawia wykres poniżej:
STRUKTURA ZBIORÓW SPECJALNYCH W 2005 ROKU
W 2005 r. zaprenumerowano ogółem 3 927 (-199) egzemplarzy czasopism, w tym w miastach 2 473 (-151), na wsi 1 454 (-48). Biorąc pod uwagę pięć ostatnich lat działalności bibliotek, odnotowujemy systematyczny spadek liczby prenumerowanych czasopism, szczególnie w gminach wiejskich:
LICZBA PRENUMEROWANYCH CZASOPISM W LATACH 2000-2005
Zmalały nakłady na prenumeratę w przeliczeniu na 100 mieszkańców i wyniosły odpowiednio:
W 2005 r., kolejnym z rzędu, nie prenumerowały ani jednego tytułu biblioteki w gminie miejsko-wiejskiej Młynary oraz w placówkach wiejskich gmin: Lidzbark Welski, Małdyty, Milejewo, Olsztynek, Orneta, Płoskinia, Rozogi, Ryn, Sorkwity, Susz.
Biblioteki, które nie miały funduszy na prenumeratę czasopism, udostępniały tylko prasę pochodzącą z darów.
