Zamek biskupów warmińskich

Lidzbark Warmiński

Pochodzący z połowy XIV w. zamek gotycki w Lidzbarku Warmińskim położony jest w rozwidleniu rzeki Łyny i jej dopływu – Symsarny. Przez długie lata pełnił funkcję rezydencji biskupów warmińskich i strażnicy osłaniającej wschodnią granicę Warmii. Rezydencja składa się z zamku właściwego, założonego na planie kwadratu o wymiarach 48,5 x 48,5 m i spełniającego funkcję gospodarcze przedzamcza. Wznoszono go od 1350 r. do około połowy XV w. Całość otoczono murami obronnymi i fosą.
Zamek właściwy jest czteroskrzydłową budowlą z wysuniętą wieżą w narożu i kwadratowym dziedzińcem pośrodku. W pomieszczeniach zamku podziwiać można piękne, gotyckie sklepienia, od krzyżowych i krzyżowo-żebrowych po skomplikowane sklepienia gwiaździste w komnatach reprezentacyjnych, które dodatkowo ozdobione zostały barwnymi polichromiami. Jednym z piękniejszych pomieszczeń jest Wielki Refektarz ze smukłymi, proporcjonalnymi sklepieniami wielogwiaździstymi oraz malowidłami (najstarsze z nich, przedstawiające Koronację NMP, pochodzi z końca XIV w.). Wyróżnia się również kapitularz z polichromiami przedstawiającymi Ukrzyżowanie i Deesis oraz Matkę Boską z Dzieciątkiem i klęczącym przy Niej biskupem. W zamkowej kaplicy, przekrytej sklepieniem wielogwiaździstym, podziwiać można rokokowy, bogaty wystrój. Wielką ozdobą zamku są również dwukondygnacyjne, murowane krużganki z końca XIV w.
Zamek wyróżnia się dużym stopniem autentyczności architektury. Bryła budowli zachowała się w postaci, jaką nadano jej po pożarze w 1442 r. Ze względu na dużą wartość artystyczną i historyczną w skali światowej, uznany został za pomnik historii i zaliczony do zabytków grupy ,,0”.
Zamek zamieszkiwali m.in. Mikołaj Kopernik, który właśnie tu napisał /Comentariolus/, czyli pierwsze ujęcie teorii heliocentrycznej(1505), Jan Dantyszek, Stanisław Hozjusz, Łukasz Watzenrode, Marcin Kromer, Andrzej Batory, Adam Stanisław Grabowski, Ignacy Krasicki oraz Łukasz Górnicki (syn autora /Dworzanina polskiego)/ kanonik wileński i warmiński w 1632 roku, który sporządził inwentaryzację biskupstwa wraz z innym kanonikiem Wojciechem Rudnickim. W zamku lidzbarskim już w XVI wieku istniała biblioteka o formacie europejskim. Wtedy też gromadzeniem dzieł zajmował się sam Jan Dantyszek, postać bardzo znana w Europie (m.in. korespondował on Erazmem z Rotterdamu). W 1749 r. Adam Grabowski odkrył w księgozbiorze tej biblioteki rękopis Kroniki Galla Anonima.

Źródła:
Bałdowski Jan, Warmia Mazury Suwalszczyzna, Warszawa, 1996.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn, 2006.
Mazury, Warmia i Suwalszczyzna, Bielsko-Biała, 2005.
Muzeum Warmińskie w Lidzbarku Warmińskim.