Kadyny

Wieś założona przez Krzyżaków w pobliżu ruin grodziska plemienia Pomezanów. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1255 r. Kadyny były siedzibą komornictwa, a później okręgu leśnego, który podlegał komturowi elbląskiemu. Znajdował się tu folwark krzyżacki i zameczek myśliwski. Obronny dwór krzyżacki powstał w XIII w. W 1431 r. właścicielem Kadyn został Jan Bażyński, który dobra te otrzymał w zamian za długi zakonu. Miejscowość była kilkukrotnie sprzedawana (właścicielem było m.in. miasto Elbląg, rodziny Schlieben i Schwerin, kanonik kapituły warmińskiej Ignacy Stanisław Matthy, rodziny Struensee i Birkner). Eduard Birkner zapisał wieś w testamencie cesarzowi Wilhelmowi II Hohenzollernowi, którego własnością stała się 15 grudnia 1898 r. Cesarz Wilhelm nakazał budowę w Kadynach letniej rezydencji cesarskiej. Nabycie Kadyn przez cesarza spowodowało ich wielki rozwój. Nowy właściciel nakazał odbudowę majątku i budowę nowej wsi według projektów architektów berlińskich w tzw. Ordenstil (z niem. „styl zakonny”). W l. 1902-1905 wybudowano szkołę. Z polecenia cesarza w 1905 r. powstała w miejscowości manufaktura ceramiczna, specjalizująca się w produkcji majoliki na potrzeby dworu: wykonano z niej m.in. ozdoby ceramiczne na Drodze Królewskiej w Gdańsku. Kadyńskie wyroby były bardzo cenione zarówno w kraju jak i za granicą. Po I wojnie światowej produkcja została rozszerzona i zaczęła mieć również charakter komercyjny.
W Kadynach zachowano układ ruralistyczny wsi związany z folwarkiem i wytwórnią majoliki oraz osiedle robotnicze. Warto zwrócić uwagę na kominy budynków mieszkalnych, kunsztownie wykonane z ceramiki kadyńskiej. Cenne zabytki kultury to: zespół pałacowo-parkowy wraz z oranżerią (XVIII w.), kapliczka z Męką Pańską z 1680 r., część folwarku przebudowana obecnie na hotel i restaurację oraz słynna stadnina koni. W lesie znajduje się klasztor Franciszkanów – zbudowany w XVII w., opuszczony w XVIII w., obecnie odbudowany. W Kadynach można także podziwiać dąb im. Jana Bażyńskiego, liczący ok. 700 lat (ok. 995 cm obwodu). To jedno z najstarszych drzew w Polsce.
Według legendy nazwa miejscowości pochodzi od imienia pruskiej księżniczki Kadyny – domniemanej założycielki Kadyn. Ta etymologia ma swoje potwierdzenie tylko w legendzie, naukowo przyjmuje się, że krzyżacy przejęli nazwę miejscowości od Prusów.

Źródła:
Bałdowski, Jan, Warmia, Mazury Suwalszczyzna, Warszawa, 1996.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kadyny http://www.pascal.pl/galeria.php?g_id=3870