Zamek biskupów warmińskich

Reszel

Pierwsza wzmianka o drewnianej strażnicy wzniesionej przez Krzyżaków w zakolu rzeki Sajny pochodzi z 1241 r. W 1350 r. biskup Jan I z Miśni rozpoczął wznoszenie obecnie istniejącego zamku murowanego – budowa trwała pół wieku. Od 1355 do 1373 r. budowę kontynuował jego następca – Jan II Styprock. W tych latach zamek otrzymał swoją pierwszą formę – jedno skrzydło z częścią pomieszczeń przystosowanych do zamieszkania z pozostałych stron otoczono dziedziniec murem. Druga faza budowy przypada na następne 25 lat. Biskup Henryk III Sorbomem w nowym południowym skrzydle urządził pomieszczenia mieszkalne dla biskupów. Na przełomie XIV i XV w. przy murze zachodnim powstało mniejsze skrzydło jako adaptacja podcienia przy bramie wjazdowej. W tej formie zamek dotrwał do dziś nieznacznie już tylko zmieniony. Pierwotnie istniały jeszcze arkadowe krużganki, które jednak nie dotrwały do obecnych czasów, zburzone w 1822 r. W narożniku północno-zachodnim stoi potężna wieża kwadratowa w dolnej partii, a okrągła w górnej. W trakcie prac archeologicznych odkryto w narożniku południowo-wschodnim fundamenty klasyfikowane jako ewentualna podstawa wieży (w tym miejscu podobnej do przeciwległej). Również podczas prac okazało się, że pierwotnie bramę usytuowano w murze południowym, lecz przeniesiono ją po wybudowaniu tu skrzydła mieszkalnego. Przy skrzydle północnym odnaleziono resztki podłogi drewnianej, pozostałej po budynku wzniesionym wcześniej niż opisane skrzydło – prawdopodobnie podczas przebudowy w XVI w. W 1505 r. wokół zamku powstał mur obronny z półcylindrycznymi bastejami typu wieżowego. W latach trzydziestych XVI w. prowadzono prace remontowe przy skrzydle wschodnim oraz dobudowano przy bramie wjazdowej wartownię. Ponownie roboty remontowe wykonano w l. 1594-1597 za rządów kardynała Andrzeja Batorego – podwyższono wtedy wieżę oraz zaadaptowano pomieszczenia skrzydła wschodniego na pokoje gościnne. Po zewnętrznej stronie w murze obwodowym pozostały ślady wzniesionych podczas tych prac budynków, rozebranych w XIX i XX w.
W skrzydle zachodnim oraz w części północnej zamku zachowały się najlepiej pozostałości średniowiecznych obwarowań. Po zewnętrznej stronie bramy przetrwały prowadnice do okutych bron, na które zamykano otwór wejściowy. W wyższych kondygnacjach istnieją do dziś machikuły, to jest otwory służące do rzucania kamieni oraz lania wrzątku i roztopionej smoły na oblegających. Jest to rzadkość w zachowanych do chwili obecnej budowlach obronnych. Poza tym w skrzydłach zachodnim i północnym znajdują się ganki obronne, obiegające dawniej cały zamek. Dawny zamek otaczały mury obwodowe, zachowane doskonale w części północnej. Biegły one wzdłuż obecnej ulicy Podzamcze i były przebite w południowo-zachodnim narożniku bramą wjazdową wychodzącą na fosę. Z bramy przerzucano przez fosę most. Z baszt zewnętrznych zachowały się do dziś tylko dwie w części północnej: gdanisko z przewieszką do głównego korpusu budowli oraz narożna baszta Wincentego Pola, odnowiona w r. 1965. W gdanisku znajdowało się miejsce ustępowe dla załogi zamkowej, co jest charakterystyczne dla zamków na Warmii i Mazurach.

Źródła:
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn, 2006.
www.zamki.pl/?idzamku=reszel