Gdy pada słowo: Tajemnica, domyślamy się, że ktoś pragnie coś przed nami ukryć. Tak przecież na ogół bywa. Może być jednak jeszcze inne podejście do pojęcia. Otóż coś, co było dotąd przed nami ukryte, co było tajemnicą, staje się jawne. Ktoś, bowiem tę tajemnicę odsłonił. Takie właśnie spojrzenie trzeba odnieść do książki Tomasza Sowińskiego, zatytułowanej: „Tajemnice Warmii i Mazur”.
Ziemia Warmińsko-Mazurska miała przeszłość ciekawą i bogatą. Krzyżowały się tu kultury i wyznania, czasy pokoju i najazdy, wędrówki plemion i narodowości, również Druga Wojna Światowa zostawiła tu swoje tragiczne ślady i zmieniła prawie całkowicie obraz ludnościowy tej Ziemi.
Autor książki zadał sobie trud prześledzenia i wydobycia na światło dzienne tego wszystkiego, co było zagadkowe, często w ogóle nieznane, ponadto otoczone tajemnicą wojskową jak budowa strategiczna. Tomasz Sowiński podzielił wszystkie te sprawy na: Wojenne tajemnice, Siedziby, Sławnych w Krainie Jezior, Mniejszości Wyznaniowe, Technikę, Skarby duże i małe, wreszcie na Inne ciekawostki. Pod każdym z tych tytułów omawia autor sprawy, które były dotychczas, albo w ogóle nieznane, albo mało znane lub też osnute jakąś tajemnicą, nie zawsze możliwą do odsłonięcia. Bywało, że Niemcy, budując jakieś tajemne obiekty podczas ostatniej Wojny Światowej, likwidowali świadków. Co zatem ukrywali, w jakim celu coś budowali, to pozostaje nadal tajemnicą.
Szczególny walor książki polega także na licznych zdjęciach, umieszczonych wszędzie tam, gdzie omawia się jakieś tajemnicze miejsce, tajemniczą budowlę czy jakieś inne obiekty, dziś już nieistniejące. Autor korzystał, oczywiście, z pewnych opracowań, jakie wymienia, ale sam przeprowadził sporo rozmów ze starszymi ludźmi, którzy jako Warmiacy czy Mazurzy mogli jeszcze coś wiedzieć czy pamiętać o sprawach objętych tajemnicą. Szczerze pisze, przytaczając te relacje, że są to przypuszczenia, domysły, prawdopodobieństwa, bo rzeczywiście – nie wszystkie te sprawy da się znaleźć prawdziwą odpowiedź. A może ktoś z czytających zainteresuje się jakąś sprawą i sam będzie dociekał ukrytej prawdy? Taka możliwość istnieje.
Warmia i Mazury to piękny obszar lasów i jezior, gotyckich kościołów i zamków, to także cudowne krajobrazy z przebogatą zwierzyną m.in. żubrami i bobrami, no bocianimi gniazdami. Jednak to, co dla oka widoczne, nie pokazuje wszystkiego. Warmia i Mazury kryją jeszcze ciekawe historie i tajemnice. O nich mówi właśnie ta książka.
Arcybiskup Edmund Piszcz
