WAWRZYN - Literacka Nagroda Warmii i Mazur za rok 2014
|
Zdjęcia z ceremonii wręczenia nominacji i nagród |
Laudacja„Der Satz ist ein Bild der Wirklichkeit” (Zdanie jest obrazem rzeczywistości) Dla efektu retorycznego i dla podwyższenia napięcia, rozpoczynam laudację od słów Ludwiga Wittgensteina, zawartych w tezie czwartej „Tractatus logico-philosophicus”. „Tractatus”, to jedno z największych dzieł filozoficznych, a w XX wieku, jak uważa prof. Bogusław Wolniewicz, chyba po prostu największe. „Der Satz ist ein Bild der Wirklichkeit” (Zdanie jest obrazem rzeczywistości). Wittgenstein komentuje następująco czwartą tezę traktatu (cytuję w tłumaczeniu prof. Bogusława Wolniewicza): „Zdanie jest obrazem rzeczywistości. Albowiem rozumiejąc je, znam przedstawioną przez nie sytuację. A rozumiem je, choć jego sensu nie objaśniono”. Przykładam czwartą tezę Wittgensteina do książki Michała Olszewskiego „Najlepsze buty świata”. Do tytułowego reportażu, w którym opisuje środowisko rekonstruktorów. Odtwarzaniem różnych epok w Polsce zajmuje się kilkadziesiąt tysięcy osób, wśród nich są tacy, którzy przebierają się za esesmanów. Autor, który nie lubi dziennikarstwa wcieleniowego, w tym wypadku na piętnaście minut wchodzi, mówiąc dosłownie, w buty żołnierza Wehrmachtu. Laureat pisze, że jego chuda broda nie pasuje do munduru. A teraz zdanie o brodzie: „Kiedy przeglądam zdjęcia, widzę, że w mundurze wyraźnie ją zadzieram”. Co nam objaśnia Autor w tym reportażu? Na przykład to, że dzieci patrząc na dorosłych przebierających się za żołnierzy, zapamiętują, iż wojna to świetny spektakl. „Podkute buty wybijają na asfalcie równy, spokojny rytm, który nie ma prawa wywoływać we mnie żadnych wspomnień. A jednak wywołuje, jakbym lęk przed tymi dźwiękami otrzymał zapisany w genach” – pisze Michał Olszewski. Ja też czuję lęk. Przyznajemy Nagrodę Literacką Warmii i Mazur za tom reportaży, w których Autor objaśnił sens zmiany, która zaszła w naszym kraju np. w stosunku Polaków do drugiej wojny światowej. Nie tak daleko od miejsca, w którym jesteśmy, przy ulicy Pocztowej, obecnie 22 Stycznia, znajduje się dom, w którym mieszkała rodzina Tadeusza Borowskiego, jego rodzice i brat Juliusz. Wielki pisarz, więzień Auschwitz, w którym otrzymał nr obozowy 119 198, przyjeżdżał po wojnie do Olsztyna w odwiedziny do rodziców. W szkole Dzieci Więźniów Oświęcimia w Brzezince dzieci śpiewają hymn na podstawie wiersza Borowskiego „Drutami okolony kawałek świata”. W reportażu „Do hymnu” Laureat opisuje historię narracji, której częścią jest hymn. Michał Olszewski unaocznia nam, jak ta narracja słabnie w latach 90. Cytuję: „(…) pamiątkowa tablica z ćwiekami ułożonymi w kształcie orła (…). Część gwoździ z nazwiskami fundatorów nie wytrzymała próby czasu i wypadła. Pozostały po nich dziury w drewnie”. W reportażu o Agnes Trawny „Bociany już tu nie przylecą” Michał Olszewski pyta: „Ile lat trzeba spędzić w jednym miejscu, by powiedzieć o sobie »jestem stąd«”? Trawny wygląda jak osoba rozpaczliwie zdziwiona, gdy chodzi po doprowadzonym do ruiny domostwie. „Jak można było tak wszystko na marnację puścić – pyta Trawny”. Kogo pyta? Nas pyta. Jej pytanie jest obrazem rzeczywistości. Proszę Państwa! Szanowny laureacie! Laudacja ma nie tylko chwalić dzieło, ale według Rzymian ma wysławiać osobę jego twórcy. W pochwałach ukazać jego godność. Ale, jak stwierdziła w 1958 r. Hannah Arendt w laudacji uświetniającej przyznanie Karlowi Jaspersowi Pokojowej Nagrody Niemieckich Księgarzy, nie chodzi o rozpoznanie tej godności przez jurorów. Owa godność może sprawdzić się tylko w sferze publicznej. – Nagroda jedynie potwierdza to, o czym opinia publiczna wie już od dawna – stwierdza Arendt. Przypomnę, że Michał Olszewski za jedne z najistotniejszych zagadnień, z jakimi przychodzi nam się zmierzyć, uważa tematy ekologiczne. To Laureat, urodzony w 1977 r. w Ełku, „człowiek, który większość życia spędził na Mazurach”, upomina nas, że współczesne Mazury to nie tylko wspaniała przyroda, ale również fatalna architektura, to zabudowane brzegi jezior; brak spójnej wizji, godzącej ochronę przyrody z interesami miejscowych. To Michał Olszewski, człowiek stąd, apeluje do naszych sumień: zachowajmy specyfikę regionu. Jak mamy zachować? W najcenniejszej części Mazur powołać park narodowy, ta część jest dziś zaledwie parkiem krajobrazowym. „Tractatus logico-philosophicus” Wittgensteina formułuje ideę: świat, myśl i język mają taką sama strukturę. W imieniu członków kapituły gratuluję Autorowi Nagrody. Marek Barański
Sponsor nagrody: |
