Emilia Sukertowa-BiedrawinaMłodość i czasy szkolne – po pierwsze edukacjaEmilia Sukertowa-Biedrawina urodziła się 29 stycznia 1887 r. jako najstarsza z trojga dzieci przemysłowca Hugona Zacherta i Wiktorii Gundelach 1. Dzieciństwo Emilii Zachertówny upływało w środowisku fabrycznej Łodzi. Po śmierci ojca, około roku 1900, wraz z matką przeniosła się do Warszawy – tam ukończyła gimnazjum rosyjskie. Mimo bardzo dobrych wyników w nauce nie mogła podjąć studiów uniwersyteckich w Warszawie, bowiem w tym okresie uczelnie wyższe w zaborze rosyjskim były niedostępne dla kobiet. Studiowała więc w Towarzystwie Kursów Naukowych, w prywatnej szkole sztuk pięknych Conti oraz Akademii Eksportowej w Wiedniu. Pod wpływem warszawskiej inteligencji ewangelickiej zainteresowała się Mazurami, a poznawszy je bliżej, zdecydowała, że sprawie mazurskiej poświęci całe swe życie.
Życie osobiste20 sierpnia w 1912 r. poślubiła Stanisława Alfreda Sukerta, starszego o dziewiętnaście lat kupca z Warszawy, i urodziła dwie córki, Wandę i Bożenę. Stanisław Sukert zmarł w 1927 r. Rok później kolejnym mężem Emilii został Józef Biedrawa - to małżeństwo z kolei było bezdzietne. W 1934 r. zamieszkali w Działdowie, zaś niedługo później, ze względu na zbliżające się niebezpieczeństwo wojny, wyjechali do Warszawy – i tak zaczęła się ich tułaczka wojenna. W czasie wojny ukrywali się pod nazwiskiem Bernatowicz. Józef Biedrawa nie doczekał się wyzwolenia, zmarł w kwietniu 1944 r. – pochowany jako Józef Bernatowicz na krośnieńskim cmentarzu. Emilia Sukertowa-Biedrawina do Olsztyna przybyła w 1945 r. wraz z matką i rodziną córki.
Działalność społeczno-oświatowaJeszcze przed 1914 r. uczestniczyła w tajnym Towarzystwie Równouprawnienia Kobiet, które z czasem zaczęło działać legalnie jako Stowarzyszenie Umysłowo Pracujących Kobiet. Po wybuchu I wojny światowej działała w Towarzystwie Opieki nad Ofiarami Wojny, wtedy też pierwszy raz zetknęła się z Mazurami. W 1919 r. została skierowana do pracy w Mazurskim Komitecie Plebiscytowym. Od 1921 r. była aktywną działaczką w Związku Obrony Kresów Zachodnich. Pomagała w powstaniu Mazurskiego Domu Ludowego w Działdowie (1922 r.), założyła również Muzeum Mazurskie w Działdowie (1927 r.), w którym pracowała jako kustosz (zabiegała o eksponaty, zgromadziła m.in. sporą liczbę kafli mazurskich). Prowadziła koło krajoznawcze dla młodzieży przy Dziadowskim Seminarium Nauczycielskim (1927 r.), utworzyła Towarzystwo Przyjaciół Mazur (1929 r). Organizowała również kursy rolniczo-gospodarskie dla dziewcząt. Kursy te dały początek powstałej w 1930 r. Państwowej Szkole Rolniczej Żeńskiej w Malinowie.
Działalność wydawnicza i literackaLiczne podróże po kraju, wakacje, które spędzała z rodziną w dolinie Prądnika (Wyżyna Olkuska w woj. małopolskim), przyczyniły się do wzbudzenia zainteresowania Emilii zbieraniem bajek, legend oraz historii zwiedzanych okolic. Fascynowało to Biedrawinę i niewątpliwie miało wpływ na jej debiut literacki, którym były „Legendy mazurskie” (1923). W latach 1923-1933 tworzyła „Gazetę Mazurską” – najpierw jako sekretarz, a następnie jako redaktor naczelny. W okresie 1924-1938 redagowała „Kalendarz dla Mazurów”, a w latach 1957-1965 – kwartalnik pt. „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, w którym dominowała tematyka przeszłości ziem Polski północno-wschodniej. Emilia napisała wiele artykułów poświęconych przeszłości Mazur, opisywała wydarzenia historii, dzieje miast i miasteczek mazurskich, podejmowała tematy z zakresu kultury ludowej, zajmowała się też świadomością narodową w mazurskiej i warmińskiej pieśni ludowej. Łącznie wydrukowała ok. 1800 zarówno dłuższych jak i krótszych tekstów – wszystkie cechuje nadzwyczajna dbałość o formę i treść (jak np. wspomnienia „Dawno i niedawno”, wyd. 1965 r.).
Bibliotekarka, bibliofil, praca naukowaEmilia Sukertowa-Biedrawina od dawna pragnęła stworzyć w Olsztynie większy ośrodek naukowy, więc dzięki uporowi i dużemu zaangażowaniu stała się organizatorką tegoż warsztatu i środowiska humanistycznego. Pierwszą biblioteką naukową, jaka powstała (lipiec 1945 r.) w Olsztynie, była biblioteka Instytutu Mazurskiego – jeden z paragrafów statutu Instytutu mówił, iż do jego zadań należy „utrzymanie i prowadzenie biblioteki regionalnej i muzeum regionalnego”. Emilia Sukertowa-Biedrawina widziała potrzebę powstania biblioteki, która mogłaby stać się warsztatem pracy dla badaczy kultury i historii regionu. W związku z brakiem środków na zatrudnienie bibliotekarza prace biblioteczne przejęła sama Emilia Sukertowa-Biedrawina. Starała się ratować z pożogi wojennej wszelkie pamiątki polskości, druki oraz książki, które ocalały po niszczycielskich działaniach wojennych. Chcąc zabezpieczyć i zgromadzić regionalne zbiory biblioteczne uzyskała stosowne zgody i rozpoczęła indywidualną akcję zbierania książek, polegającą na penetrowaniu opuszczonych domów. Przygodom z książką regionalną towarzyszyły wyjazdy do innych miast – brak transportu, kredytów i rąk do pracy sprawił, że Biedrawina musiała sama jeździć po województwie i zwozić książki na własną rękę. Tak więc księgozbiór przyszłej Biblioteki Ośrodka Badań Naukowych w części pochodził z rozproszonych księgozbiorów poniemieckich. W 1948 roku biblioteka Instytutu liczyła około 5 tys. woluminów o tematyce związanej z regionem, wtedy też Emilia Sukertowa-Biedrawina dała się poznać jako niezłomny bibliograf, publikując od 1958 r. na łamach „Komunikatów Mazursko-Warmińskich” ogólną bibliografię Warmii i Mazur za lata 1944-1960.
Historyk, redaktorkaNastępnie Emilia została sekretarzem generalnym oraz kierownikiem Instytutu Mazurskiego, który został przekształcony w Stację Naukową Polskiego Towarzystwa Historycznego. Upowszechniała też wiedzę o regionie w sposób wszechstronny: udzielała informacji, opracowywała kwerendy, dostarczała materiały władzom i naukowcom, publikowała artykuły o działalności i cennych nabytkach Biblioteki, organizowała wystawy – a do niektórych z nich opracowywała katalogi i przewodniki (np. „Wystawa Kopernika w Olsztynie” otwarta w 403 rocznicę śmierci wielkiego astronoma – 1946 r., „Pokaz druków mazurskich XVI-XX wieku”, „Działacze Mazur i Warmii epoki Mickiewicza” – 1956 r., „Walka o społeczne i narodowe wyzwolenie ludności Mazur i Warmii” – 1956 r.).
Tytuły i odznaczeniaPowszechnie lubiana i szanowana za swą pracowitość wielokrotnie spotykała się z wyrazami szacunku i uznania. Nagrodzona: Po wyzwoleniu otrzymała: Honorowe nagrody: W 1965 r. już na emeryturze została honorowym kuratorem Stacji Naukowej oraz honorowym prezesem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego. W 1967 r. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie nagrodziło ją za całokształt pracy nagrodą wojewódzką, a w 1968 r. – otrzymała nagrodę regionalną im. Michała Lengowskiego. Pośmiertnie Emilia Sukertowa-Biedrawina została odznaczona Medalem „Rodła” (1986).
Ostatnie dniOstatnie lata swego życia Emilia Sukertowa-Biebrawina poświęciła na pisanie wspomnień. Zmarła 27 grudnia 1970 r. Pochowano ją na cmentarzu komunalnym w Olsztynie, w Alei Zasłużonych.
1W aktach Łódzkiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej św. Trójcy figuruje jako córka Hugona Zacherta i Wiktorii Gundlach (a nie Grundelach). Natomiast podając nazwisko panieńskie matki w ankiecie dla OBN, wpisała Wiktoria Gundelach. Podobnie rodzina używała nazwiska Gundelach. Por. M. Szostakowska, Emilia Sukertowa-Biedrawina 1887-1970, Olsztyn, 1978, s. 164. |
