Dr Danuta Konieczna
Biblioteka Uniwersytecka
UWM w Olsztynie

Edukacja bibliotekarzy i pracowników informacji naukowej – przeszłość, teraźniejszość i przyszłość

Mija właśnie 125 lat od daty objęcia przez Karla Dziatzko pierwszej w Niemczech i Europie katedry bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie w Getyndze. Po sukcesach związanych z kierowaniem i reformatorską działalnością w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu w latach 1872-1886, ten wybitny bibliotekarz niemiecki został powołany w 1886 roku do zreformowania Biblioteki Uniwersyteckiej w Getyndze. Rozpoczął też działalność dydaktyczną i stworzył „getyńską szkołę” kształcenia bibliotekarzy. W tym samym okresie, inny wybitny bibliotekarz - Melvil Dewey (twórca Klasyfikacji Dziesiętnej Deweya), w 1887 roku, w nowojorskim Columbia College utworzył Columbia School of Library Economy, gdzie rozpoczęto systematyczne kształcenie kadry bibliotekarzy.

W Polsce nauczaniem w zakresie bibliotekarstwa, historii książki i historii bibliotek już w pierwszej połowie XIX wieku zajmowali się między innymi: Jerzy Samuel Bandtkie, Joachim Lelewel, Paweł Jarkowski, Aleksander Bohatkiewicz, Karol Estreicher. Nie było to jednak systematyczne kształcenie przyszłych bibliotekarzy, a jedynie uzupełniające wykłady na  studiach o charakterze humanistycznych.

Problem kształcenia bibliotekarzy w Polsce stał się szczególnie istotny po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Związek Bibliotekarzy Polskich (ZBP) już od początku swojego istnienia, a więc od 1917 roku, widział potrzebę zajęcia się szkolnictwem bibliotekarskim i opieką nad warunkami pracy zawodowej bibliotekarzy. W 1935 roku Rada ZBP powołała Komisję Kształcenia Zawodowego pod przewodnictwem Jana Muszkowskiego. Czołowi polscy bibliotekarze tamtych czasów Edward Kuntze i Józef Grycz wypowiadali się często w sprawach szkolenia bibliotekarzy, chociaż nie widzieli potrzeby powołania specjalnych szkół bibliotekarskich. Przygotowanie kadr miały zapewnić kursy, prowadzone na różnym poziomie. Jednakże to Związek Bibliotekarzy Polskich sprawował nadzór nad kształceniem pracowników bibliotek. Były to: Specjalizacja Bibliotekarska na Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej (w latach 1925-1939, kierowane przez Helenę Radlińską) oraz Jednoroczna Koedukacyjna Szkoła Bibliotekarska przy Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy. Szkolenie bibliotekarzy odbywało się też w Dwuletniej Szkole Pracownic Społecznych, prowadzonej przez Polską Macierz Szkolną w latach 1928-1932. Starania ZBP, głównie Adama Łysakowskiego, dotyczyły również organizacji egzaminów dla kandydatów na stanowiska I i II kategorii w państwowej służbie bibliotecznej (pierwszy egzamin miał miejsce w 1931 roku). Były to początki dzisiejszych egzaminów dla bibliotekarzy dyplomowanych.

W latach 1918-1939, obok istnienia nielicznych szkół bibliotekarskich, zaczęto organizować kursy kształcące bibliotekarzy, trwające od kilku godzin do kilkunastu miesięcy. Zdaniem Zofii Gacy-Dąbrowskiej w okresie tym zorganizowano ok. 130 takich kursów [5,s.102]. Do bardziej znaczących należał kurs wakacyjny przewidziany dla pracowników bibliotek naukowych, z udziałem 46 słuchaczy, który odbył się w dniach 3-24 lipca 1938 roku w Werkach k. Wilna, zorganizowany przez Mariana Łodyńskiego; kierownikiem kursu i jednym z wykładowców był Adam Łysakowski. Wykłady przedstawiały najnowszy stan wiedzy w zakresie bibliotekarstwa krajowego i światowego [7]. Kursy, niezależnie od starań ZBP, były też organizowane przez biblioteki (m.in. przez Bibliotekę Publiczną m.st. Warszawy, Bibliotekę Jagiellońską, Bibliotekę Uniwersytecką we Lwowie), ale szczególnie zasłużyła się na tym polu Poradnia Biblioteczna ZBP, powołana w 1929 roku przy Warszawskim Kole ZBP, która łączyła dydaktykę biblioteczną z szeroko rozumianym poradnictwem zawodowym. Była ona kierowana przez Wandę Dąbrowską.

W czasie II wojny światowej, z ramienia Koła Wileńskiego ZBP, w latach 1943-1944, Helena Hleb-Koszańska prowadziła w Wilnie konspiracyjny kurs bibliotekarski [1, s.257].

Od 1945 roku ZBP, a następnie Związek Bibliotekarzy i Archiwistów Polskich (ZBiAP), kontynuowali zainteresowanie sprawami kształcenia bibliotekarzy. Było ono uwzględnione w planach działalności specjalnie powołanych komisji, referatów czy sekcji Zarządu Głównego SBP, chociaż nie zawsze były one stałym elementem struktury Zarządu. Kształcenie bibliotekarzy było też przedmiotem licznych konferencji, dyskusji i publikacji. Już na przełomie lat 1945/1946 aktywne koła ZBP (np. w Łodzi) zaczęły organizować kursy bibliotekarskie, w których uczestniczyły często osoby z całego kraju. W 1950 roku ZBiAP podjął uchwałę w sprawie zorganizowania Korespondencyjnego Kursu Bibliotekarskiego, który rozpoczął działalność 1 czerwca 1951 roku z udziałem 2712 osób. Kurs był organizowany przy współudziale zarządów kół i współpracy z wojewódzkimi bibliotekami publicznymi. Zaplecze kursu stanowiły skrypty – 16 publikacji, wydane przez ZBiAP. We wrześniu 1952 roku kurs ukończyło 507 osób. W późniejszych latach, obok kursów, popularne stały się warsztaty i szkoły letnie organizowane głównie przez poszczególne komisje SBP.

Niezależnie od działalności SBP w zakresie edukacji bibliotekarzy, istniały na terenie naszego kraju specjalnie powołane ośrodki kształcenia, przygotowujące wykwalifikowane kadry do pracy w bibliotekach różnych typów, jednak głównie do bibliotek publicznych. Były to: Państwowy Ośrodek Kształcenia Bibliotekarzy w Jarocinie (1948-1978), licea bibliotekarskie (1950-1959), Państwowy Ośrodek Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy (POKKB) z filiami w wybranych miastach (1953-1975), Państwowe Studia Pracy Kulturalno-Oświatowej i Bibliotekarstwa (w Ciechanowie, Krośnie, Opolu, Radomie i Wrocławiu) oraz Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy im. H. Radlińskiej (CUKB). Ta ostatnia instytucja funkcjonowała w Warszawie w latach 1976-2006 i posiadała 15 filii Policealnego Studium Bibliotekarskiego Zaocznego. W Olsztynie w 1965 roku został otwarty punkt konsultacyjny POKKB przy Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej, a jego kierownikiem przez wiele lat była Teresa Frudko. Gdy po reformie administracyjnej powstały filie CUKB, również w Olsztynie kontynuowano szkolenia bibliotekarzy w trybie zaocznym w ramach Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej im. Heleny Radlińskiej (CEBIiD). Filia olsztyńska istniała przy Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej, a jego kierownikiem od 1996 roku do 2006 roku była Wiesława Borkowska- Nichthauser.

Niezależnie od kształcenia bibliotekarzy na poziomie średnim, już po zakończeniu II wojny światowej, rozpoczęto w Polsce kształcenie na poziomie akademickim. Pierwszym ośrodkiem studiów bibliotekoznawczych była Katedra Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie w Łodzi. Jej twórca i organizator prof. Jan Muszkowski wiosną 1945 roku podjął starania o jej powołanie na nowo otwartym Uniwersytecie. Wówczas to został sformułowany przedmiot, zakres i program naukowej refleksji nad książką i biblioteką, zostały też wytyczone kierunki dydaktyki akademickiej. Początkowo nawiązywano do wzoru studiów bibliotekarskich prowadzonych w okresie międzywojennym w warszawskiej Wolnej Wszechnicy Polskiej. W 1951 roku utworzono Katedrę Bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Aleksandra Birkenmajera. Trzecim ośrodkiem akademickim była Katedra Bibliotekoznawstwa powstała w 1956 roku na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Inicjatorem jej powołania był ówczesny dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej prof. Antoni Knot, a Katedrą w latach 1956-1969 kierował prof. Karol Głombiowski.

W latach 70. XX wieku nastąpiły istotne zmiany w ilościowym wzroście akademickich ośrodków kształcenia bibliotekarzy. Pewien klimat i podstawy opracowania nowego, jednolitego systemu kształcenia pracowników bibliotek stworzyły: Ustawa o bibliotekach z 1968 roku oraz, opracowany w 1973 roku, Raport o stanie bibliotek polskich. Wykazywał on poważne mankamenty w odniesieniu do stanu kadry zawodowej bibliotek. Dotyczyły one miedzy innymi dużej płynności zatrudnienia, niedostatecznych kwalifikacji zawodowych bibliotekarzy, zwłaszcza w bibliotekach publicznych i szkolnych, czy niejednolitego statusu prawnego bibliotekarzy zatrudnionych w różnych placówkach. W okresie tym nastąpił poważny rozwój ilościowy bibliotek i ośrodków informacji, co pociągało za sobą potrzebę nowych, wykształconych kadr bibliotekarskich.

W oparciu o opracowane przez ówczesne Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki założenia organizacyjno-programowe, od 1974 roku doszło do powstania nowych akademickich ośrodków kształcących bibliotekarzy. Powstały one, niezależnie od istniejących instytutów na Uniwersytecie Warszawskim i Uniwersytecie Wrocławskim, na następujących uczelniach: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Gdański, Uniwersytet Śląski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Reaktywowano również studia bibliotekoznawcze na Uniwersytecie Łódzkim. Studia akademickie utworzono dodatkowo w 6 wyższych szkołach pedagogicznych - w Bydgoszczy, Kielcach, Krakowie, Olsztynie, Szczecinie i Zielonej Górze. W Olsztynie organizatorem i kierownikiem Zakładu Bibliotekoznawstwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej był doc. dr hab. Jan Wróblewski. Ze względu na nie zawsze sprzyjające okoliczności, w jakich powstawały ośrodki akademickiego kształcenia bibliotekarzy, brak samodzielnej kadry dydaktycznej, niedostatek podręczników i pomocy naukowych, niewykształcone warsztaty naukowe, w późniejszych latach niektóre z nich zawiesiły działalność. Przykładowo w Olsztynie studia magisterskie na kierunku bibliotekoznawstwa i informacji naukowej zostały zawieszone w 1996 roku, a do 2005 roku kontynuowano studia na poziomie licencjackim.

Aktualnie, w 2011 roku, kształcenie na poziomie akademickim odbywa się 10 uniwersytetach i 3 szkołach niepublicznych. Są to instytuty, zakłady lub katedry informacji naukowej i bibliotekoznawstwa na następujących uczelniach:

  1. Uniwersytet Warszawski – Wydział Historyczny,
  2. Uniwersytet Wrocławski – Wydział Filologiczny,
  3. Uniwersytet Łódzki – Wydział Filologiczny,
  4. Uniwersytet Jagielloński – Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej,
  5. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie – Wydział Humanistyczny,
  6. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – Wydział Nauk Historycznych,
  7. Uniwersytet Śląski w Katowicach – Wydział Filologiczny,
  8. Uniwersytet w Białymstoku – Wydział Filologiczny,
  9. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach – Wydział Humanistyczny,
  10. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie – Wydział Filologiczny,
  11. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy – Wydział Administracji i Nauk Społecznych,
  12. Wyższa Szkoła Umiejętności Społecznych w Poznaniu – Wydział Zarządzania,
  13. Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Koninie – Wydział Społeczno-Techniczny.

Studia na wymienionych wyżej uczelniach, odbywają się w trybie licencjackim i/lub magisterskim. Do 2011 roku kwalifikacje absolwentów odpowiadały standardom Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 2007 roku. Zgodnie z nimi absolwent studiów I stopnia kierunku informacja naukowa i bibliotekoznawstwo powinien:

Od roku akademickiego 2011/2012, w związku ze zmianami w ustawie Prawo o szkolnictwie wyższym (nowelizacja od 1 października 2011 r.), każda uczelnia powinna określić efekty kształcenia i opracować krajowe ramy kwalifikacji. Rozszerzona autonomia uczelni w sferze dydaktyki dopuszcza samodzielne tworzenie programów kształcenia, co niewątpliwie wpłynie na większe urozmaicenie programów nauczania, dostosowując je miedzy innymi do aktualnych potrzeb rynku pracy.

Niezwykle ważnym elementem kształcenia pracowników bibliotek są też studia podyplomowe, prowadzone przez różne uczelnie państwowe i prywatne, a nawet przez niektóre biblioteki. Studia te pozwalają na zdobycie formalnych kwalifikacji zawodowych osobom chcącym podjąć pracę w różnych typach bibliotek, a legitymującym się dyplomem ukończenia studiów wyższych, zarówno pierwszego, jak i drugiego stopnia. Osoby już pracujące w bibliotekach, które mają ukończone studia bibliotekoznawcze, mogą na specjalistycznych studiach podyplomowych doskonalić swoją wiedzę i uzupełnić posiadane umiejętności w wybranej tematyce. To doskonalenie zawodowe jest ważnym etapem w procesie ustawicznego kształcenia wszystkich zatrudnionych w bibliotekach i niezbędne w odnalezieniu swego miejsca w zmieniających się warunkach społeczno-gospodarczych. Ważne jest również w przypadku awansu zawodowego, gdyż uzyskanie stanowiska kustosza, czy starszego bibliotekarzach (w bibliotekach akademickich) uwarunkowane jest posiadaniem odpowiednich kwalifikacji. W bibliotekach publicznych obowiązuje w tym zakresie Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych uprawniających do zajmowania określonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzenia tych kwalifikacji (Dz. U. 99.41.419). W bibliotekach akademickich obowiązuje natomiast Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 5 października 2011 roku w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz. U. 11.243.1447).

W roku akademickim 2011/2012, według dostępnych danych, studia podyplomowe prowadzi 15 uczelni i 1 biblioteka naukowa. Są to następujące instytucje oraz nazwy prowadzonych przez nie studiów podyplomowych:

Rozbudowane we wcześniejszych latach kształcenie bibliotekarzy na poziomie średnim zostało obecnie bardzo ograniczone. Odbywa się ono między innymi w Państwowym Pomaturalnym Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy, które ma swoją siedzibę we Wrocławiu.

Niezwykle istotną sprawą dla wszystkich pracowników bibliotek jest ustawiczne kształcenia i doskonalenia swoich umiejętności. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost zainteresowania tym zagadnieniem, a od 1970 roku stało się ważne również dla UNESCO, o czym świadczy publikacja zatytułowana Learning to be (Paris 1971), która wyraża istotę ustawicznego kształcenia jako warunku istnienia w zmieniającym się środowisku społecznym i ekonomicznym. Często celem takiej edukacji jest uzupełnienie braków wiedzy między zakończeniem formalnej edukacji a potrzebami praktyki zawodowej. Kolejny Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI wieku, opracowany pod przewodnictwem Jacques’a Delorsa, który warto tutaj przypomnieć, to praca pt. Edukacja – jest w niej ukryty skarb. Zwraca się w niej uwagę na istotę kształcenia ustawicznego, potrzebę doskonalenia i podnoszenia swoich umiejętności, na ideę kształcenia się przez całe życie (lifelong learning). Raport wymienia m.in. cztery filary, które są podstawą permanentnej edukacji: „uczyć się, aby wiedzieć; uczyć się, aby działać; uczyć się, aby żyć wspólnie; uczyć się, aby być” [4]. Znaczenie ustawicznego kształcenia podkreślone zostało również w podpisanej przez ministrów edukacji 29 krajów europejskich w 1999 roku Deklaracji Bolońskiej. Dokumentem związanym z Deklaracją propagującą szkolnictwo wyższe jest Komunikat, przyjęty w Pradze w 2001 roku, w którym podkreśla się kształcenie ustawiczne jako zasadniczy element europejskiego systemu szkolnictwa wyższego [3, s.33].

Elizabeth Stone, założycielka Sekcji Ustawicznego Kształcenia IFLA stwierdziła, że edukacja dla biblioteki i informacji naukowej powinna być pomyślana jako całościowy proces, obejmujący kształcenie przed-zawodowe, edukację na poziomie wyższym i ustawiczne kształcenie [8]. Ważne są oczywiście motywacje i dążenia poszczególnych osób do dokształcania. Jakość kadry jest zależna od wielu czynników – predyspozycji, inteligencji, zaangażowania. Istotne są także standardy edukacji, możliwości i warunki kontynuowania zawodowego rozwoju i uczenia się przywarsztatowego; nie bez znaczenia są również możliwości finansowe poszczególnych bibliotek i determinacja zainteresowanych osób. Ustawiczne kształcenie jest szczególnie ważne, gdy pojawiają się nowe technologie, nowe urządzenia i sprzęty, wprowadzane są nowatorskie rozwiązania, których poznanie wymaga od nas nieustannego uczenia się i doskonalenia naszych zawodowych umiejętności. Od lat 90. XX wieku wielu pracowników bibliotek było zmuszonych nauczyć się nowych terminologii w zakresie szeroko pojętych technologii informacyjnych, korzystania z komputerów, poznać zintegrowane systemy, elektroniczne bazy danych, nowe formaty opisu bibliograficznego itp. Absolwenci studiów bibliotekoznawczych z lat „sprzed ery komputeryzacji” nie posiadali wówczas takich umiejętności. Dzisiaj, aby „być na bieżąco” poznają kolejne sekrety technologii informacyjnych, zasady tworzenia bibliotek cyfrowych, tajniki digitalizacji, nie mówiąc o coraz ważniejszych zagadnieniach komunikacji interpersonalnej, zasadach marketingu bibliotecznego, public relations…

Formy zawodowej aktywności w ramach samokształcenia i doskonalenia zawodowego mogą obejmować m. in.: seminaria, szkolenia przywarsztatowe, mentoring, szkolenia wewnętrzne, kursy, e-learning, udział w konferencjach, konsultacje, czytanie fachowej literatury, przygotowanie i prezentowanie referatów, udział w projektach badawczych, wycieczki do innych bibliotek, letnie szkoły, staże i praktyki zawodowe. Wszystkie te formy wzbogacają wiedzę i umiejętności bibliotekarzy, ale istotna jest właściwa organizacja tych działań. Narzędziem, którym ułatwia pracownikom udział w kształceniu ustawicznym jest niewątpliwie „Ogólnopolski portal bibliotekarski”, który swój wirtualny byt rozpoczął dnia 20 grudnia 2010 r. Powstał on z inicjatywy ZG SBP, we współpracy z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Jest on dostępny pod adresem www.sbp.pl. Portal, poza podstawową funkcją informacyjną, zawiera też informacje o wydawnictwach SBP, planowanych konferencjach i szkoleniach.

Znacząca rolę w ustawicznym dokształcaniu kadr bibliotekarskich odgrywa obecnie Zakład Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Dokumentacyjnej (ZEBID), istniejący w strukturach Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej od 1 września 2007 roku, który przejął zadania zlikwidowanego w tym roku CEBIiD. Zakład ten organizuje liczne kursy, seminaria, warsztaty i inne szkolenia skierowane do pracowników różnych typów bibliotek. Są one zapowiadane na stronie ZEBID – www.bn.org.pl/dla-bibliotekarzy/zebid-bn. W 2010 roku ZEBID zorganizował 43 kursy dla 932 uczestników [2]. Przykładowo szkolenia poświęcone są miedzy innymi sprawom digitalizacji, katalogowania starych druków, tworzeniu stron internetowych, kompetencji psychologicznych, UKD, językowi haseł przedmiotowych BN i in.

Kolejną formą kształcenia bibliotekarzy we współczesnym świecie stało się zdalne nauczanie – e-learning. Jest to coraz popularniejsza forma kształcenia, stosowana przez różne instytucje, w tym szkoły wyższe oraz biblioteki. Edukacja na odległość z wykorzystaniem Internetu jest bardzo przydatna w kształceniu bibliotekarzy, a zwłaszcza w doskonaleniu ich umiejętności w czasie pracy zawodowej. Umożliwia ona naukę w dowolnym miejscu i czasie, w tempie dostosowanym do możliwości uczącego się. Wśród wielu rodzajów e-learningowych kursów, niezależnie od tych ogólnie dostępnych dla wielu użytkowników(m.in. znajomości programów i systemów komputerowych, tworzenie stron internetowych, redagowanie pism), najważniejszy jest kurs internetowy adresowany dla bibliotekarzy, jakim jest BIBWEB (http://www.bibweb.pl). Kurs ten, opracowany w Niemczech w 2000 roku przez Fundację Bertelsmanna, jest firmowany przez SBP, Bibliotekę Uniwersytecką w Warszawie oraz Instytut Informacji Naukowej i Bibliologii UMK w Toruniu. Został on rozpoczęty dla ogółu bibliotekarzy w 2003 roku i daje możliwość zdobycia umiejętności w 3 modułach, których tematyka dotyczy: 1. Podstaw Internetu; 2. Systematycznego wyszukiwania informacji w Internecie; 3. Planowania i tworzenia własnej oferty internetowej. Kurs ten zdobył już bardzo duże uznanie i popularność wśród pracowników różnych typów bibliotek. SBP jest także współorganizatorem i popularyzatorem innych form kształcenia organizowanych w formie e-learningu. Można tutaj wspomnieć na przykład o wielu kursach prowadzonych przez Warmińsko-Mazurską Bibliotekę Pedagogiczną w Elblągu – w ramach Bibliotecznego Centrum Zdalnej Edukacji, czy Bibliotekę Pedagogiczną w Ciechanowie. Dotyczą one miedzy innymi takich tematów jak tworzenie prezentacji multimedialnych, czy przetwarzania obrazów cyfrowych za pomocą programu GIMP.

Niewątpliwie znaczącą rolę w kształceniu kadr bibliotekarskich odgrywa nieustannie Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, organizując liczne konferencje, kursy, seminaria, warsztaty i inne formy szkoleń. W 2010 roku w spotkaniach organizowanych przez SBP uczestniczyło ok. 3.800 bibliotekarzy z całego kraju [2].

Dla celów edukacji i stałego dokształcania się istotna jest też działalność wydawnicza Stowarzyszenia. Dorobek wydawniczy SBP za lata 1917 – 2010 wskazuje, że ukazało się w tym okresie ok. 800 książek. Analiza tych publikacji wskazuje, że ok. 40% wydawnictw to podręczniki lub materiały o charakterze szkoleniowo-instruktażowym. Obecnie są one wydawane głównie w ramach takich serii jak: „Nauka-Dydaktyka-Praktyka”, „Propozycje i Materiały”, „FO-KA”. Należy też podkreślić znaczenie czasopism fachowych (Bibliotekarz, Poradnik Bibliotekarza, Przegląd Biblioteczny, Zagadnienia Informacji Naukowej).

SBP aktywnie zaangażowało się w sprawy kształcenia i doskonalenia zawodowego pracowników bibliotek poprzez szczegółowe cele przyjęte w 2009 roku w Strategii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 1010-2021. Dotyczyły one współpracy z uczelniami i szkołami w zakresie kształcenia bibliotekarzy (cel szczegółowy II.5) oraz zwiększenia dostępu do różnorodnych nowoczesnych form kształcenia i doskonalenia zawodowego dla każdego bibliotekarza (cel szczegółowy IV). Realizacja ze wspomnianych działań omawiana jest na ogólnopolskim portalu bibliotekarskim SBP.

Stowarzyszenie wyróżniło również potrzebę współpracy z bibliotekami w zakresie planowania i budowania społeczeństwa wiedzy. W ramach tego zadania, w projekcie szczegółowym II.2.1. wspomnianej „Strategii” zaplanowane zostały cykliczne spotkania robocze przedstawicieli organizacji sektora książki, bibliotek i informacji w celu ustalenia zagadnień priorytetowych i określenia wspólnych działań. Efektem tego działania były spotkania reprezentantów SBP z przedstawicielami ośrodków kształcenia akademickiego bibliotekarzy, które miały miejsce w latach 2010-2011. W wyniku tej współpracy powstała m.in. wstępna lista zagadnień priorytetowych w procesie kształcenia bibliotekarzy. Obejmuje ona następujące zagadnienia, które powinny być uwzględnione w programach kształcenia:

Wszystkie działania podejmowane przez bibliotekarzy w celu zdobywania wiedzy i podnoszenia umiejętności zawodowych w zakresie bibliotekoznawstwa i informacji naukowej mają na celu lepsze przygotowanie do pełnienia swoich zadań w placówkach bibliotecznych. Wynika to również z wymagań rynku pracy, gdyż jedynie dobrze wykwalifikowani pracownicy, stale podnoszący swoje umiejętności mają szansę na zatrudnienie i utrzymanie się na swoich stanowiskach. Ważne jest też zdaniem prof. Elżbiety Gondek, aby zarówno absolwenci studiów, jak również pracownicy każdego typu bibliotek byli mentalnie, psychicznie przygotowani na zmiany, które już zachodzą, a także na te, których przewidzieć jeszcze nie można [6]. I to jest podstawowa idea ustawicznego kształcenia bibliotekarzy, którzy winni podejmować stale wyzwania, aby swoją wiedzą i nieustannie doskonalonymi kwalifikacjami umieli dzisiaj i jutro zaspokajać potrzeby kulturalne, edukacyjne i informacyjne użytkowników bibliotek.

Literatura