Roman Ławrynowicz
Krystyna Łunio

 

Biblioteki publiczne jako centra kultury i informacji (Public Libraries as Centres for Culture and Information - PLACCAI)

 

Na przełomie września i października (29 IX - 1 X) bieżącego roku odbyła się w Starych Jabłonkach koło Olsztyna międzynarodowa konferencja, która stanowiła podsumowanie realizowanego od listopada 1998 r. programu bibliotecznego PLACCAI finansowanego przez Unię Europejską.

Realizatorami programu byli ze strony polskiej: Sejmik Województwa Warmińsko-Mazurskiego, Zarząd Gminy Jonkowo, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie, Miejska Biblioteka Publiczna w Bartoszycach, Miejska Biblioteka Publiczna w Morągu, Samorządowy Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Jonkowie; ze strony szwedzkiej Sejmik Województwa Halland, Biblioteka Województwa Halland oraz biblioteki publiczne tego województwa. Bezpośrednim organizatorem konferencji była Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie.

Zgodnie z głównym ustaleniem programu PLACCAI, jego realizatorzy zobowiązani byli przedstawić i spopularyzować osiągnięcia w pracy nad przekształceniem bibliotek w centra kultury i nowoczesne centra informacji. Narzucało to obowiązek zgromadzenia jak najszerszego przedstawicielstwa bibliotekarzy oraz innych osób zainteresowanych.

Z zaproszenia organizatorów skorzystało 110 osób. Byli to: bibliotekarze z Estonii, Litwy, Łotwy, Niemiec, Rosji, Szwecji. Najliczniej oczywiście były reprezentowane polskie biblioteki publiczne. Byli dyrektorzy wojewódzkich bibliotek publicznych, bibliotek miejskich i gminnych, byli bibliotekarze reprezentujący różne stanowiska. Uczestniczyli w konferencji przedstawiciele samorządów województwa warmińsko-mazurskiego.

Instytucje centralne europejskie i polskie reprezentowali:

1. Ian Pigott - XIII Dyrektoriat Generalny Komisji Europejskiej;
2. Ants Viirman - Szwedzkie Stowarzyszenie Władz Lokalnych;
3. Tommy Löfquist - Sejmik Województwa Halland;
4. Jacek Weiss - Wiceminister Kultury i Sztuki;
5. Jan Wołosz i Grażyna Lewandowicz - Biblioteka Narodowa;
6. Danuta Kurach - Centrum Ustawicznego Kształcenia Bibliotekarzy;
7. Janina Jagielska - Sekretarz Generalny Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, dyrektor Biblioteki Publicznej m. st. Warszawy.

Z władz wojewódzkich uczestniczyli:

• Jerzy Szmit - Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego;
• Janusz Lewandowski - przewodniczący Komisji Kultury Sejmiku Województwa Warmińsko-Mazurskiego;
• Tadeusz Niedźwiedź i Regina Szpindor - dyrektor i zastępca dyrektora Departamentu Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego.

Twórcy koncepcji konferencji zadbali, by prezentacji dorobku rocznej działalności czterech bibliotek uczestniczących w programie PLACCAI zapewnić szersze tło problematyki bibliotekarstwa europejskiego. Dlatego wśród referentów znaleźli się: Ian Pigott z Komisji Europejskiej XIII Dyrektoriatu Generalnego oraz Ants Viirman ze Szwedzkiego Stowarzyszenia Władz Lokalnych.

Ian Pigott w obszernym wystąpieniu pt. "Biblioteki publiczne w społeczeństwie informacyjnym" nakreślił całe bogactwo przemian w zakresie bibliotekarstwa na tle problemów makro występujących w procesie jednoczenia Europy.

Ilustrując materiałami wizualnymi, mówił o potrzebie tworzenia dobrze zorganizowanego obszaru bibliotecznego, o specjalnych programach bibliotecznych służących rozwojowi bibliotek publicznych. Omówił programy: CHILIAS, DERAL, ILIERS, HERCULE, LISTED, VERITY, HARMONICA, LIBERATOR, PUBLICA. Podał adresy internetowe, pod którymi można znaleźć szczegółowe informacje. Są to:

www.echo.lu/digicult www.echo.lu/libraries/en/publib.html www.echo.lu/libraries/en/cee/homecee.html www.cordis.lu/ist

Referent wśród wielu problemów omówił też działania ułatwiające dostęp do multimedialnej biblioteki, doskonalącej umiejętności w dziedzinie użytkowania informacji, akcentował szczególną rolę bibliotekarzy jako pośredników w korzystaniu z informacji. Przypomniał Rezolucję Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich UE zobowiązującą do ułatwiania dostępności do wydawnictw multimedialnych w bibliotekach publicznych.

Ważne problemy bibliotekarstwa zawarł w referacie pt. "Biblioteki - uczestnictwo w demokracji" Ants Viirman. Autor, bibliotekarz z wykształcenia, długoletni pracownik Szwedzkiego Stowarzyszenia Władz Lokalnych, wskazał głębokie zależności między działalnością bibliotek i funkcjonowaniem społeczeństwa demokratycznego. Akcentował rolę bibliotek jako instrumentów przydatnych w poszukiwaniu wiedzy niezbędnej do autentycznego uczestnictwa w życiu społecznym, jako instytucji niezależnych, obiektywnych, pozbawionych uprzedzeń, otwartych dla każdego. Podkreślił konieczność zapewnienia bibliotekom ludzi nieskazitelnych etycznie, dobrze przygotowanych merytorycznie, stale doskonalących swoje umiejętności. Ważnym elementem dobrego funkcjonowania bibliotek jest - według referenta - wysoka jakość zasobów bibliotecznych, ich wszechstronność, wspomagana współpracą instytucji bibliotecznych. Konieczna jest pomoc wzajemna bibliotek i współpraca. Niezbędne staje się nowoczesne wyposażenie techniczne. Pan Ants Viirman akcentował też ogromną rolę społeczności obywatelskich we wspieraniu działalności bibliotek w ich rozwoju.

Inną grupę spraw omówiła w swoim referacie "Małe dziecko w bibliotece" Grażyna Lewandowicz. Wystąpienie to odpowiadało na, rozbudzone przez bibliotekarzy szwedzkich w czasie rocznej współpracy, zainteresowanie pracą z najmłodszymi dziećmi. Bibliotekarze polscy realizujący program są przekonani, że dobra praca z dziećmi jest ważnym źródłem późniejszych sukcesów czytelniczych.

Referentka zwróciła uwagę na wyjątkową rolę pierwszego kontaktu dziecka z książką oraz na rolę biblioteki, która stanowi uprzywilejowane miejsce w tych kontaktach. Wskazała co należy zrobić, by kontakty te stały się jeszcze bardziej przyjazne małemu dziecku. Zmiany te miałyby dotyczyć między innymi pogłębienia kontaktu z rodzicami przez indywidualne rozmowy, pomoc w doborze książek, w opracowywaniu mini bibliografii, organizacji spotkań na temat wychowywania dzieci.

Po każdym referacie była możliwość zadawania pytań i zgłaszania własnych uwag.

W czasie przerw uczestnicy konferencji mieli na pięciu stanowiskach komputerowych dostęp do Internetu, dzięki czemu mogli zapoznać się z serwisem internetowym programu PLACCAI oraz wykorzystywać inne możliwości Internetu.

W sali obrad również przygotowane były materiały reklamowe (foldery, ulotki, programy, biuletyn PLACCAI) z miejscowości, których biblioteki uczestniczyły w programie. Eksponowano także wydawnictwa regionalne.

Drugą grupę prezentacji stanowiły wystąpienia przedstawicieli bibliotek, które uczestniczyły w realizacji programu "Biblioteki publiczne jako centra kultury i informacji". Miały one na celu odpowiedź na pytanie: Co osiągnęliśmy dzięki realizacji programu PLACCAI ?

Występowali kolejno:

• Roman Ławrynowicz - dyrektor WBP w Olsztynie
• Krystyna Łunio - dyrektor MBP w Bartoszycach
• Elżbieta Rzepka - dyrektor MBP w Morągu
• Józef Szkandera - były dyrektor Samorządowego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Jonkowie

Wszystkie wystąpienia stały się potwierdzeniem faktu: realizacja programu PLACCAI dała polskim bibliotekom - uczestniczkom możliwość zrobienia kroku naprzód w stronę nowoczesności.

Zakup sprzętu komputerowego za pieniądze przyznane przez Fundację Phare umożliwił bibliotekom w Bartoszycach i Morągu zapewnienie użytkownikom dostępu do Internetu, opracowanie własnej strony www oraz bazy informacji lokalnej.

Wzbogacenie bazy komputerowej w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie oraz w Ośrodku Kultury w Jonkowie pozwoliło rozwinąć nowe formy działalności.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna nie tylko umieściła na swoim serwerze strony www wymienionych bibliotek, ale podjęła inicjatywę zgromadzenia na nim informacji o województwie.

Wszystkie biblioteki podjęły szkolenia w zakresie obsługi komputera. Wcześniej Wojewódzka Biblioteka Publiczna przeszkoliła pracowników bibliotek z Morąga, Bartoszyc i Jonkowa.

Wzorując się na bibliotekach szwedzkich, biblioteki uczestniczące w realizacji programu znacznie rozszerzyły działalność kulturalną, zapewniając dzięki temu osiągnięcie celów ustalonych w aplikacji.

Wszystkie polskie biblioteki podjęły pracę z najmłodszymi dziećmi.

W drugiej części prezentacji uczestnicy w dwóch grupach wyjechali do bibliotek, by skonfrontować informacje przedstawione w referatach z rzeczywistością. Jedna grupa wyjechała do Morąga i Jonkowa, druga do Bartoszyc. Obie grupy miały możliwość uczestnictwa w zajęciach bibliotecznych, poznania bibliotek, obejrzenie strony internetowej i komputerowej informacji lokalnej, spotkania z lokalnymi władzami.

W programie wyjazdowym nie uwzględniono Olsztyna, bowiem wszyscy uczestnicy konferencji przyjeżdżający pierwszego dnia mieli możliwość zwiedzić Wojewódzką Bibliotekę Publiczną.

Kontynuacją prezentacji olsztyńskiego dorobku były dalsze wystąpienia.

Dr Marcin Majdecki przedstawił przygotowaną przez pracowników Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie koncepcję modelu internetowej bazy informacyjnej. Propozycja dotyczyła zespolonej bazy informacji o województwie na serwerze Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej oraz schematu informacji lokalnej przeznaczonej dla poszczególnych bibliotek.

Andrzej Szeniawski - sekretarz Powiatu Olsztyńskiego przedstawił projekt wirtualnej biblioteki powiatowej. Omówił cele projektu, realizatorów oraz zasady funkcjonowania tego typu biblioteki. Skupił się głównie na zawartości strony www biblioteki powiatowej oraz możliwościach usługowych tego typu ośrodka informacji. Oba wystąpienia, a szczególnie drugie, spotkały się z pytaniami i dyskusją, którą rozpoczął, uczestniczący w obradach trzeciego dnia, Jacek Weiss - Wiceminister Kultury i Sztuki.

Wyraził kilka zastrzeżeń - jak brak trwałości podstaw struktury takiej biblioteki, bo gminy mogą anulować umowy, kłopoty z zapewnieniem sprzętu komputerowego, trudności z przygotowaniem kadry.

Minister rozszerzył swoją wypowiedź o informację na temat planowanych przedsięwzięć na szczeblu centralnym. Deklarował starania o uzyskanie pomocy finansowej bibliotekom publicznym.

W końcowej części konferencji wystąpiła Kerstin Grum - dyrektorka Biblioteki Województwa Halland i przedstawiła ocenę realizacji programu PLACCAI widzianą ze strony partnerów szwedzkich. Z uznaniem mówiła o wysokiej wartości polskich bibliotek wypracowanych w trudnych warunkach organizacyjnych i finansowych. Stwierdziła, że w zakresie komputeryzacji biblioteki polskie zrobiły w ciągu roku tyle, ile biblioteki szwedzkie w ciągu dziesięciu lat. Wskazała też na wartości programu PLACCAI dla bibliotekarzy szwedzkich.

Trzydniowe obrady prowadzili: Roman Ławrynowicz, Kerstin Grum i Jan Wołosz.

Uczestnicy konferencji uchwalili apel do władz wszystkich szczebli.

Obrady odbywały się w trzech językach: angielskim, polskim i rosyjskim.

Z powodu braku czasu nie odbyła się dyskusja na temat przygotowania społeczności lokalnych do życia w Unii Europejskiej. Zdecydowano sprawie tej poświęcić oddzielne spotkanie. Temat ten był również omawiany na seminarium 2 i 3 grudnia br. w czasie Dni Szwedzkich w województwie warmińsko-mazurskim.