Realizacja programu PLACCAI

przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie

W pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie - podobnie jak inne biblioteki tego typu w kraju - przeszła poważne przeobrażenia, które postawiły ją wobec nowych zadań i problemów.

Przejęcie przez samorządy bibliotek gminnych i miejskich, później przekazanie samorządowi miasta Olsztyna filii bibliotecznych zmieniły ilościowy potencjał Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, rozluźniły też powiązania między nią i bibliotekami samorządowymi. Likwidacji uległy w 1992 r. biblioteki rejonowe świadczące do tego czasu pomoc warsztatową placówkom niżej zorganizowanym.

Zmiany organizacyjne, trudności związane z funkcjonowaniem bibliotek publicznych wszystkich stopni organizacyjnych, kłopoty ze znalezieniem odpowiedniego miejsca w strukturach samorządowych, osłabienie opieki Państwa powodowały w wielu przypadkach poczucie zagubienia, bezradności i rezygnacji. Negatywne odczucia potęgowały zmieniające się wymagania władz samorządowych i rosnące potrzeby czytelnicze. Większość nas, bibliotekarzy, miała świadomość, że zaszła konieczność poszukiwania nowych sposobów i metod pracy wszystkich bibliotek, w tym również Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Zmieniająca się rzeczywistość utwierdziła nasze przekonanie, że koniecznością nieodwołalną staje się unowocześnienie wszystkich bibliotek i dostosowanie ich do realizacji zwiększonych zadań. Nie wiedzieliśmy jednak jak to zrobić i skąd wziąć pieniądze w sytuacji, gdy zachodzące zmiany rodziły - zdaniem władz samorządowych i państwowych - potrzeby wydatków pilniejszych niż biblioteczne.

W tej sytuacji przedstawioną nam przez Sejmik Wojewódzki propozycję realizacji ze szwedzkimi partnerami programu ze środków Unii Europejskiej przyjęliśmy jak dar Opatrzności. Dostrzegliśmy w programie szansę wypracowania modelu działalności godnego szerokiego upowszechnienia. Szczęśliwie złożyło się, że w czasie oczekiwania na akceptację aplikacji otrzymaliśmy grant z zasłużonej dla kultury Fundacji im. Stefana Batorego i dzięki niemu mogliśmy zrealizować program pod nazwą "Internet dla wsi, gminy, miasta i województwa". Wzięło w nim udział siedmiu partnerów, w tym obecni partnerzy PLACCAI: Wojewódzka Biblioteka Publiczna oraz Samorządowy Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Jonkowie. Z przyznanych środków zakupiliśmy podstawowy sprzęt komputerowy. Zdobyliśmy też elementarne umiejętności potrzebne w nowoczesnym bibliotekarstwie.

Wątpię, czy bez tej wiedzy sprostalibyśmy zadaniom, które pokonać musieliśmy przy realizacji programu PLACCAI.

W programie PLACCAI udział wzięły cztery biblioteki różnego stopnia organizacyjnego. Wspaniałymi nauczycielami, organizatorami i pomocnikami byli współpartnerzy szwedzcy: Tommy Löfquist, Roland Elisson, Kerstin Grum oraz pracownicy bibliotek w Laholm, Unnaryd, Kungsbacka, Hyltebruk i innych.

Bezpośredni kontakt z bibliotekarstwem szwedzkim był dla bibliotekarzy z Warmii i Mazur wielkim doświadczeniem i przeżyciem. Najpierw urzekły nas same biblioteki - urokiem przestronnych lokali, wspaniale wyposażonych, zasobnych w księgozbiory i nowoczesny sprzęt. Nie od razu dostrzegliśmy różnice w działalności, bowiem większość form podobna jest we wszystkich bibliotekach świata. Dopiero w dalszych kontaktach zrozumieliśmy, że różnica między nami znajduje się w metodyce pracy i sposobie jej traktowania przez samych bibliotekarzy oraz przez otoczenie, a głównie przez władze. Widoczna była wysoka ranga, jaką nadają placówkom szwedzkim władze i społeczeństwo. Z zainteresowaniem obserwowaliśmy różnorodne formy powiązania bibliotek ze środowiskiem lokalnym. Zobaczyliśmy, jak użyteczna jest biblioteka jako organizator różnych form ludzkiej działalności. Z zainteresowaniem obserwowaliśmy otwartość życia publicznego, a szczególnie sprawowania władzy. Poszerzyliśmy zakres zadań określonych w aplikacji i zapoznaliśmy się z rozlicznymi sposobami uczestnictwa mieszkańców poszczególnych miejscowości w życiu społecznym oraz wpływu pojedynczego człowieka na władzę i sposób jej sprawowania.

Interesujące i pouczające dla nas było niezwykle szerokie w szwedzkich bibliotekach wykorzystanie komputerów, a szczególnie tworzenie i użytkowanie komputerowych baz informacji lokalnej.

Wiedzą wyniesioną ze wzajemnych kontaktów dzieliliśmy się w publikowanych sprawozdaniach z wyjazdów, artykułach, w wywiadach radiowych i telewizyjnych. Popularyzowaliśmy wśród bibliotekarzy na seminariach i konferencjach. Materiały, o których wspomniałem, w większości znajdują się w serwisie internetowym, w biuletynach PLACCAI, dostarczyliśmy je również wszystkim uczestnikom konferencji.

Uściślając zadania zawarte w aplikacji, skupiliśmy się głównie na rozwinięciu funkcji informacyjnej z wykorzystaniem komputerów oraz na nowych formach pracy kulturalnej, a szczególnie rozwiniętej w szwedzkich bibliotekach pracy z najmłodszymi dziećmi.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie zobowiązana do pomocy wszystkim bibliotekom publicznym w województwie od początku realizacji programu zainteresowana była w podpatrywaniu, przejmowaniu i popularyzacji tych form pracy bibliotek, które służą rozwojowi czytelnictwa oraz zaspokajaniu nowych oczekiwań ich użytkowników.

Wspólnie z Urzędem Marszałkowskim oraz partnerami szwedzkimi z Halmstad organizowaliśmy warsztaty szkoleniowe w szwedzkich i w polskich bibliotekach. Uczestniczyliśmy w pracy koordynatorów polskich i szwedzkich nad merytoryczną częścią programu, chociaż wiodącą stroną, szczególnie na początku, byli partnerzy szwedzcy.

Współuczestniczyliśmy w zakupie sprzętu komputerowego za 80.000 zł. Pracownicy Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej skonfigurowali sprzęt i pomogli włączyć go do pracy bibliotek.

Przeszkoliliśmy 10 bibliotekarzy (przeprowadzono 48 godzin zajęć, odbyło się 10 spotkań) w zakresie obsługi komputerów. Od początku realizacji programu redagowaliśmy serwis PLACCAI w trzech językach, dostępny w Internecie pod adresem www.placcai.pl.

Świadomi obowiązku statutowego świadczenia pomocy bibliotekom publicznym pracowaliśmy nad stworzeniem wzorcowych form działalności godnej upowszechniania w nowoczesnych bibliotekach. Razem z bibliotekami uczestniczącymi w programie pracowaliśmy nad stworzeniem projektu baz informacyjnych - wojewódzkiej i lokalnych. Dążyliśmy również do tego, by działalność kulturalna a szczególnie praca z dziećmi najmłodszymi podjęta w oddziałach Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej była godna naśladowania. Wzorce i inspiracje w pracy swojej czerpaliśmy z bibliotek szwedzkich. Było nam o tyle łatwiej, że nasi zagraniczni partnerzy bardzo poważnie i sumiennie starali się przekazać tajniki swoich osiągnięć.

Reasumując stwierdzić pragnę, że:

Realizacja programu wypadła w bardzo dobrym okresie rozwoju merytorycznego bibliotek publicznych. Pomoc Fundacji Phare przyspieszyła proces unowocześniania bibliotek publicznych naszego województwa.
Dzięki Programowi "PLACCAI" poznaliśmy biblioteki stanowiące ośrodki życia kulturalnego, placówki, z których korzysta ponad 60% ogółu mieszkańców.
Efekty działalności bibliotek szwedzkich utwierdziły nas w przekonaniu, że koniecznością i słuszną drogą jest tworzenie w bibliotekach profesjonalnych ośrodków informacji o informacji. Przekonały, że biblioteki publiczne mogą być przewodnikami w dostępie do nowoczesnej, rosnącej w postępie geometrycznym, informacji.
Pomoc programu Phare pozwoliła Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej rozwinąć bazę komputerową i podjąć trud nadania jej nowoczesnych funkcji. Jest to szczególnie ważne w momencie, gdy będzie ona stanowić również część warsztatu bibliotecznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Realizacja programu i pomoc bibliotekarzy szwedzkich pomogła nam stworzyć koncepcję unowocześniania bibliotek w województwie oraz zwiększyć różnorodność form działalności prowadzonej w bibliotekach.
Doświadczenia wyniesione z realizacji programu pomagają nam wprowadzać obok książki również media elektroniczne.

Świadomi korzyści płynących z rocznej intensywnej pracy z całym przekonaniem będziemy kontynuować działania służące popularyzacji idei tworzenia centrów informacji we wszystkich bibliotekach naszego województwa. Koncepcja Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej przedstawiona zostanie w trzecim dniu konferencji.

Wytypowane zostaną biblioteki gminne, miejsko-gminne i miejskie, po 10 z każdego typu, w których podjęta zostanie realizacja działań wcześniej wykonanych w Jonkowie, Morągu i Bartoszycach.

Na początku roku przyszłego tj. 2000, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie zorganizuje szkolenie dla wszystkich bibliotek z terenu województwa oraz przedstawicieli z innych województw, na którym przedstawione zostaną działania zrealizowane w ramach programu PLACCAI. Odbędą się również narady w poszczególnych typach bibliotek w Bartoszycach, Morągu i Jonkowie.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie była współorganizatorem seminarium w czasie Dni Szwecji pt. "Biblioteki w procesie demokratyzacji".

Dzięki sprzętowi zakupionemu ze środków Unii Europejskiej na realizację programu PLACCAI Wojewódzka Biblioteka Publiczna podjęła i kontynuować będzie tworzenie bazy informacyjnej o województwie. Wszystkie zainteresowane gminy miejskie i wiejskie oraz starostwa będą miały swoją stronę www na naszym serwerze.

W zamian za to zakupią do swoich bibliotek komputery z modemami, co umożliwi założenie bazy informacyjnej. Wojewódzka Biblioteka Publiczna przeszkoli bibliotekarzy w zakresie obsługi komputerów.

W trakcie realizacji tego zamierzenia odbywać się będą spotkania z władzami gmin, na których omówione zostaną zadania realizowane w ramach programu PLACCAI.

Omówieniu programu PLACCAI wiele miejsca poświęcimy w naszym czasopiśmie "Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski", który dociera do wszystkich bibliotek w województwie warmińsko-mazurskim oraz bibliotek wojewódzkich w kraju.

Kontynuując program PLACCAI Wojewódzka Biblioteka Publiczna ma zamiar zintensyfikować szkolenia bibliotekarzy m.in. poprzez program "Wyjazdowe szkolenia komputerowe", na który dostaliśmy dofinansowanie z OSI.

Prawdę o naszych zdobyczach ostatniego roku znają tylko ci, którzy znali biblioteki - uczestniczki programu przed jego rozpoczęciem. Dorobkiem niezwykle ważnym jest również nowoczesna wiedza, którą wynieśliśmy z rocznego "uniwersytetu" pod nazwą "PLACCAI".

Chcę na koniec złożyć serdeczne podziękowania Unii Europejskiej i Sejmikowi Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Szczególne podziękowania kieruję pod adresem partnerów szwedzkich, którzy uczyli nas nie tylko solidnego bibliotekarstwa ale również obowiązkowości, systematyczności, punktualności a nawet języka angielskiego. Brak sprawnej znajomości języka angielskiego u bibliotekarzy polskich był jedną z najpoważniejszych przeszkód w pracy. Ale i w tej dziedzinie kontakty, które nawiązaliśmy stały się bodźcem do nauki, a w konsekwencji redukcji kolejnych przeszkód.

Osobiste podziękowanie kieruję pod adresem Tommyego Löfquista, Rolanda Eliassona i Kerstin Grum. Bez waszej mądrości, pracowitości, ofiarności i życzliwej cierpliwości nie osiągnęlibyśmy tak dużo. Na ręce Pana Marszałka składam podziękowanie wszystkim pracownikom z Sejmiku Wojewódzkiego, którzy uczestniczyli w realizacji tego ważnego dla naszych bibliotek przedsięwzięcia. Dziękuję również wszystkim polskim realizatorom Programu, a szczególnie koleżankom i kolegom, bibliotekarkom i bibliotekarzom, którzy nie szczędzili głowy i serca, sił i energii. Nasze osiągnięcia ocenią inni. Wszyscy chyba jednak mamy poczucie, że przekroczyliśmy kolejny próg w rozwoju własnym i naszych bibliotek.

Na koniec pragnę złożyć zobowiązanie: zrobimy wszystko, by biblioteki publiczne naszego województwa stały się też ośrodkami informacji o Unii Europejskiej. Liczę, że pomysł ten znajdzie zrozumienie i poparcie.