Marcin Majdecki

Wojewódzka Biblioteka Publiczna
w Olsztynie

 

Model bazy informacji lokalnej

 

W wyniku nowego podziału administracyjnego kraju województwo nasze to: 24 202 km2, na których znajduje się 17 powiatów ziemskich, 2 powiaty grodzkie (Olsztyn i Elbląg) oraz 116 gmin, ale także 390 bibliotek publicznych, w tym Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie.

Biblioteki wojewódzkie zobowiązane zostały przez Ustawę z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach do, m.in. "...gromadzenia, opracowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych służących obsłu-dze potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i samokształceniowych, zwłaszcza dotyczących wiedzy o własnym regionie oraz dokumentujących jego dorobek kulturalny, naukowy i gospodarczy", "...pełnienia funkcji ośrodka informacji biblioteczno - bibliograficznego, organizowania obiegu wypożyczeń międzybibliotecznych, opracowywania i publikowania bibliografii regionalnych, a także innych materiałów informacyjnych o charakterze regionalnym".

Wszystkie te zadania znajdują odzwierciedlenie w Statucie Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie, a ich realizacja wymaga tworzenia komputerowej bazy danych o zbiorach własnych i regionie oraz szerokiego współdziałania z samorządami lokalnymi.

Obowiązek realizacji tych zadań oraz rozwijające się zapotrzebowanie na rosnącą lawinowo informację skłoniło nas do podjęcia próby stworzenia nowoczesnej bazy informacji lokalnej województwa warmińsko - mazurskiego.

Potrzeba istnienia bazy w internecie

W historii ludzkości do przekazywania informacji, w szerokim słowa tego znaczeniu, używano najprzeróżniejszych sposobów. Były to ryciny wykuwane w skałach, ogniska palone przez Indian, gońcy przemierzający setki kilometrów z korespondencją monarchów w postaci listów wielorakiej formy z zastosowaniem najprzeróżniejszych rodzajów pisma, systemy luster używane w Chinach, gołębie pocztowe, alfabet Morse'a, prasa, radio, telefon, telewizja. Metod przekazu informacji nie sposób tu wszystkich wymienić. Nie należy również zapominać o klasycznych formach komunikowania się. Jednak wszyscy chyba zgodzą się z tym, że najdynamiczniej rozwijającym się i najnowocześniejszym sposobem porozumiewania się w obecnych czasach jest internet.

Nie było dotąd narzędzia komunikacji na odległość, umożliwiającego oddziaływania na tyle zmysłów jednocześnie, o tak szerokim zasięgu, i tak taniego jak internet !

W chwili obecnej, przy zastosowaniu osiągnięć nowoczesnej technologii, poprzez internet można przesyłać zarówno tekst pisany, grafikę, sekwencje video, tekst mówiony, można też odbierać sygnał telewizyjny. Jednak od telewizji internet jest bogatszy o interaktywność. Słowo to może objawiać się na różne sposoby. Może to być możliwość wyboru odbieranych informacji spośród bardzo różnorodnych: wielopoziomowo i skomplikowanie usystematyzowanych tematów; może to być przekaz obrazu i dźwięku z miejsc, które nas interesują, a nie są w centrum zainteresowania telewizji; słowo to może w końcu oznaczać dostosowanie przepływu informacji do możliwości percepcji odbiorcy.

Do zasobów sieci internetowej mają wolny dostęp wszyscy ludzie na naszej planecie posiadający odpowiednie umiejętności i możliwość korzystania ze sprzętu komputerowego. Wydawałoby się, że warunek dostępu do odpowiedniego sprzętu jest ogromnym ograniczeniem ilości korzystających z tego sposobu komunikacji, jednak w krajach Zachodniej Europy czy Ameryki Północnej ilość rodzin posiadających komputer z dostępem do internetu w domu dochodzi do 50%. Ponadto każdy mieszkaniec miasta ma możliwość skorzystania z komputera w bibliotece czy urzędzie. W Polsce wskaźnik ten wygląda gorzej, ale wg statystyk sytuacja ta ulega ciągłej poprawie.

Kalkulacja ekonomiczna może w pierwszej chwili budzić zastrzeżenia, jednak bilans nakładów na sam tylko skład i wydrukowanie 10 numerów dziennika jest nieporównywalnie większy od 10 - krotnej aktualizacji serwisu internetowego.

To właśnie wymienione powyżej zalety tego nowoczesnego środka przekazu informacji skłoniły twórców wielu baz danych do budowy systemów udostępniających ich zawartość przy pomocy internetu.

Nie wolno zapominać o zagrożeniach jakie niesie za sobą to dobrodziejstwo; o negatywnych aspektach powszechnego dostępu do informacji, a przede wszystkim powszechnego dostępu do ich publikowania. Internet staje się coraz większym śmietnikiem naszej planety. Jest tam coraz więcej informacji zdezaktualizowanych, czy też kontrowersyjnych co do treści ! Nawet coraz nowocześniejsze i coraz szybsze komputery mają ogromne kłopoty z wyszukaniem interesujących nas informacji. Pojawia się coraz większa potrzeba systematyzowania zasobów internetu. Realizuje się to od wielu lat poprzez instalacje serwerów wyszukiwawczych i indeksujących, jednak szybkość indeksowania zasobów internetu oraz stosowane kryteria często nie spełniają oczekiwań użytkowników.

Zapytanie większości serwerów internetowych o Olsztyn da w odpowiedzi odsyłacze do kilku lub kilkudziesięciu tysięcy stron internetowych, na których znajduje się słowo Olsztyn. Na dodatek za najczęściej odsyłanym adresem (www.olsztyn.pl) stoi serwis podający wyłącznie komercyjne informacje z pominięciem kwestii społecznych, administracyjnych czy też oświatowych !

Gdybym chciał teraz porównać dane (jeżeli je wreszcie odnajdę) o powiecie olsztyńskim z odpowiednimi danymi dotyczącymi powiatu elbląskiego, to znów muszę zapytać wyszukiwarkę o powiat elbląski, co może również dać mierny rezultat.

Te właśnie problemy legły u podstaw pomysłu stworzenia serwisu internetowego, w którym osoby zainteresowane mogłyby w prosty sposób, w jednym miejscu odnaleźć informacje o swoim mieście, o tym co dzieje się w powiecie, swojej gminie, czy też w gminie sąsiedniej ?

Długie przeszukiwania różnych serwisów internetowych doprowadziły mnie do odnalezienia kilku serwerów, na których próbuje się systematyzować informacje o powiatach, gminach i miastach naszego województwa. Do serwisów takich można by zaliczyć:

www.warmia-mazury.pl/
www.mazury.com.pl/
izba-gmin.online.pl/
www.pol.pl/main._p/kraj/warminsko-mazurskie.html
www.wmarr.olsztyn.pl
www.uhc.lublin.pl/mazury/

Jednak serwisy te bardzo często są niekompletne pod względem zawartych informacji o poszczególnych jednostkach administracyjnych, często zawierają informacje na temat tylko kilku gmin lub miast naszego województwa, a najczęściej zdradzają zainteresowanie ich właścicieli jedynie wąską dziedziną życia, np. wyłącznie turystyką; usprawiedliwia to ich komercyjny charakter.

W polskim internecie pojawia się coraz więcej serwisów prowadzonych przez same urzędy miast lub gmin. Jednak o ile tych pierwszych jest już całkiem sporo (zwłaszcza w przypadku większych miejsco-wości), to serwisów gminnych jest niewiele, a liczba serwisów prowadzonych przez starostwa powiato-we jest znikoma ! Wiele powiatów, gmin i mniejszych miast w dalszym ciągu nie istnieje w internecie i nie można tam znaleźć na ich temat żadnych informacji.

Podsumowując należy stwierdzić, że o nielicznych miejscowościach naszego województwa informacji w internecie jest wiele, jednak są one rozrzucone po różnych serwerach i aby do nich dotrzeć trzeba nieraz wielu godzin poszukiwań. Wiele miejscowości, gmin i starostw powiatowych naszego województwa nie udostępnia informacji poprzez internet; a nieliczne próby kompleksowego zgromadzenia informacji na ten temat nie osiągnęły kompletności zarówno pod względem zakresu informacji o miastach, gminach i powiatach, jak również pod względem samej liczby uczestniczących w tych przedsięwzięciach gmin czy miast.

Adresaci bazy

Baza, którą próbujemy opracować, adresowana jest przede wszystkim do lokalnych społeczności, których mieszkańcy często, ogólnie rzecz ujmując, nie wiedzą, co dzieje się w ich najbliższym otoczeniu. Próbę tę podejmujemy po to, aby mieszkańcy miast i wsi mogli sięgnąć do internetu, gdzie wreszcie znajdą "coś" o swojej miejscowości i jej najbliższym otoczeniu, ale również znajdą tam odpowiedzi na nurtujące ich konkretne pytania.

Inną grupą adresatów bazy będą lokalne władze i pracownicy urzędów różnego szczebla. Jakże pożyteczne i inspirujące do nowych przedsięwzięć mogą okazać się informacje zawarte w bazie, gdzie obok osiągnięć jednej gminy będzie można szybko przeczytać co wydarzyło się w gminie sąsiedniej ?

Kolejnymi odbiorcami informacji zawartych w bazie będą wszyscy posiadający dostęp do internetu z kraju i zagranicy, pragnący uzyskać potrzebne informacje na temat naszego województwa ogólnie lub konkretnej jego części. Mogą to być osoby poszukujące kontaktu ze znajomymi osobami lub miejscami naszego regionu.

Dostępność do informacji w bazie

Sytuacja pod tym względem w Polsce jest gorsza niż w Europie Zachodniej czy Ameryce Północnej, jednak i u nas dostęp do tego środka komunikacji staje się coraz szerszy. Coraz większa liczba Polaków ma komputer w domu i na co dzień używa go do połączeń z internetem. Jednak często koszt połączenia telefonicznego z serwerem internetowym jest zbyt duży, żeby używać komputera jako narzędzia odbioru informacji.

Na szczęście stan komputeryzacji szkół polskich od kilku lat poprawia się i w wielu z nich można już obejrzeć strony internetowe. To w szkole wyrabia się w młodych ludziach nawyki, które towarzyszyć będą często w całym ich życiu. Jeśli doświadczą ucząc się w szkole, że mogą dowiedzieć się wielu informacji o swoim otoczeniu z internetu, to później w dorosłym życiu, będą z tego korzystali.

Dzięki programom takim jak PLACCAI, również dzięki pomocy fundacji, jak np. Fundacja im. Stefana Batorego w Warszawie biblioteki publiczne stają się coraz częściej odwiedzanym miejscem w poszukiwaniach szeroko pojętej wiedzy poprzez internet. Należy tu pokreślić, że to właśnie biblioteka jest najlepszym miejscem do wyszukiwania informacji o otaczającym nas bliższym i dalszym świecie, również z zastosowaniem najnowszych osiągnięć techniki takich jak komputer i internet.

Podobnie przedstawia się sytuacja w domach kultury. Wiele z nich posiada już komputer z dostępem do internetu i umożliwia mieszkańcom, na różnych zasadach, korzystanie z niego dla swoich własnych potrzeb.

Coraz więcej urzędów posiada komputery z możliwością połączenia z internetem. Jest to potencjalny dostęp do informacji w bazie dla zainteresowanych urzędników, a myślę, że z czasem w urzędzie znajdzie się, wzorem krajów wysoko uprzemysłowionych, miejsce na dostęp do internetu dla każdego obywatela gminy, miasta, czy powiatu.

Reasumując, należy stwierdzić, że dostęp do informacji w bazie jest już w tej chwili dosyć szeroki, a w przyszłości, dzięki rosnącemu wykorzystaniu komputera i internetu w domach, szkołach, bibliotekach, ośrodkach kultury i urzędach stanie się powszechny.

Zawartość bazy

Materiał niniejszy prezentuje model bazy informacji lokalnej, wynik przemyśleń zespołu osób z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie i kilku bibliotek miejskich naszego województwa. Realizacja tego zadania wymaga spełnienia szeregu warunków. Jednym z nich jest jak najszersza akceptacja i czynne współdziałanie urzędów, do których została skierowana oferta współpracy. O problemach jakie napotkaliśmy, będę mówił później, jednak należy tu zaznaczyć, że baza jest w początkowej fazie realizacji i wiele jej elementów składowych jeszcze fizycznie nie istnieje.

Przedstawiany w niniejszej publikacji model bazy informacji lokalnej z założeń ma obejmować informacje dotyczące społeczności lokalnych całego województwa. Pierwszymi więc informacjami, jakie baza powinna zawierać są ogólne informacje dotyczące całego województwa. Dalej, zgodnie z trójstopniowym podziałem terytorialnym państwa, powinny znaleźć się informacje na temat powiatów województwa oraz odpowiednie informacje dotyczące starostw powiatowych i ich działań. W informacjach o każdym z powiatów (ziemskich) powinny znaleźć się dane na temat podziału powiatu na gminy, miasta i miasta - gminy oraz odpowiednie bazy dotyczące informacji charakterystycznych dla każdej gminy, miasta i miasta - gminy.

Nasuwa się jednak od razu pytanie o zawartość baz informujących o powiecie, gminie, czy mieście. Czego oczekują mieszkańcy społeczności lokalnych od tak organizowanego serwisu ?

Model bazy informacji o gminie

Baza informacji o powiecie, baza informacji o gminie i baza informacji o mieście będą zawierały informacje specyficzne wyłącznie dla danego typu jednostki administracyjnej oraz pewne zagadnienia wspólne.

Każda z wymienionych trzech typów baz powinna zawierać ogólną charakterystykę powiatu, gminy czy miasta. Jednak jeżeli w kompletnych bazach gminnych i miejskich wszystkich gmin i miast powiatu znajdą się informacje na temat np. placówek handlowych, to nie ma potrzeby, opisywać kolejno wszystkich placówek handlowych w bazie informacji o powiecie, ponieważ będzie można o nich przeczytać w serwisach gmin i miast w obrębie których działają.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie oferując współpracę starostwom powiatowym, urzędom miejskim i gminnym w zakresie budowy bazy informacji lokalnej naszego województwa wysłała trzy modele baz informacji lokalnej. Inną zawartością charakteryzował się model bazy informacji lokalnej dla powiatu, inną dla miasta i inną dla gminy. Jako przykład, chciałbym przedstawić zawartość modelowej bazy informacji o gminie. Według wypracowanego schematu baza danych o gminie powinna zawierać informacje na następujące tematy:

Baza informacji o gminie opierająca się o przedstawione powyżej tematy jest opisem bardzo szczegółowym i pracochłonnym, aczkolwiek nie twierdzę, że kompletnym. Jednak czym bardziej szczegółowy ten opis będzie, przy jednoczesnym założeniu przejrzystości struktury serwisu, tym więcej informacji mieszkańcy gminy (i nie tylko) będą mogli tam znaleźć i tym częściej będą z serwisu korzystali.

Dotychczasowe problemy wynikłe podczas tworzenia bazy

W propozycjach nawiązania współpracy wysłanych do urzędów miast, gmin i starostw powiatowych województwa warmińsko - mazurskiego Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie proponuje nieodpłatne udostępnienie miejsca na serwerze internetowym www.wbp.olsztyn.pl. Miejsce to, w ilości 30MB (z możliwością przekroczenia limitu po uzgodnieniach z WBP) ma być przeznaczone na utrzymanie serwisu internetowego miasta, gminy lub powiatu oraz ich poczty elektronicznej. Każdemu miastu, gminie lub powiatowi nieodpłatnie proponuje się 3 internetowe konta pocztowe. Stworzenie i aktualizacja serwisu internetowego pozostaje w gestii miasta, gminy lub powiatu, a pomocą w tej materii ma służyć załączony zainteresowanym model bazy informacji lokalnej odpowiedniego szczebla.

Jedynym warunkiem, jakiemu musi podporządkować się urząd jest zakupienie do swojej, tzn. powiatowej, miejskiej lub gminnej biblioteki publicznej komputera wraz z modemem w ciągu roku od uruchomienia serwisu internetowego i zagwarantowanie mieszkańcom możliwości korzystania z tego sprzętu. Trzeba tu wyraźnie podkreślić, że ten jedyny warunek nie jest związany z żadnymi korzyściami materialnymi Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie, która występuje z inicjatywą budowy bazy. Sprzęt, o który zabiega, ma trafić do bibliotek, które są na utrzymaniu tychże urzędów i to właśnie one powinny dążyć do unowocześnienia instytucji sobie podległych. A jak często podczas rozmów w urzędach pojawia się troska jedynie o interesy urzędu. Pytanie czy nie mógłby to być komputer kupiony do urzędu, a nie "jakiejś" tam biblioteki było pytaniem często nam zadawanym.

Niechęć do podjęcia współpracy argumentowano brakiem pieniędzy. Wg urzędników gminy nie stać na opracowanie informacji, zlecenie komuś wykonania serwisu internetowego i zakup komputera. Niejednokrotnie pewno jest to prawda, miejmy jednak nadzieję, że kiedy fundusze się znajdą to gminy przyłączą się do naszej bazy, a nie wybiorą innego, komercyjnego, usługodawcy internetowego.

Wielu pracowników urzędów, z którymi rozmawialiśmy twierdziło, że musieliby zatrudnić jedną albo dwie nowe osoby, aby zebrać informacje do bazy w proponowanej postaci. Nie ma takiej potrzeby. Nikt nie narzuca zawartości bazy, przesłane propozycje to tylko rozwiązania modelowe. Jak urzędy zrealizują proponowaną formę to zależy wyłącznie od nich i od ich możliwości. Z drugiej strony uważam, że prawie wszystkie informacje zawarte w modelu bazy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania urzędu. Jeśli więc urząd wypełnia wszystkie powierzone mu obowiązki, to informacje do bazy posiada i jedyny problem tkwi w ich opracowaniu i aktualizacjach.

Innym powodem, podawanym za przyczynę braku zainteresowania współpracą w zakresie budowy bazy informacji lokalnej naszego województwa jest posiadanie własnego serwisu internetowego bądź też udział wielu miast i nielicznych gmin w istniejących szczątkowych serwisach o naszym województwie. Przeniesienia serwisu, czy też jego rozbudowy nie bierze się pod uwagę, bo to "zbyt duży kłopot" i "nie opłaca się". Argumentacja niesłuszna, bo miasta te i gminy płacą często niemałe pieniądze za utrzymanie swoich serwisów na komercyjnych serwerach - wymagany komputer do swojej biblioteki publicznej mogłyby kupić za połowę rocznego abonamentu internetowego !

Podsumowując, trzeba stwierdzić, że największym dotychczasowym problemem, jaki pojawił się podczas budowy bazy jest wyrobienie przekonania urzędników, że informacja udostępniona za pomocą internetu ma w dzisiejszych czasach coraz liczniejszą grupę odbiorców, że jest to tanie narzędzie do realizacji polityki informacyjnej miasta, gminy, czy powiatu, że korzystając z oferty WBP w Olsztynie oszczędzają pieniądze i że przy okazji uczestnictwa w naszym przedsięwzięciu uzyskają aprobatę i pochlebne głosy szerokiego kręgu mieszkańców.

Możliwości rozwoju bazy

Aktualny stan bazy nie jest imponujący. Jednak biorąc pod uwagę krótki czas, jaki upłynął od narodzenia się pomysłu i zaproponowania współpracy miastom, gminom i powiatom oraz okres urlopowy, to mamy się czym pochwalić.

Od 5 miesięcy (z czego 3 były miesiącami urlopowymi) udało się nam zainteresować kilkadziesiąt gmin naszego województwa, a w chwili obecnej powstają 4 serwisy internetowe do bazy informacji lokalnej. Jak będzie rozwijała się sytuacja, zależy najbardziej od rad i urzędów miast, gmin i powiatów.

Jeśli akcja okaże się sukcesem i powstanie wiele serwisów w bazie informacji lokalnej, wówczas przyłączą się inni. Tylko taka sytuacja może gwarantować kompletność informacji w bazie, a więc sukces tego pomysłu.

Gdy uczestnictwo w bazie będzie zjawiskiem masowym wśród miast, gmin i powiatów można zainwestować w usprawnienie wyszukiwania informacji w bazie. Będzie można przekształcić funkcjonującą już wtedy bazę informacji lokalnej w omawianej postaci do kształtów znanych z zaawansowanych technologii wyszukiwawczych, tzn. umieścić informacje o miastach, gminach i powiatach w strukturach typowych dla profesjonalnych baz danych. Będzie można wtedy o wiele łatwiej niż w tradycyjny sposób sporządzać porównania danych i uzyskiwać o wiele trafniejsze odpowiedzi na zadawane pytania, bez konieczności przeglądania wielu stron.

Kolejną możliwością ułatwienia pracy z bazą może być opracowanie specjalistycznego, dedykowanego oprogramowania służącego do zamieszczania informacji w bazie oraz automatycznej aktualizacji serwisów internetowych opartych o te dane. Wyeliminowałoby to udział w przedsięwzięciu osób odpowiedzialnych za techniczne opracowanie stron internetowych ze strony miast, gmin i powiatów, a więc spowodowałoby zmniejszenie kosztów eksploatacji serwisu.

Kiedy omawiane przedsięwzięcie okaże się sukcesem można będzie zaproponować podobną formę upowszechnienia informacji o swoim regionie innym województwom, a później poprzez biblioteki połączyć bazy w jedną wielką bazę informacji o naszym kraju.

Myślę, że sam pomysł nie budzi wielkich kontrowersji. Nikt do tej pory nie kwestionował słuszności podejmowanej próby. Wiele osób podchodzi sceptycznie do pomysłu skutecznego zainteresowania wszystkich miast, gmin i powiatów naszego województwa. Omawiane zadanie, jakie próbuje wykonać Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie, jest przedsięwzięciem bardzo żmudnym i trudnym, jednak wbrew pozorom taka właśnie jest praca bibliotekarzy.

Sukces tego przedsięwzięcia zależy jednak najbardziej od samych rad i urzędów miast, gmin i powiatów, od ich polityki informacyjnej, od tego czy zechcą wziąć udział w budowie i uczestniczeniu w bazie, bo tylko ich powszechny udział w tym przedsięwzięciu może stanowić o jego powodzeniu.

cofnij