Kerstin Grum

Biblioteka Województwa Halland
Szwecja

 

Zbliżamy się do zakończenia programu PLACCAI i nadszedł czas podsumowania tego, co osiągnęliśmy. Ponownie sięgam po formularz zgłoszeniowy, w którym jasno opisane są cele programu: rozmaite zadania, zakres odpowiedzialności oraz terminy. Kierowaliśmy się nimi w czasie realizacji programu. Wracaliśmy do nich, gdy mieliśmy wątpliwości - zdarzało się to czasami na naszej wspólnej drodze.

Jest w Szwecji przysłowie: "För dem som beslutat sig aterstar bara att handla". W tłumaczeniu oznacza to: "Tym, którzy podjęli decyzję, pozostaje tylko działać".

Prace wykonane przed rozpoczęciem realizacji programu potwierdziły słuszność przyjętych założeń i stały się pierwszym dobrym przykładem współpracy pomiędzy polskimi i szwedzkimi bibliotekami w ramach tego programu. Ponieważ nie uczestniczyłam w tym procesie, mogę swobodnie to powiedzieć.

Chciałabym podzielić swoje sprawozdanie na dwie części: wyniki, które musiały zostać osiągnięte przez biblioteki szwedzkie zgodnie z formularzem zgłoszeniowym oraz dodatkowe korzyści osiągnięte w ramach programu.

Zadaniem biblioteki powiatowej i innych bibliotek w Halland było organizowanie szkoleń wyjazdowych i warsztatów, podczas których prezentowane były szwedzkie doświadczenia wykorzystania bibliotek jako ośrodków informacji i kultury. Muszę przyznać, że na początku wydawało mi się to bardzo delikatnym zadaniem. Mogło pojawić się ryzyko, że biblioteki szwedzkie posiadające długą tradycję, trochę większe doświadczenie w wykorzystaniu technologii informacyjnej w bibliotekach, więcej środków finansowych mogły okazać się "starszym rodzeństwem", które wie najlepiej co należy robić. Problemem było zaprezentowanie bibliotek szwedzkich w sposób, który zapewniłby polskim bibliotekom możliwość wyboru pomysłów i bodźców w celu dostosowania się do ich działalności.

Moje obawy były całkowicie niepotrzebne.

W czasie wyjazdów i warsztatów szybko okazało się, że polskie i szwedzkie biblioteki kierują się jednakowymi wartościami zawodowymi. Nasi polscy koledzy byli czynnymi obserwatorami i zadawali trafne i interesujące pytania. Czynny udział jest korzystny nie tylko dla polskich partnerów. Spowodował on, że my, Szwedzi, spojrzeliśmy na nasze biblioteki oczyma innych, z innej perspektywy.

Podam jako przykład, że w Szwecji biblioteki, oprócz innych instytucji, są odpowiedzialne za rozpowszechnianie oficjalnych informacji oraz informacji lokalnych. Polskie biblioteki natychmiast dostrzegły, że mogą odegrać większą rolę wspierając władze lokalne przy tworzeniu ram do prezentowania informacji lokalnych w Internecie. Organizowanie informacji jest częścią działalności bibliotekarzy. W wyniku programu PLACCAI wykorzystano publikacje w Internecie jako narzędzie informacji. Wspólna odpowiedzialność za publikowanie stron w Internecie daje bibliotekom możliwość współpracy z władzami lokalnymi. Jestem przekonana, że to poszerzy wiedzę na temat możliwości i znaczenia aktywnej i dobrze wyposażonej biblioteki. Na dłuższą metę może to pomóc bibliotekom w uzyskiwaniu środków finansowych.

A teraz parę słów o niezaplanowanych i niespodziewanych pozytywnych wynikach programu.

Minione dziesięciolecie to lata gwałtownych i radykalnych zmian w Polsce. Wiem, że wiele starych zasad przestało obowiązywać. Wiem również, że ekonomiczne podstawy bibliotek znacznie się zmieniły, rzadko na lepsze. Muszę przyznać, że podziwiam waszą zdolność radzenia sobie w warunkach ciągłych zmian i umiejętność wykorzystania możliwości, również w warunkach chaosu. Zmusiło mnie to do przemyślenia sposobu, w jaki działałabym ja i prawdopodobnie większość Szwedów. Historycznie i tradycyjnie przyjmujemy, że stabilność i przewidywalność świata jest rzeczą oczywistą. Niektórzy nawet twierdzą, że zbyt przyzwyczailiśmy się do bezpieczeństwa. Realizacja programu w Polsce udowodniła, że zamiast za wszelką cenę szukać stabilizacji możliwe jest radzenie sobie ze zmieniającą się sytuacją. Za dużo stabilizacji i bezpieczeństwa może spowodować zachowanie istniejących warunków. Istnieje duże ryzyko, że w takiej sytuacji można wkrótce pozostać w tyle. Pokazaliście, że jest możliwe skuteczne radzenie sobie z chaotyczną sytuacją.

Czas zmian dostarcza wielu możliwości. Dla bibliotek głównymi punktami programu PLACCAI jest technika, nowe podejście oraz nowe pomysły. W momencie rozpoczęcia programu nie znajdowaliście się na pierwszej linii. Ale wiele się wydarzyło w ciągu tych wspólnych lat.

Późniejsze rozpoczęcie programu przynosi pewne korzyści. Można się wiele nauczyć na błędach tych, którzy zaczęli wcześniej. Można zacząć od razu od wprowadzenia nowoczesnej techniki, uniknąć ograniczeń spowodowanych starym wyposażeniem i skomplikowaną wymianą oprogramowania. Ale wszystko to nie ma znaczenia dopóki ludzie pracujący w bibliotece wykazują chęć i poświęcenie dla rozwoju swoich bibliotek. Te czynniki są motorem działania.

Uważam, że skorzystaliście z tego, że w porównaniu ze szwedzkimi bibliotekami wystartowaliście później. Chciałabym powtórzyć to, co powiedziałam wcześniej: te cztery biblioteki, które wzięły udział w programie, pod wieloma względami osiągnęły w ciągu 10 miesięcy tyle, co szwedzkie w ciągu 10 lat.

Zakończenie programu jest zwykle okazją do refleksji.

Uważam jednak, że ważniejsza jest teraz przyszłość. Mimo, że program PLACCAI się kończy, jego idee będą nadal trwały. Obecnie po obu stronach mamy kolegów i dobrych przyjaciół. Nasze kontakty nie są ograniczone programem. Rozpoczęliście proces przekształcania bibliotek w ośrodki informacji i kultury z dobrym wynikiem.

Jestem przekonana, że program PLACCAI będzie kontynuowany w tych czterech bibliotekach. Nie ma już od tego odwrotu.