Andrzej Szeniawski

Starostwo Powiatowe w Olsztynie

 

WIRTUALNA BIBLIOTEKA POWIATOWA

 

Opis sytuacji

W związku z reformą administracyjną kraju i pojawieniem się nowego szczebla samorządu lokalnego - powiatu - nasuwa się pytanie o model struktury sieci bibliotek publicznych uwzględniający ogniwo powiatowe. Jednym z zadań powiatu jest organizacja biblioteki powiatowej z jej szeregiem zadań zarówno o charakterze koordynacyjno-nadzorczym w stosunku do bibliotek publicznych w powiecie jak i stricte merytorycznym (działalność instrukcyjno-metodyczna, doskonalenie zawodowe, promocja bibliotek, opracowanie i udostępnianie zbiorów). Do tego dochodzą jeszcze funkcje specjalnie biblioteki takie jak: organizacja obsługi niewidomych i niepełnosprawnych, osób starych i chorych czy dostarczanie materiałów nietypowych, np. naukowych lub wąsko specjalistycznych jakich nie ma w bibliotekach uniwersalnych. Istnieje szereg koncepcji oraz rozwiązań jakich należałoby dokonać aby fizycznie stworzyć bibliotekę powiatową. Jedną z nich jest koncepcja "zespołu bibliotek powiatowych" opracowana przez prof. Jacka Wojciechowskiego, który szczegółowo określa zadania stojące przed biblioteką powiatową oraz jej strukturę i model funkcjonowania.

W warunkach Powiatu Olsztyńskiego, który skupia miasta i gminy okołoolsztyńskie lecz z wyłączeniem samego Olsztyna, żadna z bibliotek gminnych i miejskich nie ma wystarczających zasobów organizacyjnych do pełnienia w całym zakresie usług wyznaczonych bibliotece powiatowej. Sam powiat nie ma ani wyspecjalizowanej kadry merytorycznej ani wystarczających środków na zlecenie pełnienia funkcji biblioteki powiatowej jednostce ze struktur pozasamorządowych.

CEL

Stworzenie Wirtualnej Biblioteki Powiatowej w oparciu o sieć bibliotek miejskich i gminnych gmin z terenu powiatu ziemskiego

Cele pośrednie:

• zmiana funkcji społecznej bibliotek
• skomputeryzowanie zasobów (większa dostępność dla czytelników)
• uaktywnienie środowisk popegeerowskich
• łatwiejszy dostęp do informacji o rynku pracy (zmniejszenie bezrobocia)
• zwiększenie potencjału organizacyjno-merytorycznego bibliotek

Realizator projektu

Powiat Olsztyński stanowi lokalną wspólnotę samorządową tworzoną przez mieszkańców następujących gmin: Barczewo, Biskupiec, Dobre Miasto, Dywity, Gietrzwałd, Jeziorany, Jonkowo, Kolno, Olsztynek, Purda, Stawiguda, Świątki. Siedzibą Powiatu jest miasto Olsztyn. Całość zadań wynikających z obowiązków ustawowych wykonuje Starostwo Powiatowe w Olsztynie i jego jednostki terenowe umiejscowione w każdej z 12 gmin wchodzących w skład powiatu. Władzami powiatu jest Rada Powiatowa - jako organ uchwałodawczy oraz Zarząd jako organ wykonawczy. Przewodniczącym Zarządu jest Adam Sierzputowski. Powiat jest obsługiwany przez Starostwo Powiatowe i jednostki organizacyjne.

Cechy charakterystyczne powiatu

• tzw. "powiat z dziurą" - czyli sytuacja gdzie miasto stanowiące naturalną stolicę powiatu jest organizacyjnie wydzielone poza jego strukturę
• duże odległości ograniczające możliwość korzystania z zasobów bibliotek olsztyńskich (trzeci największy obszarowo powiat w Polsce)
• duża liczba bezrobotnych w powiecie
• korzystne rozłożenie miast w powiecie (łatwy dostęp mieszkańców gmin okolicznych)
• wysokie bezrobocie (region popegeerowski)
• głód informacji o rynku pracy
• problemy komunikacyjne

Opis projektu

Pomysł polega na zbudowaniu zdecentralizowanej (rozproszonej) biblioteki powiatowej na zasadzie połączenia wszystkich bibliotek publicznych działających na terenie powiatu siecią INTERNET, koordynację i standaryzację ich prac oraz poszerzenie zakresu i podniesienie jakości usług. Poprzez włączenie bibliotek miejsko-gminnych do projektu wzmocniony zostanie ich potencjał organizacyjny (zakup sprzętu), merytoryczny (szkolenia) a kadra zostanie przygotowana do przyszłego zlecenia realizacji zadań biblioteki powiatowej. Wojewódzka Biblioteka Publiczna będąca w tej chwili jedyną instytucją w regionie gwarantującą pełną realizację zadań biblioteki powiatowej - będąc konsultantem merytorycznym i wykonawcą części projektu gwarantuje fachowe przygotowanie merytoryczne i logistyczne bibliotek miejsko-gminnych do realizacji zadań po zakończeniu finansowania z tego projektu.

Projekt będzie realizowany etapowo. Etap pierwszy obejmie 5 bibliotek miejskich. Etap II rozszerzony projekt na pozostałą liczbę bibliotek (7) gminnych.

Projekt dąży w swoim założeniu do przeformułowania zadań bibliotek miejsko-gminnych jak również do zmiany nawyków społecznych związanych z korzystaniem z biblioteki. Będąc czasami jedyną alternatywą dla "budki z piwem" centra biblioteczne dostarczą mieszkańcom:

• dostęp do rozszerzonych - niedostępnych na co dzień zasobów bibliotecznych,
• dostęp do informacji o rynku pracy oraz o świecie
• umiejętności samodzielnego poszukiwania żądanych informacji i aktywności na rynku pracy
• podstawowych informacji o powiecie i jego zadaniach
• informacji istotnych dla osób korzystających z instytucji powiatowych
• pomocy w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów z rówieśnikami z powiatów partnerskich

umożliwią

• stały dwustronny kontakt z mieszkańcami w tym także zbieranie opinii i uwag od obywateli
• wspieranie aktywności obywatelskiej
• anonimowy kontakt z Policją (informacje typu :"crime lub narcotic line")
• dostęp do Rzecznika Praw Konsumenta i innych instytucji demokratycznego państwa.

Wykonawcy projektu

• Starostwo Powiatowe w Olsztynie
• Biblioteka Wojewódzka w Olsztynie
• miejskie i gminne biblioteki działające w obrębie powiatu.
• Powiatowe Urzędy Pracy
• Komenda Wojewódzka Policji w Olsztynie
• Gminy: Barczewo, Jeziorany, Biskupiec, Olsztynek i Dobre Miasto.

Sposób działania
Wirtualna Biblioteka Powiatowa do swojego funkcjonowania wykorzystywać będzie kadrę i zasoby Bibliotek Miejskich uczestniczących w programie. Nadzór merytoryczny nad realizacją projektu prowadzić będzie Wojewódzka Biblioteka Publiczna.

W tym też celu:

• wyposaży się każdą bibliotekę miejską w 2 jednostki komputerowe (PENTIUM II 300 Mhz 64 RAM), fax modem, hard disc 4 GB, monitor 17'' + 15", drukarka HP Desk Jet Color, oprogramowanie: WINDOWS 98, OFFICE 98, MAK, MAK WWW.
  Posiadanie dwóch komputerów wyposażonych w modemy umożliwi symultaniczne udostępnianie sprzętu i środowiska INTERNET użytkownikom biblioteki i katalogowanie zasobów biblioteki w programie MAK
• przeszkoli się po 2 osoby z każdej biblioteki biorącej udział w projekcie
  zakres szkoleń:
  podstawy obsługi komputera, WINDOWS, OFFICE, INTERNET, MAK, USMARC

Po szkoleniach pracownicy przystąpią do szerokiej akcji promocyjnej aby "przyzwyczaić" mieszkańców do nowej formy korzystania z biblioteki. W tym też czasie opracowana zostanie Strona WWW biblioteki oraz opracowany zostanie regulamin korzystania z Wirtualnej Biblioteki Powiatowej.

Opracowany zostanie komputerowy katalog zasobów bibliotek, który następnie zostanie zamieszczony w INTERNECIE - na serwerze Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej.

Przez pierwsze 6 miesięcy każda biblioteka musi stworzyć katalog swoich zasobów (spis z natury) wykorzystując program MAK. Po przesłaniu katalogów do WBP nastąpi sprawdzenie części wspólnych zbiorów i zostanie ona opracowana w pierwszej kolejności. Umożliwi to znaczne przyspieszenie pracy gdyż pozycje książkowe w bibliotekach powtarzają się. Wojewódzka Biblioteka Publiczna szacuje, że ok. 70% księgozbioru powtarza się we wszystkich bibliotekach. Biblioteki Miejskie zamiast opracowywać będą mogły przekopiować dane dotyczące książek wspólnych.

Biblioteki opracowywać będą pozostałe pozycje według standardu USMARC - wspólnego dla wszystkich zarówno dla zbiorów ciągłych jak i zwartych.

Zasoby na bieżąco uaktualnianie przesyłane będą do WBP, gdzie zamieszczane są na serwerze i udostępniane w INTERNECIE.

Do przeszukiwania katalogów w bibliotece - użytkownicy wykorzystywać będą program MAK. W takiej sytuacji czytelnik będzie miał dostęp do zwiększonego o 150% zasobu biblioteki (przy założeniu, ze 70% zbiorów powtarza się daje nam to 30% zbioru niepowtarzalnego, dostępnego w 5 bibliotekach). Jeszcze podczas szkoleń uczestnicy opracują program wypożyczeń, który umożliwiać będzie otrzymanie książki za pomocą np. poczty, niedostępnej w miejscu zamieszkania.

Projekt został pomyślany aby nie stwarzać fizycznego miejsca dla biblioteki powiatowej z powodu fatalnych możliwości dojazdu (rozpiętość powiatu to 100 km).

USŁUGI BIBLIOTECZNE BĘDĄ DOSTĘPNE GŁÓWNIE POPRZEZ STRONĘ WWW. INNE USŁUGI INFORMACYJNO-KONSULTACYJNE - POPRZEZ GRUPY DYSKUSYJNE I POCZTĘ ELEKTRONICZNĄ.

Zawartość strony WWW Biblioteki Powiatowej

1. katalogowa zawartość zasobów bibliotecznych pięciu bibliotek (wypożyczalnia + czytelnia) dostępna w formie usługi "search" - fizycznie umiejscowiona na serwerze WBP
2. aktualne informacje o rynku pracy - link do Powiatowego Urzędu Pracy w Olsztynie oraz Urzędów sąsiednich
3. bieżąca korespondencja pomiędzy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie a jego klientami (szczególnie osobami niepełnosprawnymi z terenu całego powiatu)
4. linki do instytucji edukacyjnych (szkoły ponadpodstawowe, szkoły wyższe, uczelnie prywatne)
5. Powiatowy Informator Kulturalny
6. skrzynki pocztowe umożliwiające kontakt na osi mieszkańcy - władze powiatu
7. skrzynki kontaktowe z organizacjami pozarządowymi i policją (typu "narcotic line")
8. dostęp do bezpośrednich informacji o Unii Europejskiej (serwery UE i Centr Informacji)
9. Powiatowy Serwis Integracyjny - realizowany wspólnie z Departamentem Integracji Europejskiej Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie obejmujący informacje o UE, integracji, środkach pomocowych, porady prawne itd.
10. linki do innych bibliotek regionalnych jak również do polskich i zagranicznych bibliotek internetowych zamieszczających elektroniczne teksty książek w sieci (projekt "GUTENBERGA" -WWW.PROMO.NET/PG, "BIBLIOTEKA SIECIOWA" - WWW.WEBMEDIA.PL/BS, projekt "LITERATURA POLSKA W INTERNECIE - WWW.MONIKA.UNIV.GDA.PL/LITERAT/INDEX.HTM i innych

Usługi

1. obsługa bibliotek miejskich i gminnych
2. wypożyczanie za pośrednictwem e-mail skomputeryzowanych zasobów dostępnych w bibliotece (zamawianie książek z bibliotek poza miejscem zamieszkania)
3. udostępnienie w formie elektronicznej materiałów dostępnych w czytelni (poprzez skanowanie) i przesyłanie ich czytelnikom - na zamówienie
4. wykorzystanie środowiska INTERNET do celów własnych (e-mail, linki do WWW) jako doskonała forma spędzania czasu wolnego
5. szkolenia typu "on-line"
6. szkolenia językowe
7. prowadzenie księgowości dla małych firm
8. możliwość korespondowania z ośrodkami w miastach/gminach bliźniaczych powiatu (typu uczeń-uczeń)

Każda z bibliotek uczestniczących w projekcie zostanie dostosowana aby mogła spełniać funkcję centrum informacyjnego (stworzenie oddzielnego pomieszczenia, dostosowanie przestrzeni dla osób niepełnosprawnych).