Monika M. Hrynkiewicz

 

WSPÓŁCZESNE KONTEKSTY CZYTELNICTWA

Sprawozdanie z konferencji naukowej

 

28 września 2009 roku w siedzibie Olsztyńskiej Szkoły Wyższej im. Józefa Rusieckiego odbyła się konferencja naukowa pt. „Współczesne konteksty czytelnictwa”. To już druga konferencja dotycząca problemów bibliotek i przeznaczona dla bibliotekarzy z województwa warmińsko-mazurskiego. Niniejsza konferencja mogła się odbyć tylko dzięki zaangażowaniu wielu osób i instytucji. Jej organizatorami byli: Zarząd Okręgu Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Olsztynie, Biblioteka Główna Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyńska Szkoła Wyższa im. Józefa Rusieckiego, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie, Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Olsztynie, Miejska Biblioteka w Olsztynie oraz Firma Emtron i Firma Księgarska Wiesława Juszczaka.

Konferencję otworzył prof. Henryk Kostyra – rektor OSW, który określił bibliotekarzy jako ważną dla społeczeństwa grupę zawodową, spełniającą istotną rolę kulturotwórczą. Następnie Wiesława Borkowska-Nichthauser, w imieniu Zarządu Okręgu SBP, powitała licznie zgromadzonych bibliotekarzy przybyłych z terenu całego województwa.

Pierwszym prelegentem był dr Michał Zając z Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego, z wystąpieniem pt. „Biblioteka 2.0 – od skarbnicy wiedzy do biblioteki społecznościowej”. Ukazał czytelnictwo w kontekście zmian ewolucyjnych zachodzących w bibliotekach. Biblioteka pierwszej generacji (1.0) to biblioteka z przełomu XIX i XX wieku, postrzegana jako skarbnica wiedzy, niedostępna i ufortyfikowana. W bibliotece 1.0 podstawowym zadaniem, misją, było budowanie wspaniałej kolekcji i jej ochrona. Czytelnik był natomiast „złem koniecznym”. Od lat siedemdziesiątych XX wieku, można już mówić o bibliotece 1.5, w której uznaje się dominującą rolę użytkownika biblioteki. Odnotowuje się otwartość na innowacyjność, gotowość na przyjęcie zmian oraz zastosowanie zasad marketingu. Natomiast biblioteka 2.0 to biblioteka pierwszej generacji, która wychodzi naprzeciw potrzebom swoich użytkowników, włączając w to bezpośrednio Internet (Web 2.0). Celem Web 2.0 jest przede wszystkim umożliwienie interakcji i integracji internautów z całego świata. Użytkownicy Internetu tworzą sieć, w której tworzą serwisy i tym samym dostarczają nowych informacji. Wspólnym celem biblioteki 2.0 i sieci 2.0 jest budowanie baz danych, zindeksowanie różnych dokumentów oraz ich powszechne udostępnienie za pomocą Internetu. O nowoczesnej bibliotece, bibliotece 2.0 możemy mówić, jeśli użytkownicy uczestniczą w tworzeniu usług i kolekcji, nawiązana jest współpraca między biblioteką i jej klientami, zastosowana jest aplikacja Web 2.0, a klient i jego potrzeby zajmują centralne miejsce w hierarchii działań bibliotecznych.

Dr Katarzyna Wolf (Biblioteka Narodowa, Instytut Książki i Czytelnictwa) przedstawiła referat pt.: „Stan czytelnictwa w Polsce – warsztat badawczy”. W swoim wystąpieniu prelegentka zwróciła uwagę na sposoby badania czytelnictwa przed dobą Internetu i po jej nastaniu. Wszystkie dotychczasowe badania odnoszą się do okresu sprzed Internetu. Natomiast dziś badania nad czytelnictwem są w fazie eksperymentu. Współcześnie badacze rozważają dawne i nowe dylematy, jakie pojawiają się w tej problematyce. Głównym problemem staje się określenie definicji: książka, czytanie, lektura, czytelnik i samo czytelnictwo. Trudno dziś mówić też o książce. Pojawia się pytanie, co książką jest, a co nią nie jest?

Kolejnym prelegentem był Jacek Królikowski reprezentujący Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. W kilku słowach przedstawił rolę i zadania fundacji oraz możliwości wsparcia finansowego bibliotek.

Następnie przewodnicząca Zarządu Głównego SBP – Elżbieta Stefańczyk przedstawiła Strategię Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich na lata 2010-2121, koncentrując się na analizie SWOT, czyli słabych i mocnych stronach SBP oraz szansach i zagrożeniach.

Sylwia Czacharowska z Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej wystąpiła z referatem pt.: „Czytanie jako wyzwanie”. Na początku wystąpienia podkreśliła fakt, że z czytelnictwem w Polsce jest źle, że książka staje się niedostępna, a raczej jest dostępna tylko dla nielicznych. Pierwszy kontakt z książką jest w domu rodzinnym. Jeżeli tam dzieci i młodzież nie spotkały się z lekturą, jeżeli rodzice nie zaszczepili w nich nawyku czytania, to rolę tę powinny przejąć biblioteki szkolne. Jednakże trudno zachęcić do czytania dzieci starą, zniszczoną, mało atrakcyjnie wydaną książką. Głównym narzędziem bibliotek w propagowaniu czytania jest nowa książka. Ważne jest, aby książka i czytanie nie kojarzyło się z przymusem. Nie ma również znaczenia jej forma, czy jest to książka drukowana, e-book lub mówiona.

„Wolny dostęp – czytelnictwo – przestrzeń biblioteczna” to tytuł wystąpienia dr Scholastyki Baran z Biblioteki Głównej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Przedstawiła wzór nowoczesnej biblioteki, która przede wszystkim powinna być przyjazna użytkownikowi. Ponadto współczesna biblioteka powinna być z wolnym dostępem do książek. Podkreśla zalety tego typu udostępniania zbiorów, m.in. ułatwia i nie krępuje dostępu do materiałów bibliotecznych, skraca czas dotarcia czytelnika do książki. Oprócz wolnego dostępu do półek nowoczesna biblioteka powinna wydłużyć czas pracy oraz posiadać pomieszczenia do pracy indywidualnej.

Następnie Justyna Rogińska (Biblioteka Główna Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego) przedstawiła referat pt.: „Modele lektury studentów”. Omówiła powody podejmowania nauki na uczelniach wyższych. Są to głównie: pogłębianie i poszerzanie wiedzy, zdobycie zawodu, czy też nawiązanie kontaktów towarzyskich. Wśród studentów największe zapotrzebowanie na książki (podręczniki) jest na pierwszym roku. Natomiast praca naukowa z książką polega głównie na jej streszczeniu lub sporządzeniu konspektu.

Kolejnym prelegentem była Elżbieta Budnik (Biblioteka Olsztyńskiej Szkoły Wyższej im. J. Rusieckiego), która zaprezentowała wyniki badań nad profilem czytelnika biblioteki publicznej w województwie warmińsko-mazurskim. W badaniach wzięło udział 478. respondentów, w tym 368 kobiet i 110 mężczyzn. Czytelnik w bibliotece publicznej to przeważnie kobieta przed 60 rokiem życia, głównie z wykształceniem średnim, czytająca powyżej 10. godzin tygodniowo.

Jako ostatnia wystąpiła Joanna Podolak z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie z referatem pt.: „Recepta na sukces – pięć lat Planety 11”. Planeta 11 to nowoczesna biblioteka dla młodego użytkownika. To nie tylko wypożyczalnia ale centrum kulturalne. W jej zasobach znajdują się książki, filmy, muzyka, gry komputerowe, materiały edukacyjne i in. Ponadto przejawia wiele inicjatyw kulturalnych takich jak: koncerty muzyczne, warsztaty plastyczne, czy Tydzień Kultury Europejskiej.

Konferencji towarzyszyła wystawa sprzętu rehabilitacyjnego dla osób niewidomych i słabowidzących zaprezentowana przez firmę Emtron.

Niniejsza konferencja zgromadziła ponad 140. uczestników. Ta liczba świadczy o dużym zainteresowaniu bibliotekarzy problematyką czytelnictwa, choć pewnie nie tylko. Organizatorom serdecznie dziękujemy i z niecierpliwością czekamy na kolejne przedsięwzięcie.