Danuta Pol-Czajkowska

 

Miejska Biblioteka Publiczna laureatem konkursu Samorządowy Lider Zarządzania 2009

 

Konkurs Samorządowy Lider Zarządzania jest elementem szerszego projektu pod nazwą „Budowanie potencjału instytucjonalnego samorządów dla lepszego dostarczania usług publicznych (2007-2011)”, współfinansowanego ze środków Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Realizacją projektu zajmuje się Związek Miast Polskich w partnerstwie ze Związkiem Powiatów Polskich, Związkiem Gmin Wiejskich RP oraz Norweskim Związkiem Władz Lokalnych i Regionalnych. Konkurs organizowany jest co roku i dotyczy jednej z dziedzin działalności podejmowanej przez samorządy. W 2009 roku ocenie poddano usługi społeczne.

Wnioski zgłoszone do konkursu przez samorządy lub jednostki samorządowe zostały poddane wieloetapowej ocenie, podczas której wzięto pod uwagę zarówno poprawność formalną wniosku, jak i jego wartość merytoryczną. Zgłoszenia rozpatrywano osobno dla grup samorządów o zbliżonej wielkości i charakterze, co zapewniało większą obiektywność oceny i lepszą porównywalność rozwiązań. Każdy wniosek oceniano według tych samych kryteriów: innowacyjność i efektywność zastosowanej praktyki, kosztowa skuteczność w podnoszeniu jakości usług dla mieszkańców, stopień integracji z systemem zarządzania strategicznego jednostką oraz replikowalność, czyli możliwości zastosowania rozwiązania w innej jednostce samorządowej. Wszystkie jednostki zakwalifikowane po wstępnej ocenie do finału były wizytowane przez zespoły ekspertów, które dokonywały weryfikacji zgłoszenia.

Miejska Biblioteka Publiczna w Olsztynie zgłosiła do konkursu projekt „Biblioteki multimedialne jako nowoczesne centra informacji, edukacji i rekreacji”, który uzyskał najwyższą ocenę w dziedzinie kultury, w grupie miast powyżej 50000 mieszkańców. We wniosku zaprezentowano trzy biblioteki: Planetę11 - multimedialną bibliotekę dla młodzieży, Abecadło – multimedialną bibliotekę dla dzieci oraz Multicentrum, oferujące użytkownikom w różnym wieku dostęp do nowoczesnych technologii i specjalistycznego oprogramowania.

Są to biblioteki o szerokiej, nowoczesnej ofercie, posiadające oprócz książek tradycyjnych także książki cyfrowe, multimedia, płyty CD z muzyką, płyty DVD z filmami, gry komputerowe, programy edukacyjne, gry i zabawki. Użytkownikom zapewniono wysoki standard wyposażenia, narzędzia dostępu do informacji i nowoczesnych technologii komunikacyjnych i edukacyjnych, fachową pomoc w uczeniu się i rozwijaniu zainteresowań, doradztwo zawodowe, a także możliwość ciekawego i kreatywnego współuczestniczenia w kulturze. Planeta11 powstała w wyniku współpracy samorządu Olsztyna z Fundacją Bertelsmanna, na Multicentrum uzyskano środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu INTERREG IIIA, Program Sąsiedztwa Litwa – Polska – Obwód Kaliningradzki FR, natomiast Abecadło w całości sfinansował samorząd Olsztyna.

Nie bez znaczenia dla wysokiej oceny zgłoszonego projektu były pozytywne skutki organizacji bibliotek multimedialnych dla pozostałych filii MBP oraz innych bibliotek w kraju, których przedstawiciele licznie odwiedzają nasze biblioteki i czerpią z ich doświadczeń.

Nagrodą w konkursie Samorządowy Lider Zarządzania był, zorganizowany w drugiej połowie października 2009 roku, wyjazd studialny do Norwegii dla dwóch osób. Uczestniczyły w nim z olsztyńskiej biblioteki Danuta Pol-Czajkowska – dyrektor MBP i Joanna Podolak – kierownik Planety11. Pobyt w Norwegii był dobrą okazją do poznania praktyk stosowanych w dziedzinie usług społecznych w tamtejszych samorządach oraz pracy instytucji kultury.

Podczas tygodniowego pobytu uczestnicy wyjazdu spotkali się z przedstawicielami samorządów w Bergen, Askøy, Stavanger i Sandnes. Gospodarze przedstawili gościom z Polski m.in. zasady norweskiego modelu państwa opiekuńczego, strukturę administracji państwowej i samorządów norweskich, relacje między gminą, powiatem a państwem w sferze kultury, zasady działania sektora kultury, współpracę z organizacjami, firmami prywatnymi i innymi podmiotami w sektorze kultury. Uczestnicy wyjazdu mieli też możliwość zapoznania się z pracą instytucji kultury: Dziecięcego Centrum Kultury w Bergen, Centrum Kultury Huset w Askøy, Centrum Kultury i Biblioteki, Młodzieżowego Centrum Kultury Metropolis i Centrum Sztuki Współczesnej Old Tau Brewery Tou Scene w Stavanger oraz Centrum Sztuki i Filmu KinoKino, Centrum Naukowym – Fabryka Nauki, Centrum Sztuki Widowiskowej i Biblioteki w Sandnes. Właśnie te wizyty dostarczyły ciekawych i licznych przykładów dobrych praktyk możliwych do zastosowania w Polsce. Natomiast grupie przekazano za mało informacji kluczowych dla zrozumienia funkcjonowania całego systemu zarządzania kulturą, jednak nawet te niepełne informacje pozwoliły zorientować się, że instytucje kultury w Norwegii działają w znacznie lepszych warunkach finansowych niż instytucje w Polsce, a działania i państwa, i samorządów, charakteryzują się dużą dbałością o to, aby realizować projekty podnoszące aktywność kulturalną lokalnych społeczności, zwłaszcza dzieci i młodzieży.

Centrum Naukowe – Fabryka Nauki w Sandnes

Bardzo inspirujące okazały się programy pracy z dziećmi i młodzieżą prowadzone przez Centrum Kultury Barnes w Bergen i Centrum Kultury Huset w gminie Askøy oraz realizowana w Norwegii idea szkół kultury. Ich celem jest wyrobienie u młodych ludzi nawyku uczestnictwa w kulturze oraz stworzenie dzieciom i młodzieży możliwości rozwijania talentów i samorealizacji w różnych dziedzinach sztuki. Zajęcia w centrach kultury organizowane są w ścisłej współpracy ze szkołami i przedszkolami, a grupy dzieci i młodzieży przychodzą na nie zgodnie z wcześniej ustalonym harmonogramem. Ostatnio ośrodki te realizują projekt „Plecak pełen kultury”, którego celem jest zachęcenie dzieci i młodzieży ze szkół podstawowych i gimnazjów do uczestnictwa w życiu kulturalnym oraz promowanie własnego regionu. Program jest narzucony odgórnie przez państwo i dotowany z państwowej kasy. Centra kultury mają obowiązek przygotowania oferty programowej dla szkół, natomiast szkoły uczestniczą w programie dobrowolnie. Oferta nie jest uzupełnieniem szkolnego programu nauczania, mimo że zajęcia odbywają się w czasie lekcji. Do opracowania oferty zapraszani są dyrektorzy szkół, pedagodzy, muzealnicy, bibliotekarze, natomiast zajęcia prowadzą przedstawiciele różnych zawodów, np. artyści pochodzący z danego regionu.

Biblioteka w Stavanger

Inną formą aktywizacji i edukacji kulturalnej dzieci i młodzieży w wieku od 6 do 20 lat są szkoły kultury, których prowadzenie jest obowiązkiem gminy, narzuconym i współfinansowanym przez państwo. Szkoły prowadzą zajęcia w zakresie nauki rysunku, tańca współczesnego, sztuki cyrkowej, nauki gry na różnych instrumentach, zajęcia chóru, terapię muzyczną, kółka teatralne oraz zespoły dla niepełnosprawnych. Szkoły mogą wybierać dziedzinę sztuki, w której chcą się specjalizować. Zajęcia w szkołach odbywają się popołudniami i są odpłatne, przy czym rodzice pokrywają tylko niewielką część kosztów, resztę dopłaca państwo. Wysokość opłaty jest uzależniona od tego, czy dziecko uczestniczy w zajęciach indywidualnych czy grupowych. Program zajęć jest opracowany i realizowany w taki sposób, aby zachęcić uczestników do kontynuacji nauki w latach następnych. W szkole nie ma systemu oceniania w postaci egzaminów, natomiast organizowane są spotkania z rodzicami, podczas których omawia się rozwój uczestników zajęć. Ponadto uczeń ma obowiązek przynajmniej raz w semestrze zaprezentować swoje umiejętności publicznie. Szkoła kultury w Askøy cieszy się ogromnym zainteresowaniem. Chętnych do nauki jest tak wielu, że tworzy się listy oczekujących, a gmina zamierza stworzyć w szkole dodatkowe etaty. Szkoła podlega wydziałowi kultury urzędu gminy.

W programie wyjazdu były też biblioteki w Stavanger i Sandnes. Imponujące wrażenie zrobiła na nas biblioteka w Stavanger mieszcząca się w specjalnie zaprojektowanym budynku. Znajduje się w nim biblioteka tradycyjna i multimedialna, kino oraz galeria sztuki. Biblioteka rejestruje w ciągu roku około 40 tysięcy czytelników, posiada zbiory w 40 językach, również w języku polskim, ponadto zapewnia dostęp do zasobów cyfrowych. Jej roczny budżet wynosi 50 milionów NOK. Biblioteka organizuje w ciągu roku około 300 różnych form pracy aktywizujących środowisko. Nam szczególnie podobały się: polowania na „nie-użytkowników”, projekt „Całe miasto czyta”, letnie biblioteki uruchamiane na czas wakacji po to, by dostarczać książki na plaże i do ośrodków wczasowych, niedzielne imprezy dla dzieci oraz festiwale literatury.

Biblioteka w Sandnes

Podczas wizyty dopatrzyliśmy się też kilku podobieństw, np. biblioteka w Stavanger realizuje formę pracy podobną do naszych klubów mam, organizując comiesięczne spotkania kulturalne dla matek przebywających na urlopach macierzyńskich. Natomiast idea Centrum Nauki w Sandnes bardzo przypomina MultiCentrum. Centrum Nauki zajmuje jedynie większą powierzchnię i opiera swą pracę głównie na formach pokazowych, podczas gdy MultiCentrum stwarza większe możliwości praktycznego zastosowania nowoczesnych technologii w różnych dziedzinach nauki.

Wyjazd był dobrą okazją do poczynienia obserwacji i oceny rozwiązań stosowanych w norweskich bibliotekach i innych instytucjach kultury. Naszą uwagę zwróciły zarówno rozwiązania nieznane w praktyce olsztyńskich bibliotek jak i zbliżone do stosowanych przez nas praktyk, które przez doświadczenia norweskie mogą być znacząco wzbogacone i rozwinięte.