Anna Tarnowska
nauczycielka w Przedszkolu Miejskim nr 13 w Olsztynie
Wykorzystanie bajki terapeutycznej na przykładzie pracy z dziećmi
6-letnimi w Przedszkolu Miejskim nr 13 w Olsztynie
Wiek przedszkolny to bardzo ważny czas w procesie kształtowania osobowości młodego człowieka. Dlatego dorośli, czyli rodzice, wychowawcy i nauczyciele muszą mieć świadomość swojej roli w tym procesie. Naszym zadaniem jest zatem, tworzenie takiej atmosfery wokół dziecka, aby ono było bezpieczne, otwarte i twórcze, a przekazywane mu zasady moralne pomagały w budowaniu wiary we własne siły i świadomości swoich mocnych stron.
Na pewno istotne są właściwe relacje dziecka z rodzicami, później z rówieśnikami, ponieważ wtedy dziecko ma okazję doświadczać różnych emocji, uczy się je rozumieć i nazywać, wie co to jest dobro i zło.
Duże możliwości, nam wychowawcom, daje literatura dziecięca, która wzbogaca słownictwo dzieci, rozwija wyobraźnię i ciekawość, sprawia radość i przyjemność oraz pomaga kształtować właściwe postawy i zachowania. Chcąc jeszcze bardziej podkreślić wagę i znaczenie książki w rozwoju dziecka, kilka lat temu, wspólnie z koleżankami opracowałam Program Edukacji Czytelniczej - „Jestem przyjacielem książki”.
Naszym mocnym sojusznikiem jest Wojewódzka Biblioteka Publiczna, a w szczególności - Oddział Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej. Program ten m. in. ma na celu większe zaangażowanie nauczycieli, wychowawców i rodziców w kształtowanie nawyku stałego obcowania z książką.
Inne cele Programu to:
- kształtowanie właściwych postaw i zachowań,
- identyfikowanie się z pozytywnymi postaciami literackimi,
- podejmowanie prób własnych inscenizacji,
- wzbogacenie słownictwa,
- wyrabianie nawyku sięgania po książkę, poszanowania jej,
- korzystanie ze zbiorów biblioteki - umiejętność wyboru książki pod kierunkiem bibliotekarza.
Program zawiera plan etapowy, czyli są przewidziane zadania do realizacji dla każdej grupy wiekowej. Wybór literatury i pozycji książkowych dla dzieci zależy od nauczyciela prowadzącego. Jest ona dostosowana do wieku i możliwości dzieci.
Zagadnienia do pracy w młodszej grupie (dzieci 3-, 4-letnie) to m. in.:
- umiejętne korzystanie z książek - oglądanie, opowiadanie ilustracji,
- dbanie o estetykę książek - odkładanie na wyznaczone miejsce - Kącik książki,
- słuchanie bajek i innych utworów czytanych przez nauczycielkę, pracowników biblioteki i przedszkola, rodziców, dziadków...,
- tworzenie krótkich inscenizacji na przykładzie znanych utworów literackich - zaprezentowanie ich na uroczystościach przedszkolnych,
- oglądanie adaptacji teatralnych znanych dzieł literackich.
Treści zdobyte przez dziecko w I etapie edukacji przypominane są i utrwalane na kolejnych szczeblach Programu, jednocześnie wzbogacone są o nowe treści i dodatkowe zadania.
Zagadnienia przewidziane dla starszych grup (dzieci 5-letnie)
- oglądanie przedstawień teatralnych, opracowywanie krótkich inscenizacji - zabawy w teatr, przedstawienia dla innych grup w przedszkolu,
- zapoznanie dzieci z księgozbiorem biblioteki przedszkolnej - podział na książki - przyrodnicze, naukowe, czasopisma i in.(I półrocze),
- wycieczka do księgarni
- wizyta w Bibliotece Wojewódzkiej (II półrocze) - zwiedzanie, ustalenie spotkań - np. raz w miesiącu,
- opowiadanie przez dzieci ulubionych bajek.
W grupie najstarszej (dzieci 6-letnie) :
- przedszkolaki razem z rodzicami zapoznają się z regulaminem biblioteki i wypełniają karty biblioteczne,
- ustalają termin wypożyczania książek (co 2 tygodnie),
- uczestniczą w głośnym czytaniu w bibliotece,
- układają krótkie utwory literackie, prezentują je,
- bawią się w teatr,
- wycieczka do introligatorni - naprawa książek, zwrócenie uwagi na utrzymanie estetyki książek,
- udział w konkursach literackich - rozwiązywanie rebusów, zagadek,
- spotkania z autorami książek,
- uroczystość pasowania na czytelnika.
Najstarsze dzieci biorą udział w uroczystości pasowania na czytelnika. W obecności rodziców stają się odpowiedzialnymi i świadomymi czytelnikami biblioteki, otrzymują Paszport do świata książki.
Zagadnienia zawarte w omawianym programie zachęcają do sięgania po różnorodną literaturę, a także do podejmowania ciekawych i atrakcyjnych form pracy z dziećmi i środowiskiem.
Ważne jest, aby kontakt z książką był systematyczny, aby z dziećmi rozmawiać na tematy zawarte w utworach, ale czasami też trzeba zostawić dziecko z bajką... ono samo potrafi wybrać coś dla siebie. Często dzieci proszą o powtarzanie poznanych już wcześniej utworów, bo sprawiają im przyjemność, a może... mają jakieś ulubione sceny, obrazy?
Baśnie i bajki są w naturalny sposób związane z dziecięcym światem, dlatego chętnie podajemy je dzieciom i zawsze spotykają się z przyjaznym odbiorem, np. bajki relaksacyjne. Zwykle są to krótkie bajki (kilka minut), które przynoszą wyciszenie, uspokojenie. Często towarzyszy im muzyka, wprowadzająca w dobry nastrój. Zwykle czytamy lub opowiadamy je w czasie poobiedniego odpoczynku.
Chętnie sięgamy po bajki o wróbelku, o kotku czy o zajączku, pani prof. Marii Molickiej. Opowiadając, staramy się być spokojne, wyciszone, aby przenieść swoich słuchaczy w bliski im świat, by dzieci czuły się bezpieczne, a całe ciało i umysł odpoczywały.
Aby wytworzyć odpowiedni nastrój i klimat zapraszamy dzieci do wspólnego śpiewania piosenki:
„Za górami, za lasami,
za siedmioma dolinami,
czeka bajka na malucha
– usiądź cicho i posłuchaj”
Te słowa wprowadzają dzieci w tajemniczy, zaczarowany świat, zachęcają do odpoczynku. Przekazywane obrazy, zdarzenia i bohaterowie najczęściej dotyczą znanych dzieciom miejsc, jest to np. ogród, las, plaża, łąka. To powoduje, że przedszkolaki odprężają się, a często nawet... zasypiają.
Grupa przedszkolna to dzieci o różnym usposobieniu i z różnymi tajemnicami, czasami problemami. Dlatego wykorzystujemy propozycje bajek, np. pani prof. M. Molickiej : „Misiulek w przedszkolu”, „Zuzi Buzi”, „Rycerz i jego giermek”, „Lisek Łakomczuszek” i wiele innych. Poruszane są tu problemy nieśmiałości, samotności, łakomstwa, strachu przed dentystą. Niekiedy także same wymyślamy bajki, aby pomóc przedszkolakom zmierzyć się z ich kłopotami i obawami.
Na uwagę zasługuje bajka Anny Onichimowskiej: „O kangurku, który został listonoszem”, gdzie pokazana jest walka ze strachem, z nieśmiałością.
Inną, ciekawą i mądrą bajką jest „Bajka o łaciatym słoniu” - na podstawie książki ks. Bogusława Zemona pod tym samym tytułem.
Bombik to jedyny na świecie łaciaty słoń. Chce się pozbyć niechcianej plamy, wyrusza na spotkanie z mądrym przyjacielem, który ma pomóc mu rozwiązać problem. W czasie podróży uczy się jednak ważnej rzeczy: ten, kto ma dobre serce, jest piękny choćby nawet był bardzo łaciaty.
Koleżanka Marzena Muzyczuk, z Przedszkola Miejskiego nr 1, przygotowała z dziećmi i rodzicami inscenizację tego utworu, zaprezentowano go na zakończenie roku przedszkolnego. To było wzruszające i bardzo pouczające przeżycie dla aktorów i dla widzów.
W swojej pracy wychowawczo - dydaktycznej sięgamy również po utwory klasyczne takich twórców, jak: J. Ch. Andersen („Calineczka”), Ch. Perrault („Kopciuszek”), bajki Ezopa („Mysz polna i mysz miejska”) czy A.A Milne’a („Kubuś Puchatek”).
Te bajki pomagają odróżnić dobro od zła, dostarczają wiedzę o zachowaniach międzyludzkich, i jak podkreśla pani prof. M. Molicka, one nie tracą na popularności, a zawarte w nich trwałe wartości kształtują osobowość dziecka.
Literatura dziecięca inspiruje do podejmowania zabaw twórczych, do zabaw w teatr, zachęca do inscenizacji utworów, np. „Czerwony Kapturek”, „Bajka o łaciatym słoniu”, a duże zaangażowanie emocjonalne dzieci w czasie słuchania bajek znajduje wyraz w twórczości plastycznej.
Na pewno warto czytać i opowiadać dzieciom!
Jestem przekonana, że dzieci, które słuchają bajek, które same sięgają po książki są osobami wrażliwymi, z bogatą wyobraźnią i otwartymi na otaczającą rzeczywistość.
Sądzę, że tak naprawdę wszystkie bajki dla dzieci są formą terapii, bo niosą ze sobą żart i humor, poprawiają samopoczucie, dostarczają przeżyć estetycznych i dają uspokojenie.
Nowa inicjatywa Oddziału Literatury Dziecięcej i Młodzieżowej - „Drzewko dobrej książki” bardzo nas zainteresowała. Czytelnicy na drzewku zawieszają karteczki - listeczki z tytułem książki, którą czytały i która im się podobała.
Liczba listków, jeśli chodzi o nasze Przedszkole, na pewno będzie duża, bo dzieciaki uwielbiają słuchać i czytać.
