Renata Pietrulewicz
CZYTELNICTWO DZIECI I MŁODZIEŻY W BIBLIOTEKACH PUBLICZNYCH WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W LATACH 2000-2005 R.
Dział Instrukcyjno-Metodyczny Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie każdego roku tworzy wieloaspektową ocenę działalności bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego, która publikowana jest w Bibliotekarzu Warmińsko-Mazurskim na stronie internetowej Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. Tak też jest z oceną za 2005 rok, którą zamieszczono w numerze 1/2 2006 r.
nteresujących wniosków dostarcza analiza czytelnictwa dzieci i młodzieży dokonana na przestrzeni ostatnich 5 lat.
Przedstawione liczby dotyczą całego województwa, czasami zawężane są terytorialnie do powiatów lub prezentują są wyniki poszczególnych bibliotek. Informacje dotyczące poszczególnych placówek znajdują się w tabelach dołączonych do ww. oceny działalności bibliotek publicznych.
Ogółem w 2005 roku w bibliotekach publicznych województwa zarejestrowano 85 388 czytelników do lat 15.
Dynamikę czytelnictwa do lat 15 w bibliotekach miejskich i wiejskich w województwie warmińsko-mazurskim w latach 2000-2005 przedstawia Diagram nr 1.
Z zebranych danych wynika, że ogólna liczba czytelników do lat 15 zarejestrowanych w województwie systematycznie maleje zarówno w mieście jak i na wsi, chociaż większy spadek w badanym okresie odnotowano w miastach.
Liczbę czytelników do lat 15 w poszczególnych powiatach obrazuje Diagram 2 (bez miast grodzkich: Olsztyn i Elbląg).
Największą liczbę młodych czytelników zarejestrowano w powiecie olsztyńskim. Pozostałą kolejność powiatów wyznaczyła liczba zarejestrowanych czytelników: ostródzki, iławski, działdowski, szczycieński, kętrzyński, ełcki, giżycki, piski, bartoszycki, elbląski, lidzbarski, nowomiejski, braniewski, mrągowski, nidzicki, olecki, gołdapski, węgorzewski.
Diagram 3 przedstawia procentowy udział czytelników do lat 15 w stosunku do ogólnej liczby zarejestrowanych czytelników w bibliotekach publicznych województwa.
Czytelnicy do lat 15 stanowią średnio około 40% ogółu czytelników. Są takie biblioteki, gdzie zdecydowanie główna grupa czytelnicza to dzieci np.: w miastach Reszel – 53,07%, Korsze – 48,24%. Na wsi: 38% bibliotek ma powyżej 50% czytelników do lat 15, w tym biblioteki wiejskie, których struktura czytelnicza na rzecz dzieci do lat 15 przekracza 65%:
- Olsztynek – 78,24%
- Pisz – 72,47%
- Kolno – 70,26%
- Zalewo – 70,23%
- Wieliczki – 69,10%
Interesującym i chyba najbardziej wymownym jest wskaźnik obrazujący procent dzieci do lat 15 zapisanych w bibliotekach w stosunku do liczby dzieci w województwie: czyli liczba dzieci zamieszkałych na terenie naszego województwa korzystających z oferty bibliotek publicznych.
Diagram 4 obrazuje niż demograficzny oraz spadek liczby czytelników do lat 15 w naszych placówkach.
Natomiast Diagram 5 w wymiarze procentowym pokazuje dalszy spadek liczby czytelników naszych bibliotek w stosunku do ogółu dzieci – tj. o 1,78% na przestrzeni ostatniego roku.
Z przedstawionej analizy można wysnuć wnioski:
- biblioteki publiczne co roku odpowiadają na zapotrzebowania coraz mniejszej populacji dzieci w lokalnych środowiskach,
- spadek liczby młodych czytelników jest większy niż wynikałoby to z proporcji determinowanych przez niż demograficzny.
Z analizy statystyki gromadzonych zbiorów z terenu województwa wynika, że liczba zgromadzonych książek przeznaczonych dla dzieci i młodzieży na przestrzeni lat 2000-2005 pozostaje na wyrównanym poziomie ok. 1 400 000 wol. z tendencją zniżkową (spadek w latach 2000-2005 o około 3% - uznano za nieznaczny).
Analizując zakupy książek dla dzieci na przestrzeni lat 2003-2005 stwierdzono, że zakup wzrósł o ponad 50%. Ogólny wzrost zakupu zbiorów spowodowany był głównie wzrostem dotacji na zakup nowości ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
2003 - 16 278 wol.
2004 - 22 066 wol.
2005 - 35 281 wol.
Z analizy danych dotyczących struktury zakupu zbiorów wynika, że nastąpił wzrost zakupu literatury dla młodych czytelników o 53%.
| 2003 | 2004 | 2005 |
|
|
|
Nie dysponując danymi dotyczącymi zbiorów dokumentów elektronicznych dla dzieci w bibliotekach publicznych województwa, opierano się tylko na danych z oddziałów dla dzieci. Ponieważ jednak większość zbiorów specjalnych znajduje się w placówkach miejskich, a w większości z nich funkcjonują oddziały lub biblioteki dla dzieci, podane poniżej dane właśnie z tych komórek można uznać za dość miarodajne. Ogółem w całym województwie zostało zakupionych 114 jednostek ewidencyjnych dokumentów elektronicznych, a ich stan na koniec 2005 r. wyniósł 340 jednostek.
W kwestii uściślenia podanych wyżej danych wyłączono dane dotyczące bogatych zbiorów „Planety11” MBP w Olsztynie, gdyż z założenia biblioteka ta przeznaczona jest dla starszej grupy wiekowej niż omawiana. Stan ten na pewno ulegnie znacznemu wzrostowi w 2006 r., kiedy to do danych statystycznych zostaną doliczone zbiory otwartej w kwietniu br. roku filii MBP w Olsztynie „Abecadło”. Wpływ na statystykę ma również fakt, o którym informują bibliotekarze, że niektóre biblioteki gromadzą ale nie ewidencjonują dokumentów elektronicznych, ze względu na trudności w ich opracowaniu.
Ocena działalności nowootwartej „Planety11” dała niezbite dowody na to, że przemyślane, poprzedzone badaniami dostosowanie zbiorów do potrzeb obsługiwanej grupy wiekowej jest w stanie przyciągnąć młodych użytkowników do biblioteki.
Statystyka roku 2006 – z danymi „Abecadła” – pozwoli odpowiedzieć na pytanie: czy zastosowanie tego modelu placówki również zainteresuje dzieci?
Należy uwolnić się od myślenia, że zbiory biblioteczne to tylko książki.
A zatem jak w kontekście powyższych rozważań wygląda proces wypożyczenia zbiorów przez dzieci?
Diagram 7 przedstawia tendencję spadkową wypożyczeń na przestrzeni ostatnich 5 lat.
Procent wypożyczeń literatury dziecięcej w bibliotekach publicznych województwa na przestrzeni lat 2000-2005:
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | |
| Miasto | 22,46% | 21,43% | 21,85% | 21,65% | 21,51% | 20,66% |
| Wieś | 46,18% | 44,89% | 44,91% | 44,65% | 44,15% | 43,97% |
| Razem | 30,11% | 28,89% | 29,21% | 29,00% | 28,70% | 28,00% |
Należy nadmienić, że realizacja dotacji MKiDN w minionym roku przypadła na ostatnie dni grudnia 2005 r. i w związku z tym, zakup nowości wydawniczych nie miał realnego wpływu na poprawę wyników czytelnictwa.
Diagram 8. Wypożyczenia w filiach i oddziałach dla dzieci:
Liczba wypożyczeń w 2005 r. w stosunku do roku 2004 w ? filiach i oddziałach dla dzieci zmniejszyła się. Odnotowano również spadek (-1,73%) liczby wypożyczeń literatury popularnonaukowej.
Skoro odnotowano znaczny wzrost liczby zakupionych książek, o 53% w latach 2003-2005, a nie przełożył się ten fakt na wzrost czytelnictwa, to należy zwrócić większą uwagę na zakup zbiorów specjalnych zgodny z zainteresowaniami młodego klienta. Dziecko, przekraczając próg biblioteki powinno mieć pewność, że otrzyma ofertę, która go zainteresuje. Jeżeli jako dziecko nie znajdzie dla siebie interesującej propozycji zaspokajającej jego potrzeby, tym bardziej nie przyjdzie do biblioteki jako dorosły użytkownik.
Poniżej zaprezentowano dane dotyczące czytelnictwa w oddziałach dla dzieci.
W województwie warmińsko-mazurskim w 2005 r. działały 2 biblioteki dziecięce i 54 oddziały, w tym 4 na wsi.
Diagram 9. Czytelnicy bibliotek i oddziałów dla dzieci w latach 2000 – 2005 r. – ogółem
Zarejestrowano 51 205 czytelników, mniej o 3 219 w porównaniu z rokiem 2004.
Diagram 10. Liczba czytelników do lat 15 wzrosła tylko w 7 z 56 omawianych placówek.
Diagram 11. Udostępnianie księgozbioru na 1 czytelnika w filiach i oddziałach dla dzieci w latach 200-2005
Powyższe dane obrazują, że wskaźnik aktywności czytelniczej w minionym roku zmniejszył się o 0,65 wol.
Analiza czytelnictwa dzieci i młodzieży województwa warmińsko-mazurskiego to badanie, które corocznie dokonuje WBP w Olsztynie. Metodą badań jest analiza danych statystycznych, które zbierane są z poszczególnych bibliotek, filii i oddziałów. Brak jest wyników badań środowiskowych, które każda biblioteka powinna na swój użytek przeprowadzać. Śledząc zauważone zmiany należy uwzględniać je w dostosowywaniu form działalności instytucji do potrzeb środowiska lokalnego.
