Dział Instrukcyjno-Metodyczny

 

Najważniejsze działania i osiągnięcia
Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie w latach 2000-2005

 

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie oprócz wykonywania zadań statutowych, wynikających z obowiązujących aktów prawnych, podejmuje szereg inicjatyw, których podłoże leży w dokumentach strategicznych, ważnych zarówno dla rozwoju regionu jak i rozwoju bibliotek publicznych w Polsce i na świecie. Głównym celem tych działań jest przede wszystkim budowa społeczeństwa informacyjnego. Za najważniejszy efekt dotychczas osiągnięty należy uznać fakt, że sieć bibliotek naszego województwa jest jedną z lepszych w Polsce, a poziom merytoryczny samej biblioteki wojewódzkiej doceniany jest zarówno na terenie kraju - poprzez angażowanie biblioteki w ogólnopolskie projekty pilotażowe oraz częste powoływanie się na nasze inicjatywy i osiągnięcia podczas konferencji krajowych. WBP w Olsztynie zdobyła także uznanie na arenie międzynarodowej, czego przykładem jest wybór naszej placówki w 2001 r. do krajowej koordynacji unijnego projektu PULMAN, w którym uczestniczyło 37 krajów europejskich.

Dzięki szerokim działaniom kulturalnym, z których największymi sukcesami są Galeria Stary Ratusz oraz ustanowienie WAWRZYNU, nagrody literackiej Warmii i Mazur, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie cieszy się także dużym uznaniem mieszkańców miasta i regionu.

IFLA¹ apeluje do narodowych, regionalnych i lokalnych władz oraz organizacji międzynarodowych o:

• inwestowanie w biblioteki i usługi informacyjne jako istotne elementy w narodowych, regionalnych i lokalnych strategiach, politykach i budżetach w zakresie społeczeństwa informacyjnego,
• wspieranie swobodnego dostępu do informacji i wolności słowa,
• promocję otwartego dostępu do informacji i określenia strukturalnych i innych barier w dostępie do informacji(...)

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie podejmuje powyższe zadania dzięki wsparciu władz lokalnych oraz poprzez zdobywanie środków pozabudżetowych. Najważniejsze ze zrealizowanych tym zakresie zadań w ostatnich sześciu latach to:

1. Modernizacja budynku Starego Ratusza dla potrzeb Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie - nowoczesnej biblioteki publicznej.

Modernizacja w latach 1996-2003 tak ważnego w mieście i województwie obiektu bibliotecznego, pod względem bazy lokalowej oraz wyposażenia przybliżyła Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie do standardów europejskich, które dokładnie określają rolę współczesnej biblioteki jako ośrodka kulturalnego, edukacyjnego i informacyjnego dla całego środowiska lokalnego.

Stary Ratusz został wyposażony w nowoczesne, odpowiednio zaprojektowane meble dostosowane do pomieszczeń bibliotecznych, w tym regały kompaktowe, samoobsługowe kserokopiarki, nowoczesny sprzęt introligatorski, a przede wszystkim w sprzęt komputerowy, który umożliwił pełną automatyzację obsługi użytkownika. Obiekt przystosowany został do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Osiągnięcie takiego efektu wymagało niezwykłego zaangażowania wielu osób i instytucji, a przede wszystkim władz zwierzchnich.

W wyniku reorganizacji instytucji nastąpiły zmiany lokalizacji niektórych działów i oddziałów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, t. j.: Działu Gromadzenia i Opracowania Zbiorów, Oddziału Literatury Zagranicznej oraz Introligatorni. W Starym Ratuszu docelowo zlokalizowano też takie komórki organizacyjne, jak: Dział Informacyjno-Bibliograficzny (wraz z Punktem Informacji Europejskiej), Dział Gromadzenia i Opracowania Zbiorów, Wypożyczalnię Główną z Wypożyczalnią Międzybiblioteczną, Czytelnię Główną oraz Introligatornię. Na pierwszym piętrze biblioteki mieści się także sala komputerowa wyposażona w 12 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu, z podstawowymi programami umożliwiającymi pisanie prac czy prowadzenie różnego typu szkoleń. Ponadto w obrębie budynku możliwy jest bezpłatny bezprzewodowy dostęp do Internetu drogą radiową dla wszystkich chętnych.

Zasoby biblioteki w Starym Ratuszu liczą około 240 000 jednostek, w tym ponad 10 000 stanowią zbiory obcojęzyczne. Dodatkowo użytkownicy mogą korzystać z przeszło 300 tytułów czasopism bieżących, 7 własnych baz informacyjnych biblioteki, 5 baz nabytych (w tym popularna baza prawna LEX) oraz bogatych zasobów Internetu.

Przyjęty model biblioteki w Starym Ratuszu docelowo będzie bliski idei tzw. "biblioteki hybrydowej", to znaczy realizującej typową działalność statutową (gromadzenie, opracowywanie, udostępnianie zbiorów, organizowanie różnego typu spotkań oraz wystaw, promowanie szeroko pojętej kultury) z elementami biblioteki elektronicznej. Spełniamy w znacznym stopniu wymagania stawiane wobec współczesnych bibliotek, określone przez czołowych przedstawicieli bibliotek europejskich. Wielokrotnie podkreślali oni, że demokracja i społeczeństwo obywatelskie to zadania dla nowoczesnej biblioteki publicznej, tzn. takiej, która prowadzi wspierające się wzajemnie usługi zarówno w zakresie informacji cyfrowej, jak i tradycyjnej, która tworzy pomosty pomiędzy bibliotekami wirtualnymi a tradycyjnymi, a przede wszystkim oferuje wsparcie użytkownikom ze strony profesjonalnie wykształconych bibliotekarzy.

Rozbudowa bazy materialnej, informatycznej, informacyjnej oraz zasobów bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego

W latach 2000-2005 kontynuowano oraz inicjowano szereg działań mających na celu unowocześnienie bibliotek publicznych województwa w podanym zakresie; poniżej przedstawiamy najistotniejsze z nich.

Jednym z kluczowych działań był projekt BIS - Biblioteczna Informacyjna Sieć Szkoleniowa - realizowany w latach 2001-2003 w ramach Kontraktu Wojewódzkiego dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2001-2003 i finansowany z budżetu państwa oraz budżetów samorządów lokalnych. Jego najważniejszym efektem jest wyposażenie w sprzęt komputerowy i oprogramowanie 117 bibliotek w 116 gminach i przeszkolenie 1079 osób w zakresie informatycznym. W celu podtrzymania osiągnięć i dalszej realizacji celów projektu opracowano jego kontynuację - projekt Kultura Informacja Sukces - sieć PIAP w województwie warmińsko-mazurskim, który po pozytywnej ocenie oczekuje obecnie na realizację, a jako projekt modelowy jest dostępny w serwisie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.

Duży wpływ na poprawę wyposażenia bibliotek w sprzęt komputerowy i dostęp do Internetu miało wdrożenie w województwie projektu Ikonka, realizowanego w latach 2003-2004 ze środków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji oraz samorządów gminnych przy wsparciu informacyjnym i organizacyjnym WBP w Olsztynie. Jego zasadniczym celem było uruchomienie punktów publicznego dostępu do Internetu (PIAP) na terenie całej Polski. Województwo warmińsko-mazurskie znalazło się wśród 8 pierwszych w Polsce, w których dotychczas został zrealizowany projekt. W naszym regionie utworzono 139 punktów PIAP (w każdym 3 komputery z oprogramowaniem i bezpłatnym dostępem do Internetu dla wszystkich).

Informatyzacja bibliotek w dużym stopniu wymusiła poprawę jakości bazy lokalowej bibliotek (głównie dodatkowa powierzchnia na pracownie komputerowe, liczne remonty), ponieważ często warunkiem realizacji projektów była konieczność zapewnienia odpowiednich warunków dla użytkowników, zaangażowania środków własnych samorządów, czy też zapewnienie bezpieczeństwa sprzętu.

Bardzo ważną grupę zamierzeń skoncentrowano wokół problemu poprawy dostępu do informacji, w tym informacji europejskiej. Najcenniejszym działaniem WBP w tym zakresie stało się stworzenie Bazy Informacji Lokalnej (www.bil-wm.pl) - serwisu zawierającego najważniejsze informacje dotyczące danej jednostki administracyjnej i społeczności lokalnej. Budowę bazy rozpoczęto od realizacji projektu pilotażowego współfinansowanego przez Open Society Institute w latach 2001-2002, dzięki czemu zbudowano przede wszystkim łatwe w obsłudze oprogramowanie pozwalające na samodzielną budowę bazy osobom, które posiadają podstawowe umiejętności obsługi komputera. Obecnie dostępnych jest 45 baz gminnych.

Istotne znaczenie dla aktywizacji pracowników bibliotek miały znaczenie dwa kolejne projekty upowszechniania idei dostępu do informacji:

• Regionalna Informacja w Internecie - (lata 2003-2004), projekt zrealizowany z partnerami: duńskim i rosyjskim w celu wymiany doświadczeń oraz pobudzenia lokalnych środowisk bibliotekarskich do wykorzystania Internetu jako nośnika informacji kierowanej tak do społeczności lokalnych, jak i globalnej publiczności internetowej.
• Sieć partnerstwa i sieć informacji o Unii Europejskiej na obszarach wiejskich w regionie Warmii i Mazur - lata 2004-2005; projekt realizowany w ramach programu LEADER+ przy wsparciu samorządu województwa oraz innych instytucji, z udziałem bibliotek naszego województwa, a także partnera duńskiego z Bornholmu (http://www.wbp.olsztyn.pl/programy/). W ramach projektu przeszkolono grupę 20 liderów lokalnych prowadzących w swoich środowiskach dalszą działalność edukacyjną i informacyjną w zakresie zdobywania środków unijnych i prowadzenia regionalnych centrów informacji o Unii Europejskiej, nastawionych w szczególności na działania na obszarach wiejskich.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie w celu zapewnienia szerszego i szybszego dostępu do informacji regionalnej udostępniła swoje regionalne bazy informacyjne i katalogi biblioteczne w Internecie (http://www.wbp.olsztyn.pl/katalog/), a od 2000 r. prowadzi też Punkt Informacji Europejskiej.

Podejmuje także konsekwentne działania na rzecz umożliwienia w przyszłości łatwego i jednolitego dostępu w jednym miejscu do informacji o zasobach bibliotek publicznych województwa, co ułatwi, m.in. rozwinięcie usługi wypożyczeń międzybibliotecznych. W tym celu promuje wykorzystanie systemu bibliotecznego MAK, udziela bibliotekom w regionie pomocy informatycznej w zakresie jego wykorzystania, współpracuje aktywnie w jego modyfikacji i rozwijaniu dla potrzeb bibliotek oraz prowadzi niezbędne szkolenia.

W celu zintensyfikowania prac w zakresie budowy systemu informacji regionalnej (bibliografia regionu warmińsko-mazurskiego) w 2004 r. podjęto inicjatywę włączenia bibliotek w miastach powiatowych województwa do prac prowadzonych dotychczas przez WBP w Olsztynie. Opracowano więc harmonogram koniecznych działań oraz metodykę prac i w 2005 r. przeprowadzono warsztaty dla opracowujących materiały.

W ostatnich latach w zakresie szerokiej pomocy metodycznej udzielanej bibliotekom publicznym województwa przez WBP w Olsztynie szczególny nacisk kładziono na wspieranie i organizowanie licznych form aktywizacji i doskonalenia personelu bibliotek oraz ich użytkowników w zakresie rozszerzania dostępu do nowych technologii i informacji, kształcenia umiejętności korzystania z nich i zdobywania środków na rozwijanie nowych usług. Oprócz licznych wykorzystywanych w tym celu form szkoleniowych, konsultacji w WBP, telefonicznych i drogą elektroniczną, w latach 2000-2005 wykonano 434 wyjazdy do 1016 bibliotek publicznych w województwie.

Ogółem w latach 2000-2005 dzięki podejmowanym powyżej działaniom osiągnięto następujące efekty:

• liczba komputerów w bibliotekach publicznych województwa zwiększyła się ze 152 w 2000 r. do 1042 w 2005, w tym 540 z dostępem do Internetu dla użytkowników w 157 bibliotekach i filiach,
• w całym województwie dokonano remontów 250 lokali bibliotecznych
• w 45 gminach województwa mieszkańcy mają do dyspozycji bazy informacji o własnym środowisku lokalnym (prawie 40% gmin),
• 140 bibliotek i filii buduje bazy katalogowe swoich zasobów (40%) - w 2000 r. takich placówek było jedynie 27; pod względem zaawansowania prac nasze województwo zajmuje 2. miejsce w Polsce²,
• 21 bibliotek udostępnia swoje katalogi w Internecie,
• od roku 2003, kiedy udostępniono bazy zasobów WBP w Internecie odwiedziło je 52 835 osób,
• liczba uczestników różnych form popularyzacji książki, literatury i informacji w bibliotekach publicznych województwa warmińsko-mazurskiego wzrosła z 133 469 w 2000 r. do 383 595 w roku 2005³.

Wszystkie opisane powyżej działania oznaczały dla bibliotek publicznych oraz ich organizatorów - samorządów lokalnych, bardzo duży wysiłek organizacyjny, personalny, a także finansowy. Miało to niewątpliwie wpływ na słabsze uzupełnianie tradycyjnych zasobów bibliotek. Dzięki dostrzeżeniu przez Ministerstwo Kultury wagi problemu konieczności poprawy jakości zbiorów bibliotek publicznych i przekazaniu samorządom w ostatnich latach poprzez dotacje celowe znacznych środków na uzupełnianie nowości, wskaźnik zakupu książek wzrósł z 4 wol. na 100 mieszkańców w 2000 r. do 9 w roku 2005. Biblioteki publiczne naszego województwa, oprócz dużej poprawy bazy materialnej i informatycznej znacznie podniosły więc także jakość swoich zasobów tradycyjnych, w dużym stopniu kształtowanych pod kątem uzupełniania warsztatu informacyjnego.

IFLA apeluje do władz narodowych, regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych o:

• unowocześnianie i rozwijanie aktualnych sieci bibliotek, aby uzyskać maksymalnie możliwe korzyści dla obywateli i społeczności lokalnych (...)4

WBP w Olsztynie realizując w ostatnich latach to zadanie, zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, kładła nacisk na organizację sieci bibliotek powiatowych w województwie.

Oprócz podjęcia niezbędnych prac merytorycznych, takich jak przygotowanie dla władz powiatowych odpowiednich wzorów dokumentów, które mogłyby stanowić pomoc przy powoływaniu bibliotek stopnia powiatowego lub przy powierzaniu bibliotekom stopnia gminnego zadań ponadlokalnych, czy też jak działalność lobbingowa w tym zakresie, WBP w Olsztynie we współpracy w powiatem olsztyńskim zainicjowała zadanie realizacji projektu Wirtualnej Powiatowej Biblioteki Publicznej (WPBP).

Założenia projektu Wirtualna Powiatowa Biblioteka Publiczna opracowano pod koniec 1999 r., a od początku 2000 roku zintensyfikowano znacznie działania na rzecz jego realizacji. W latach 2000-2005 do WPBP włączono wszystkie biblioteki powiatu olsztyńskiego ziemskiego, utworzono serwis internetowy scalający działania WPBP (www.wbp.olsztyn.pl/wpbp/), dokonano podziału zakresu zadań poszczególnych placówek i doposażono placówki w sprzęt komputerowy. Poszczególne biblioteki w przeciągu tego czasu zbudowały częściowe bazy katalogowe własnych zbiorów, które obecnie dostępne są w serwisie WPBP - jako całość, a także nadal jako bazy poszczególnych bibliotek. Uruchomiony został również zdalnie dostępny system wypożyczeń międzybibliotecznych. WBP w Olsztynie sprawuje nadzór merytoryczny i informatyczny nad projektem.

W latach 2000-2005 w 15 powiatach województwa, w czym również WBP w Olsztynie miała swój aktywny udział, lokalnym bibliotekom powierzono zadanie tworzenia biblioteki powiatowej.

Pozytywnym efektem ostatniego pięciolecia w zakresie organizacji sieci bibliotecznej w naszym województwie jest zahamowanie zjawisk negatywnych, takich jak łączenie bibliotek z innymi instytucjami (konsekwencja zmiany ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach - Dz.U. 1997 Nr 85, poz.539 z późn. zm.), czy też działanie placówek bibliotecznych bezpośrednio w strukturach urzędów gmin. W ostatnich pięciu latach samodzielność organizacyjną odzyskało 7 bibliotek, zaś w kilkunastu przypadkach odłączono biblioteki publiczne od szkolnych (w 2000 r. - 54 biblioteki i filie publiczno-szkolne, w 2005 r. - 39).

WBP w Olsztynie konsekwentnie promowała stanowisko, że najefektywniejszym rozwiązaniem dla bibliotek publicznych jest samodzielność organizacyjna, co niewątpliwie przyczyniło się do wprowadzenia wyżej wymienionych zmian i znacznego ustabilizowania organizacyjnego sieci bibliotek publicznych województwa.

IFLA apeluje do władz narodowych, regionalnych i lokalnych oraz organizacji międzynarodowych o:

• zwrócenie szczególniej uwagi na posiadanie umiejętności informacyjnych i tworzenie konkretnych strategii wspierających budowę wykształconej i kompetentnej populacji, która może rozwijać się i czerpać korzyści z globalnego społeczeństwa informacyjnego (...)⁵

Aktywizacja personelu bibliotek i ich użytkowników, szkolenie w zakresie nowych, niezbędnych umiejętności i podnoszenie kwalifikacji stanowiły szczególny punkt wszystkich działań podejmowanych w latach 2000-2005 przez WBP w Olsztynie.
Cel ten realizowany był dwutorowo: poprzez szkolenie pracowników bibliotek, aby mogli przekazywać swoją wiedzę i umiejętności użytkownikom oraz poprzez bezpośrednie formy adresowane do użytkowników, ze szczególnym zwróceniem uwagi bibliotekom terenowym, w jaki sposób prowadzić pracę z klientem.

Formy adresowane do bibliotekarzy:

• "Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski" - czasopismo fachowe wydawane przez WBP w Olsztynie od 1983 r. pod nazwą "Bibliotekarz Olsztyński" (obecny tytuł wprowadzono w 1999 r.). W tym samym roku wprowadzono równoległą wersję elektroniczną periodyku (http://www.wbp.olsztyn.pl/bwm/), a w roku 2002 ostatecznie zaprzestano wydawanie czasopisma w wersji tradycyjnej, drukowanej. W latach 2000-2005 wydano 11 numerów pisma. Na jego łamach publikowane były wszelkie materiały dotyczące tematyki związanej z WBP w Olsztynie i bibliotekami publicznymi w regionie, a także dotyczące życia kulturalnego i literackiego Warmii i Mazur, gdyż z założenia odbiorcami periodyku są pracownicy bibliotek publicznych województwa.
• Ikonk@-edukacj@ - pilotażowy projekt finansowany ze środków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w latach 2004-2005 koordynowany w województwie warmińsko-mazurskim przez WBP w Olsztynie. W ramach projektu 290 bibliotekarzy z 65 bibliotek i filii ukończyło dwa z trzech dostępnych modułów kursu e-learningowego BIBWEB. Kurs BIBWEB opracowany został przez Fundację Bertelsmanna w Niemczech, a od 2003 roku dostępny jest w Polsce dzięki współpracy Fundacji ze Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich i Biblioteką Uniwersytecką w Warszawie. Kurs zapewnia zdobycie podstawowych umiejętności w zakresie obsługi Internetu i znajomości jego usług, w wyszukiwaniu informacji, w ocenie ich jakości i przydatności dla użytkowników oraz w tworzeniu oferty internetowej biblioteki. Doświadczenia zebrane przez WBP w Olsztynie podczas realizacji kursu posłużyły również jako cenny materiał przy wdrażaniu tego projektu w innych województwach.
• Wydawnictwo "Biblioteki publiczne w erze cyfrowej. PULMAN Poradnik" - wydawnictwo opublikowane w 2004 roku wspólnie ze Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich. Jest to podręcznik dla bibliotekarzy, który powstał w wyniku zebrania przez reprezentantów krajów Unii Europejskiej w ramach międzynarodowego projektu PULMAN (Public Libraries Mobilising Network - Zaawansowana Sieć Bibliotek Publicznych) doświadczeń z najnowszego bibliotekarstwa publicznego. WBP w Olsztynie jako koordynator krajowy projektu była odpowiedzialna za jakość merytoryczną tłumaczenia na język polski. Podręcznik, który w większości języków europejskich, pierwotnie miał być dostępny jedynie w formie elektronicznej, dzięki staraniom WBP w Olsztynie oraz SBP, został wydany drukiem w wersji polskojęzycznej w celu lepszego upowszechnienia w środowisku. Podręcznik ten trzymały wszystkie biblioteki publiczne naszego regionu.
• "Bibliografia Warmii i Mazur. Metodyka prac" (2005) - podręcznik metodyczny zawierający instrukcje dotyczące właściwego gromadzenia, opracowywania i upowszechniania informacji z zakresu piśmiennictwa regionu. Stanowi m.in. wynik bogatych doświadczeń w zakresie tworzenia "Bibliografii Warmii i Mazur". Pozycja przeznaczona jest dla bibliotekarzy, którzy opracowują, bądź planują zadanie dokumentowanie piśmiennictwa o regionie. Autorką powyższej publikacji jest Bożena Wasilewska - kierownik Działu Informacyjno-Bibliograficznego WBP w Olsztynie.
• Szkolenia komputerowe, które od kilku lat na stałe wpisały się do całorocznych działań prowadzonych w zakresie edukacji bibliotekarzy. Kursy (3-, 2- lub 1-dniowe, w zależności od zakresu materiału) prowadzone są przez pracowników WBP, specjalistów danych dziedzin na miejscu w salach komputerowych WBP jak również w bibliotekach terenowych. Tematyka szkoleń obejmuje:
  • podstawy obsługi komputera, Internetu, programów użytkowych,
  • obsługa komputerowego systemu bibliotecznego MAK,
  • budowanie serwisów internetowych bibliotek,
  • tworzenie serwisów Bazy Informacji Lokalnej.
  W latach 2000-2005 przeprowadzono 94 kursy, które ukończyło 1276 osób.
• Szkolenia merytoryczne, konferencje, seminaria.
  Jedną z bardziej tradycyjnych form realizowanych przez WBP w Olsztynie jest przede wszystkim organizacja jednodniowych szkoleń merytorycznych, a także konferencji i warsztatów dla pracowników bibliotek publicznych z terenu województwa. W omawianych latach tematyka wymienionych spotkań obejmowała głównie zagadnienia związane z nowymi usługami w bibliotekach, aktywizacją bibliotekarzy, doskonaleniem zawodowym, zmianami prawnymi i normatywnymi w zakresie bibliotekarstwa, ze zdobywaniem środków pozabudżetowych, a także z tendencjami w literaturze, szczególnie regionalnej. Często też seminaria i konferencje poświęcone były podsumowaniu wydarzeń oraz realizowanych projektów.
  Ogółem w latach 2000-2005 w WBP w Olsztynie zrealizowano w tym zakresie 47 form, a uczestniczyło w nich 2230 osób.
• Kurs "Integracja europejska w polskich bibliotekach publicznych" - kurs przeprowadzony w 2003 r. w WBP w Olsztynie, a zorganizowany przez Centrum Edukacji Bibliotekarskiej, Informacyjnej i Edukacyjnej w Warszawie w kilku filiach w Polsce, w tym w filii przy WBP w Olsztynie. Odbyły się 4 edycje kursu, a uczestniczyło w nich 81 osób z bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego. Celem kursu było przygotowanie bibliotekarzy do prowadzenia szerokiej działalności informacyjnej skierowanej głównie na informację europejską.
• "Zarządzanie projektem (logika projektu, wyznaczanie celów, planowanie działań, finansowanie projektu, organizacja przetargów)" - 4 szkolenia przeprowadzone w 2005 r. w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie we Współpracy z Regionalnym Ośrodkiem Szkoleniowym z Europejskiego Funduszu Społecznego. Szkolenia ukończyło 60 osób z bibliotek publicznych regionu.

W latach 2000-2005 wzrosła liczba pracowników bibliotek publicznych z wyższym wykształceniem. W omawianym okresie w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie wykształcenie uzupełniały lub podnosiły kwalifikacje 32 osoby.

W zakresie doskonalenia zawodowego pracowników WBP w Olsztynie stale współdziała z organizacją zawodową - Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich, a głównie z okręgiem w Olsztynie.

Jednocześnie w roku 2005 w celu wymiany doświadczeń zawodowych WBP w Olsztynie podpisała porozumienie o współpracy w latach 2005-2007 z Regionalną Biblioteką Bornholmu. W ubiegłym roku nawiązano również współpracę z bibliotekarzami z okręgu Taurogi (Litwa).

Ważniejsze formy adresowane głównie do użytkowników:

• Computer, English, Internet - projekt realizowany w latach 2000-2001 wspólnie z Miejsko-Gminną Biblioteką Publiczną w Dobrym Mieście. Celem projektu było przeprowadzenie alternatywnego kursu języka angielskiego dla młodzieży jako połączenie tradycyjnej metody nauczania z wykorzystaniem nowych narzędzi -programów komputerowych i Internetu. Projekt współfinansowała Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności za pośrednictwem Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży.
• Komputerowe szkolenia wyjazdowe - projekt edukacyjny, którego realizację zakończono w 2000 r. Pracownicy WBP w Olsztynie przy wykorzystaniu własnego sprzętu komputerowego przeprowadzili 14 szkoleń wyjazdowych dla użytkowników bibliotek terenowych województwa. Jednodniowe spotkania w niewielkich grupach miały na celu upowszechnienie obycia z komputerami i Internetem, pobudzenie chęci poszukiwania rozwiązań problemów, jak też zaspokajania potrzeb informacyjnych poprzez Internet. Projekt dofinansowano ze środków Open Society Institute w Budapeszcie.

Z tradycyjnej formy przygotowywania użytkowników do wyszukiwania informacji i korzystania z zasobów biblioteki, czyli z lekcji bibliotecznych, w latach 2000-2005 w WBP w Olsztynie skorzystały 5 403 osoby na 363 spotkaniach.

WBP w Olsztynie podejmuje też inicjatywy mające na celu zachęcanie dzieci w wieku przedszkolnym do czytania, korzystania z informacji i bibliotek. Od 2000 r. prowadzona jest akcja "Czytające przedszkola", w której uczestniczą dzieci z 3 placówek. Zajęcia realizowane z dziećmi w wieku 3-6 lat sprzyjają podnoszeniu świadomości czytelniczej, wpływają na stałe obcowanie dziecka z książką, poszerzanie zasobu wiadomości i utwierdzenie w przekonaniu, że książka to źródło wiedzy i przyjemności. Akcja ta corocznie włączana jest w obchody Tygodnia Głośnego Czytania organizowane przez Fundację ABCXXI - Cała Polska Czyta Dzieciom. W latach 2000-2005 w 187 spotkaniach uczestniczyło 3131 uczestników.

Biblioteka powinna być w społeczności lokalnej podstawową instytucją gromadzącą, zabezpieczającą i promującą miejscową kulturę w całej jej różnorodności(...)

Ważną rolą biblioteki publicznej jest skoncentrowanie się na kulturalnym i społecznym rozwoju środowiska oraz pomoc w kształtowaniu i wspieraniu tożsamości kulturowej danej społeczności(...)⁶

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie oprócz opisanych powyżej działań, mających na celu głównie unowocześnienie bibliotek oraz aktywizację kadr i użytkowników, wypełnia także szereg działań stawiających ją w roli centrum informacji regionalnej i kultury lokalnej.

Jednym z najważniejszych zadań dokumentujących dorobek regionu, które podejmuje od wielu lat WBP w Olsztynie, jest tworzenie "Bibliografii Warmii i Mazur". Jest to bibliografia przedmiotowa rejestrująca ogół piśmiennictwa dotyczącego regionu warmińsko-mazurskiego. Zakres tematyczny publikacji jest bardzo szeroki, gdyż uwzględnia cały wachlarz tematów i zagadnień dając pełny obraz historii i współczesności regionu. "Bibliografia Warmii i Maur" obejmuje publikacje wydane od 1945 r. do chwili obecnej. Do tej pory opublikowano materiały z lat 1945-1998, w tym w okresie 2000-2005 ukazały się drukiem 3 tomy za lata: 1994-1995, 1996-1997 i 1998. Jednocześnie informacje dotyczące piśmiennictwa Warmii i Mazur za lata 1982-2005 dostępne są równocześnie w postaci baz danych w bibliotece głównej WBP w Olsztynie, a od 2001 roku także na stronie internetowej: http://www.wbp.olsztyn.pl/katalog/.

Dokumentowanie piśmiennictwa Warmii i Mazur, zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, odbywa się w WBP w Olsztynie także poprzez gromadzenie i przechowywanie tzw. regionalnego egzemplarza obowiązkowego. Oznacza to, że biblioteka olsztyńska uprawniona jest do nieodpłatnego otrzymywania wszystkich wydawnictw regionalnych w celu zapewnienia ich archiwalnej ochrony. W latach 2000-2005 zbiory egzemplarza obowiązkowego wzbogaciły się o 1668 woluminów.

Uzupełnieniem wyżej wymienionych działań dokumentujących dorobek Warmii i Mazur jest gromadzenie dokumentów życia społecznego związanych z naszym regionem. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie w swoich zbiorach przechowuje ponad 33 000 jednostek druków ulotnych (stan na 2005 r.) dotyczących działalności związków, partii i stowarzyszeń, instytucji, placówek oświatowych oraz ludzi kultury z Olsztyna i województwa warmińsko-mazurskiego od 1945 r. Dokumenty życia społecznego mają przemijającą wartość użytkową i nie są przeznaczone do handlu księgarskiego, natomiast ich wartość historyczna jest znacząca.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie służy rozwojowi środowiska, pełniąc rolę tradycyjnej biblioteki udostępniającej zbiory książkowe: popularnonaukowe i beletrystyczne w języku polskim i obcojęzyczne, czasopisma oraz (coraz częściej) zasoby na innych nośnikach, zawierające muzykę czy multimedia.

Wszystkie zasoby WBP w Olsztynie na koniec 2005 r. liczyły 303 285 jednostek.

Z usług WBP w Olsztynie w minionym 6-leciu korzystało prawie 15 000 stałych użytkowników rocznie (za wyjątkiem okresu remontu Starego Ratusza), z czego ponad 70% to studenci i uczący się. Odwiedzali oni nasze agendy ponad 170 000 razy w ciągu roku. Pracownicy WBP udostępniali użytkownikom nieomal 350 000 jednostek rocznie oraz udzielali ponad 30 000 informacji.

WBP w Olsztynie podejmuje działania mające na celu ułatwienie dostępu do literatury i informacji dla środowisk społecznie wykluczanych:

• od wielu lat gromadzi i udostępnia na terenie całego województwa książkę mówioną czytelnikom z niesprawnościami wzroku (na koniec 2005 r. zbiory wynosiły 28 310 tytułów). W regionie działa 19 punktów udostępniania książki mówionej, głównie w większych miastach oraz w Olsztynie,
• bogaty księgozbiór obcojęzyczny (ponad 10 000 wol. książek oraz 17 czasopism bieżących) służy nie tylko celom przyswajania i utrwalania znajomości języków obcych, ale także wspomaga osoby z mniejszości narodowych, które chcą mieć kontakt z językiem i literaturą ojczystą,
• osoby bezrobotne mogą bezpłatnie korzystać z pracowni komputerowej w Starym Ratuszu, tak z Internetu, gdzie mogą poszukiwać ogłoszeń o miejscach pracy, jak i komputerowych programów użytkowych do sporządzania dokumentów niezbędnych przy ubieganiu się o pracę,
• od 2004 r. WBP w Olsztynie bierze udział w realizacji Wojewódzkiego programu wyrównywania szans i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu osób niepełnosprawnych na lata 2004-2007.

WBP w Olsztynie prowadzi także szerszą działalność kulturalną na rzecz środowiska. Od końca 2003 roku na jej terenie działa Galeria Stary Ratusz, która w ciągu dwóch lat gościła 35 wystaw prac artystów lokalnych i krajowych, fotografików, profesjonalistów i amatorów z różnych środowisk, w tym również twórców dziecięcych. Galeria cieszy się dużą popularnością wśród licznie odwiedzających wystawy, a także wśród artystów, którzy coraz chętniej starają się o zaprezentowanie swoich dzieł w tym wyjątkowym miejscu. Również w Galerii w 2005 r. zostały uruchomione: półka "bookcrossingowa", na której do tej pory uwolniono ponad 300 książek oraz kawiarenka, służąca wszystkim odwiedzającym zarówno galerię jak i bibliotekę w Starym Ratuszu.

Oprócz wystaw plastycznych Stary Ratusz jest też często miejscem promocji literatury oraz spotkań autorskich. W latach 2000-2005 WBP w Olsztynie zorganizowała 23 spotkania, w których uczestniczyło prawie 900 osób.

Promocją literatury zajmuje się także olsztyński oddział Polskiego Towarzystwa Czytelniczego, który działa przy WBP w Olsztynie i aktywnie z nią współpracuje.

W latach 2000-2005 nakładem PTCz wydano następujące książki:

• "Piecyk na niebie" Marka L. Barańskiego (2000)
• "Muzyka ojczystych drzew" Henryka Syski (2000)
• "Dni" Reginy Koczan-Snarskiej (2001)
• "Wiersze dla Witka" Zbigniewa Chojnowskiego (2002)
• "Moralia" Kazimierza Brakonieckiego (2002)
• "Piękna nieznajoma" Władysława Ogrodzińskiego (2003)
• antologię "Olsztyn w wierszach" (2003)
• "Śnieżnik. Wiersze elektroniczne" Alicji Bykowskiej-Salczyńskiej (2005).

We współpracy z olsztyńskim oddziałem Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w 2005 r. wydano także zbiór reportaży "Na ścieżkach kłobuka" Leszka Strycharskiego.

Cenną dla rozwoju kultury środowiska lokalnego inicjatywą WBP w Olsztynie (wspólnie z PTCz) było także ustanowienie od 2004 r. WAWRZYNU - Literackiej Nagrody Warmii i Mazur (http://www.wbp.olsztyn.pl/aktualnosci/wawrzyn.htm), nad którą honorowy patronat przyjął Andrzej Ryński, Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Pierwszym laureatem nagrody został Andrzej Rzempołuch, autor książki "Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953: od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych". Nagrodę czytelników otrzymała natomiast pozycja księdza Alfreda Jaguckiego "Mazurskie dole i niedole".

W działaniach z zakresu promocji literatury wdrażane są także formy, których grupą docelową są dzieci. Jednym z ważniejszych przedsięwzięć WBP w Olsztynie stymulujących czytelnictwo tej grupy czytelników było przeprowadzenie w 2005 r. ogólnowojewódzkiego konkursu literackiego dla uczniów szkół podstawowych p.h. "Pan Andersen to ja" związanego z dwusetną rocznicą urodzin pisarza. Na konkurs wpłynęło 307 baśni napisanych przez dzieci z terenu całego województwa, w których opisywały własne wersje przygód andersenowskich postaci. Dziesięciu laureatów dostało cenne nagrody, a ich prace zostały opublikowane w specjalnym wydawnictwie pokonkursowym "Baśnie laureatów konkursu literackiego Pan Andersen to ja" zilustrowanym pracami uczestników konkursu ekologicznego "Skrzydlate-łaciate", zorganizowanego na terenie Ornety i okolic przez studentów kierunków artystycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

WBP w Olsztynie w 2001 roku zrealizowała dwa projekty mające na celu aktywizację życia kulturalnego mieszkańców miasta i regionu:

• Projekt "Rodzinne weekendy kultury" dofinansowany został ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, współudział w nim wzięły olsztyńskie instytucje kulturalne. Celem projektu było zaprezentowanie kompleksowej oferty kulturalnej różnych instytucji w całym mieście, która byłaby atrakcyjna dla całej rodziny, aby wszyscy jej członkowie, w różnym wieku, na różnych etapach życia mogli wspólnie spędzić czas. Projekt oprócz zaprezentowania tradycyjnej oferty kulturalnej miasta, zapewnił także możliwość wykorzystania najnowszych technik multimedialnych i Internetu do rozwijania własnych zainteresowań, szczególnie kulturalnych.
• Projekt "Kluby", współfinansowany przez Open Society Institute w Budapeszcie, realizowany wspólnie z Miejsko-Gminną Biblioteką w Dobrym Mieście, zapewnił okolicznym, najskromniej wyposażonym finansowo mieszkańcom Olsztyna możliwość użytkowania komputera i Internetu. Grupy osób zorganizowane wokół konkretnych tematów zainteresowań - kluby mogły nieodpłatnie korzystać z komputerów z dostępem do Internetu, tworzyć własne serwisy internetowe oraz uczestniczyć w szkoleniach komputerowych.

WBP w Olsztynie stara się uczestniczyć w promocji regionu i własnych osiągnięć w Polsce i na arenie międzynarodowej.

W dniach 16-20.11.2003 r. przedstawiciele Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie wzięli udział w seminarium gospodarczym w Halmstad zorganizowanym z okazji Roku Polskiego w Szwecji. Przygotowano wystawę najnowszych wydawnictw regionalnych pt. "Warmia i Mazury w Halland" ("Warmia och Masurien i Halland"), którą prezentowano w Bibliotece w Söndrum. Wystawę uzupełniały fotografie Mieczysława Wieliczki, przedstawiające walory naszego regionu, a wszyscy zainteresowani literaturą Warmii i Mazur mogli także spotkać się z pisarzami - Włodzimierzem Kowalewskim i Zbigniewem Chojnowskim.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie aktywnie współpracuje z bibliotekarzami z Kaliningradu (Rosja), Bornholmu (Dania), Halland (Szwecja), a ostatnio także Taurogów (Litwa). Głównym celem współpracy jest wymiana doświadczeń, ale także wzajemna promocja regionu i kraju, a szczególnie literatury. Z wymienionymi partnerami współpracowano m.in. przy realizacji wcześniej omówionych projektów edukacyjnych Regionalna Informacja w Internecie oraz Sieć partnerstwa i sieć informacji o Unii Europejskiej na obszarach wiejskich w regionie Warmii i Mazur.

Najbardziej spektakularnym działaniem w zakresie współpracy międzynarodowej w latach 2000-2005 przez WBP w Olsztynie była koordynacja w Polsce projektu unijnego PULMAN (Public Libraries Mobilising Advanced Networks - Zaawansowana Sieć Bibliotek Publicznych). Projekt realizowano w latach 2001-2003 w 37 krajach europejskich w ramach 5. Programu Ramowego Unii Europejskiej. Uczestnikami projektu były biblioteki, muzea, archiwa, a także inne pokrewne instytucje i organizacje, celem zaś zebranie i opublikowanie doświadczeń wymienionych instytucji w zakresie wdrażania nowych usług (szczególnie tych opartych na najnowszych technologiach), rozwijanie współpracy między trzema sektorami: bibliotekami, archiwami i muzeami oraz lobbing na rzecz tej współpracy i rozwoju bibliotek publicznych wśród władz na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym (www.pulmanweb.org; http://www.wbp.olsztyn.pl/programy/).

Lata 2000-2005 to okres bardzo intensywnego rozwoju zarówno bazy materialnej, usługowej jak też wzrostu poziomu merytorycznego kadr oraz zakresu zadań podejmowanych przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie. Działania prowadzono w dwóch ważnych kierunkach: stworzenia nowoczesnej publicznej biblioteki centralnej regionu oraz ośrodka szkoleniowo-metodycznego, aktywizującego kadry i użytkowników bibliotek publicznych województwa, zgodnie z kierunkami wyznaczanymi przez strategie rozwoju województwa, a przede wszystkim "Strategię Rozwoju Kultury Województwa Warmińsko-Mazurskiego do 2015 r." podkreślającej ważną rolę bibliotek publicznych w rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz znaczenie WBP w Olsztynie jako istotnego czynnika kształtowania sieci bibliotek publicznych w województwie: "Sieć bibliotek publicznych ma silne oparcie merytoryczne w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie, która ma bardzo dobrą orientację w jej słabych i silnych stronach i odpowiednią kadrę do pilotowania koniecznych przemian: podnoszenia kwalifikacji pracowników i inspirowania władz lokalnych do zwiększania nakładów na biblioteki publiczne".

---

¹IFLA - The International Federation of Library Associations and Institutions - Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotekarskich jest wiodącym, międzynarodowym ciałem reprezentującym interesy bibliotekarzy, pracowników informacji i użytkowników w skali globalnej. Cytaty pochodzą z Manifestu IFLA w sprawie bibliotek i społeczeństwa informacyjnego w działaniu, przyjętego w Aleksandrii 11 listopada 2005 r.

²Dane z referatu Katarzyny Winogrodzkiej pt. "Raport o stanie automatyzacji bibliotek publicznych 2004", wygłoszonego na VI Ogólnopolskiej Konferencji "Automatyzacja bibliotek publicznych", Warszawa, 24-26 listopada 2004 r.

³zbierane dla potrzeb "Strategii Rozwoju Kultury Województwa Warmińsko-Mazurskiego do 2015 r.".

⁴Manifest IFLA w sprawie bibliotek i społeczeństwa informacyjnego w działaniu, przyjęty w Aleksandrii 11 listopada 2005 r.

⁵Tamże.

⁶Działalność bibliotek publicznych : wytyczne IFLA/UNESCO / oprac. przez zespół pod przewodnictwem Philipa Gilla, w imieniu Sekcji Bibliotek Publicznych ; tł. Małgorzata Kisilowska, Jadwiga Woźniak, Elżbieta B. Zybert. - Warszawa : Wydaw. SBP, 2002.