Waldemar Tychek
Miejska Biblioteka Publiczna w Olsztynie

 

Czy stal nierdzewna (304) sprowadzana z Chin i stosowana przez nas do produkcji kubków spełnia unijne wymogi dla wyrobów mających kontakt z żywnością?

 

Pytanie zawarte w tytule nie jest prowokacją ani tym bardziej problemem wymyślonym. Punkt Informacji Europejskiej, działający w Centrum Informacji Technicznej i Biznesowej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie, otrzymuje tego rodzaju zapytania kilka razy dziennie, a te konkretnie postawiła firma Fortress Vision Sp. z o.o. z Chorzowa, specjalizująca się w obsłudze transakcji handlowych pomiędzy przedsiębiorstwami Europy Środkowo-Wschodniej i Azji Południowo-Wschodniej.

Wbrew pozorom odpowiedź nie jest zbyt skomplikowana i nie wymaga zaawansowanej, specjalistycznej wiedzy. Wystarczy dostęp do źródeł, takich jak:

Oczywiście sam dostęp do źródeł nie jest równoznaczny z udzieleniem wiążącej odpowiedzi, ale pewien zasób wiedzy ogólnej oraz nabyta biegłość w poruszaniu się po obszarach regulacji wspólnotowych i polskich może stanowić taką gwarancję.

Informacja przetworzona, jaka powstaje w wyniku weryfikacji dostępnych dokumentów ma już konkretną, istotną dla danego przedsiębiorstwa, wartość.

Z tego rodzaju zapytaniami będziemy mieli coraz częściej do czynienia. Jednocześnie pytanie to stanowi symptomatyczny, szczególny wyraz zmian w ewolucji procesu informacji europejskiej.

Od dnia 1 maja 2004, tj. od daty naszej akcesji do Unii Europejskiej, informacja ta zyskuje nowy ciężar gatunkowy istotny nie tylko dla procesów edukacji, ale mający niezwykle ważne znaczenie dla całej naszej gospodarki oraz kształtowania nowych stosunków politycznych, społecznych i ekonomicznych.

Problemy, jakie w związku z tym, pojawiają się na gruncie zarówno naszych wewnętrznych kontaktów jak i tych z państwami UE, są wynikiem całkowicie nowej sytuacji, w wyniku której nasz rodzimy, polski rynek stał się elementem struktury Jednolitego Rynku Europejskiego.

Jak ważny jest to aspekt naszej integracji świadczyć mogą zapisy Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (art. 2 i 3), które już w części pierwszej odnoszą cele i zadania Wspólnoty do ustanowienia wspólnego rynku, unii gospodarczej i walutowej. W związku z tym na państwie członkowskim spoczywa obowiązek przyjęcia całego acquis communautaire (dorobku prawnego UE) - w tym implementacji (wdrożenie) i transpozycji aktów prawa wtórnego. I w tym momencie zdarza się, że system naszego dostosowania do wymogów rynku wewnętrznego zaczyna szwankować. Pojawiają się nowe bariery techniczne, nasze ustawodawstwo nie nadąża lub też nie w pełni wywiązuje się z przyjętych na siebie obowiązków z tytułu członkostwa w UE.

Jeżeli w tak newralgicznych dziedzinach, jaką jest bezpieczeństwo i higiena żywności, dochodzi do sytuacji gdy Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w swoim rozporządzeniu z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie metod pobierania próbek mleka do badań zawartości tłuszczu w mleku oraz metod oznaczania zawartości tłuszczu w mleku (Dz. U. z dnia 6 września 2004 r.) powołuje się na metody określone w Polskiej Normie PN-A-86040: 1998 Mleko surowe do skupu - Pobieranie próbek, która już w 2002 roku została wycofana (bez zastąpienia) - to niewątpliwie mamy tu do czynienia albo z bublem legislacyjnym, albo z wadliwą wymianą informacji pomiędzy Ministerstwem i Polskim Komitetem Normalizacyjnym.

Drugi przypadek dotyczy - wciąż jeszcze figurujących jako aktualne - norm: PN 85/A-86772 i PN-A-86760:1996, które są niezgodne z wymaganiami wspólnotowymi w zakresie dopuszczalnego poziomu zawartości metali ciężkich w żywności1 oraz maksymalnego poziomu zanieczyszczeń biologicznych2. Zatrważające jest to, że parametry figurujące w (nadal aktualnych) normach mogą być uznawane za dopuszczalne nawet przez Inspektoraty Sanitarne, które w swojej bieżącej działalności nadzoru rynku bardzo często odwołują się do tych norm.

Przykłady te są dowodem na to, jak istotna jest funkcja informacji europejskiej odnosząca się do regulacji wspólnotowych rynku wewnętrznego i jej roli, nie tylko w postrzeganiu barier technicznych, ale i przestrzeganiu zapisów traktatowych.

W Unii Europejskiej, generalną zasadą obowiązującą przy wprowadzaniu wyrobów na rynek, jest przestrzeganie określonych reguł funkcjonujących w obrębie dwóch obszarów: dobrowolnego i regulowanego (zharmonizowanego). W obszarze dobrowolnym dostęp do rynku jest sankcjonowany tzw. zasadą wzajemnego uznawania krajowych regulacji poszczególnych członków UE, natomiast obszar zharmonizowany oparty jest na podstawowych, jednolitych dla wszystkich państw-członków UE wymogach zawartych we wspólnotowych dyrektywach. W obu obszarach najistotniejszym elementem jest system oceny zgodności. W wyniku działania tego systemu wyroby oznaczone znakiem CE mogą być wprowadzane na jednolity rynek bez żadnych ograniczeń. Podstawy działania systemu oceny zgodności opierają się na normach zharmonizowanych z odpowiednimi dyrektywami.

W związku z tym systemem, przed polskimi firmami działającymi na naszym rynku, który de facto jest już rynkiem europejskim, jak i przed rozpoczynającymi dopiero działalność gospodarczą przedsiębiorcami, stoi obowiązek stosowania się do powyższych wymagań. Oznacza to, że nikt inny a tylko producent (przedsiębiorca) będzie zobowiązany do określenia czy jego produkt mieści się w obszarze zharmonizowanym i czy będzie wymagał przejścia określonej procedury związanej z uzyskaniem stosownego certyfikatu. Na ile jest to proces skomplikowany wiedzą sami przedsiębiorcy. W tym przypadku rola ośrodków, centrów i punktów informacji dysponujących określonymi zasobami źródeł informacji, jest nieoceniona.

Punkt Informacji Europejskiej w Centrum Informacji Technicznej i Biznesowej
Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie

Punkt powstał w 2001 roku jako jeden z afiliowanych (przez Fundację Edukacji Ekonomicznej z Warszawy) ośrodków, mających służyć dostępem do podstawowych źródeł oraz prowadzić działalność informacyjną dla jak najszerszego kręgu odbiorców. Od roku 2003 jego funkcja oraz zakres udzielanych informacji uległy daleko idącej specjalizacji z uwagi na zbliżającą się datę akcesji, gwałtowne zmiany w prawie polskim oraz wzrost zainteresowania normami i informacją normalizacyjną - stanowiących bazę dla działalności gospodarczej.

Działalności Punktu Informacji Europejskiej nie można jednakże analizować w oderwaniu od całości filii Miejskiej Biblioteki Publicznej, jaką jest Centrum Informacji Technicznej i Biznesowej. Po prostu sytuacja w naszej rzeczywistości polityczno-gospodarczej uległa na tyle radykalnej i systemowej zmianie, iż gros informacji w ten czy w inny sposób była i w efekcie jest związana z Unią Europejską.

Obecnie najpilniejszym i najbardziej oczekiwanym produktem informacyjnym są opracowania dotyczące obszaru regulowanego (zharmonizowanego), ponieważ jest to dziedzina najbardziej skomplikowana ze względów proceduralnych i - wskutek "rozproszenia informacyjnego" - wymagająca uporządkowania i stworzenia systemu informacji "przyjaznego dla przedsiębiorcy".

W zakres tzw. obszaru regulowanego (zharmonizowanego z dyrektywami UE), którego celem jest ocena zgodności danego wyrobu pod kątem spełnienia jednolitych, tj. wspólnych dla całego rynku wewnętrznego UE, wymagań, wchodzą następujące grupy dziedzin określonych przez niżej wymienione Dyrektywy tzw. Nowego Podejścia (jednocześnie dla wyrobów objętych tymi Dyrektywami wymagana jest procedura uzyskania znaku CE):

  1. Niskonapięciowe wyroby elektryczne
  2. Proste zbiorniki ciśnieniowe
  3. Zabawki
  4. Wyroby budowlane
  5. Kompatybilność elektromagnetyczna
  6. Maszyny
  7. Środki ochrony indywidualnej
  8. Nieautomatyczne urządzenia wagowe
  9. Aktywne implanty medyczne
  10. Urządzenia gazowe
  11. Sprawność energetyczna kotłów wodnych
  12. Materiały wybuchowe do użytku cywilnego
  13. Urządzenia medyczne
  14. Wyposażenie używane w atmosferach potencjalnego wybuchu
  15. Jachty (łodzie) rekreacyjne
  16. Dźwigi
  17. Sprawność energetyczna chłodziarek i zamrażarek
  18. Urządzenia ciśnieniowe
  19. Wyposażenie radiowe i terminali telekomunikacyjnych
  20. Urządzenia diagnostyczne in vitro
  21. Kolejki linowe do przewożenia osób

Każde z powyższych opracowań zawiera: teksty (przetłumaczone) podstawowej Dyrektywy oraz kolejnych jej zmian, zakres Dyrektywy (jakie produkty i urządzenia są nią objęte), teksty aktów polskich wprowadzających Dyrektywę do naszego porządku prawnego (ustawy i rozporządzenia), pełne wykazy norm zharmonizowanych z Dyrektywą, listę jednostek (w tym także laboratoriów badawczych) notyfikowanych (uznanych) przez Komisję Europejską do certyfikowania wyrobów oraz zakres ich kompetencji. Oprócz tego każde opracowanie zawiera również praktyczne uwagi oraz wzory dokumentów dla przedsiębiorców ubiegających się o certyfikat dla swoich wyrobów.

Taki zestaw informacyjny ma - w opinii naszych użytkowników - szereg zalet. Przede wszystkim pozwala na rozeznanie czy dany wyrób jest objęty zakresem Dyrektywy, a jeżeli jest - to jakie normy mogą mieć do niego zastosowanie oraz - w przypadku decyzji o zleceniu oceny zgodności z podstawowymi wymaganiami określonymi przez Dyrektywę stronie trzeciej - wybór najkorzystniejszej oferty cenowej spośród wszystkich ofert jednostek notyfikowanych.

W najbliższym czasie planujemy również przygotowanie materiału informacyjnego (o strukturze podobnej do wyżej przedstawionych) dotyczącego sektora żywnościowego oraz dziedzin objętych Dyrektywami Nowego Podejścia, ale nie wymagających oznakowania CE, m.in. opakowania i wyroby opakowaniowe, ciśnieniowe urządzenia transportowe.

Jak wcześniej wspomniano, działalność Punktu Informacji Europejskiej należy rozpatrywać ( w kontekście warsztatu informacyjnego ) biorąc pod uwagę zasoby źródeł znajdujących się w Centrum Informacji Technicznej i Biznesowej. Komplementarny charakter tych zbiorów pozwala na realizację kwerend o dość znacznym stopniu trudności. Oprócz księgozbioru, na który składają się pozycje z dziedzin objętych zakresem nauk technicznych, społeczno-ekonomicznych i prawa, Centrum posiada komplet dzienników urzędowych (Dzienniki Ustaw i Monitory Polskie), normy (w Centrum działa punkt sprzedaży norm) oraz program - system informacji prawnej Lex Omega. Poza tym Punkt Informacji Europejskiej znajduje się na liście wysyłkowej Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej, stąd też dysponuje wydawnictwami o zakresie ściśle związanym z problematyką europejską.

 

1W Polskiej Normie PN 85/A-86772 wymieniona jest dopuszczalna zawartość ołowiu - 0,5 mg/1000g, podczas gdy nieprzekraczalna granica określona w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 221/2002 z 6 lutego 2002 r. (ustalająca najwyższe dopuszczalne poziomy zanieczyszczeń w środkach spożywczych), w przypadku ołowiu, wynosi - 0,2 mg/1000g. Należy w tym miejscu podkreślić, że rozporządzenie jest aktem o mocy prawnej bezpośrednio skutecznym (tzn. wchodzi do naszego porządku prawnego w tej postaci, w jakiej zostało ogłoszone - bez prawa ingerencji w jej materię ze strony naszej legislatury).

2Norma PN-A-86760:1996 w zalecanych wymaganiach mikrobiologicznych podaje liczbę jednostek Listeria monocytogenes (drobnoustroje) tworzących kolonie w 1g próbki w przedziale 100-1000. Wymogi unijne określają Listeria na poziomie "0". Poziom "0" jest zalecany również w rozporządzeniach Ministra Zdrowia w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności składnikach żywności oraz w sprawie specyfikacji, kryteriów czystości, wymagań dotyczących pobierania próbek i metod analitycznych stosowanych w trakcie urzędowej kontroli żywności (Dz.U. z 2003, nr 59, poz. 530).

cofnij