Bożena Wasilewska

 

WSTĘPNE UWAGI DO PROJEKTU WSPÓŁPRACY BIBLIOTEK PUBLICZNYCH NAD TWORZENIEM SYSTEMU BIBLIOGRAFII REGIONU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO

 

Bibliografia regionu warmińsko-mazurskiego jest ogniwem ogólnopolskiego systemu bibliografii terytorialnych. Są to bibliografie przedmiotowe uwzględniające w obszernym wyborze piśmiennictwo o danym regionie, w pełnym zakresie tematycznym. Ich zasięg terytorialny oparty jest na podziale administracyjnym kraju. Tak więc system ten tworzy co najmniej 16 bibliografii, czyli tyle ile jest województw po ostatnim podziale administracyjnym, np. Bibliografia Wielkopolski, Bibliografia Śląska, Bibliografia Białostocczyzny, Bibliografia Pomorza Zachodniego, Bibliografia województwa bydgoskiego, opolskiego, łódzkiego itp.

Bibliografie te tworzone są zgodnie ze standardami i normami międzynarodowym stosowanymi w bibliografiach narodowych po to, aby osiągnąć korzyści ze wspólnie podjętej realizacji budowania zintegrowanego systemu przepływu informacji o piśmiennictwie narodowym i regionalnym.

Po co tworzone są tego rodzaju bibliografie, skoro narodowa centrala bibliograficzna sporządza bieżące bibliografie wydawnictw zwartych (PB), artykułów z czasopism (BZCZ), czasopism (BWC) i szereg innych bibliografii specjalnych uwzględniających piśmiennictwo dot. całego kraju?

Otóż po to, że bibliografie regionalne uwzględniają bardzo szeroką bazę źródeł i spełniają w stosunku do dużej części publikacji w nich zarejestrowanych rolę bibliografii prymarnych, tj. uwzględniają znaczną część takich dokumentów, które nie są uwzględniane w bibliografii narodowej na skutek przyjętych tam kryteriów selekcji, są to m. in. ważniejsze dokumenty życia społecznego oraz zawartość prasy lokalnej.

I to jest poważnym argumentem, aby te bibliografie tworzyć, ponieważ pełnią one uzupełniającą funkcję w odniesieniu do narodowych wykazów piśmiennictwa.

Bibliografie poszczególnych województw opracowywane są w wojewódzkich bibliotekach publicznych, jest to obowiązkowe zadanie nałożone na książnice wojewódzkie w ustawie o bibliotekach.

Nie ulega wątpliwości, że bibliografie regionalne powiatów są również bardzo ważne, one także powinny być częścią tego systemu i spełniać funkcję uzupełniającą w odniesieniu do bibliografii województwa - bez nich system nie może być doskonały.

Przypomnijmy, że ustawa o bibliotekach nakłada obowiązek tworzenia bibliografii regionalnych zarówno na biblioteki wojewódzkie jak i powiatowe. Na terenie naszego województwa w chwili obecnej istnieje 11 powiatów ziemskich, które realizują zadania bibliotek powiatowych. Pozostałe powiaty - jak czytamy w "Ocenie działalności bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego za rok 2003" - nie podjęły tego zadania, podając jako główną przyczynę brak środków finansowych. Biblioteki, które podjęły te zadania - czytamy dalej - głównie realizują statutowe czynności, tzn. gromadzenie i opracowywanie zbiorów, działalność informacyjną. Najrzadziej podejmowane jest opracowanie bibliografii regionalnej". (Tylko w 2 bibliotekach Olsztynie i Elblągu).

Nic więc dziwnego, są to zadania specyficzne, absorbujące, wymagające od bibliotekarza szerokiej wiedzy, dokładności, przy jednocześnie dużej wydajności i samodzielności.

Aby uzupełnić tę lukę, od 2005 roku startujemy z wieloletnim programem pomocy w realizacji zadań dokumentowania piśmiennictwa regionalnego. Zadania te powinny podjąć wszystkie biblioteki mające swe siedziby w miastach powiatowych, bez względu na to, czy formalnie realizują zadania statutowe biblioteki powiatowej, czy też nie. Czyż użytkownicy informacji w powiecie, który nie utworzył jeszcze biblioteki powiatowej w sensie formalnym, mają inne potrzeby informacyjne niż użytkownicy powiatu, który taką bibliotekę już zorganizował? Na pewno nie.

W dzisiejszej rzeczywistości, wśród aktualnych zadań informacyjnych bibliotek publicznych wszystkich szczebli czołową rolę przypisuje się informacji o regionie. Już wcześniej sygnalizowałam to zagadnienie w artykule pod wymownym tytułem "Bibliograficzne bazy regionalne w bibliotekach powiatowych - szansa i konieczność". Bibl. Warm.-Maz. 2003 nr 1 / 2. Jeszcze wcześniej, na naradzie dyrektorów bibliotek terenowych ( w 2002 r.) również mówiłam o regionalnym warsztacie informacyjnym, chcąc oswoić kierownictwo bibliotek z zadaniem wymagającym przemyślenia. Teraz zaprezentuję już konkretne formy jego realizacji.

Wróćmy jeszcze do zadań jakie nakłada na biblioteki powiatowe ustawa. W art. 130 Ustawy kompetencyjnej z dnia 24 VII 1998 r. zapisy dot. bibliotek powiatowych brzmią tak: Placówka ta realizuje następujące zadania: gromadzi, opracowuje i udostępnia materiały służące obsłudze potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i samokształceniowych, zwłaszcza dot. wiedzy o własnym regionie oraz dokumentuje jego dorobek kulturalny, naukowy i gospodarczy. Ponadto przyjęto, że biblioteka powiatowa pełnić będzie funkcje ośrodka informacji biblioteczno-bibliograficznej, organizującego obieg wypożyczeń międzybibliotecznych i publikującego bibliografię regionalną, a także inne materiały informacyjne o charakterze regionalnym.

Łatwo tutaj zauważyć nakładanie się kompetencji bibliotek wojewódzkich i powiatowych w zakresie dokumentacji piśmiennictwa regionalnego. Nie ma żadnej potrzeby w jednym województwie publikować bibliografie poszczególnych powiatów oraz bibliografię opracowywaną przez WBP jako sumę ich treści. Dlatego też chcemy tak podzielić obowiązki w zakresie tworzenia warsztatu informacyjnego i publikowania bibliografii regionalnej w pełnym zakresie tematycznym pomiędzy bibliotekę wojewódzką i biblioteki powiatowe, aby nie powielając prac osiągnąć obustronne korzyści.

Warto wyeksponować rolę, jaką będą miały bibliografie regionalne tworzone w bibliotekach powiatowych w stosunku do bibliografii całego regionu warmińsko-mazurskiego. Bibliografia ta jest opracowywana m.in. na podstawie egzemplarza obowiązkowego, którego dostarczanie, wbrew postanowieniom ustawy, zależy od dobrej woli wydawcy. Tak więc, część materiałów nie jest w niej rejestrowana nie z powodu świadomej selekcji, lecz z powodu braku dokumentu, który jest podstawą opisu bibliograficznego. Bibliotekarze Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej dokumentujący piśmiennictwo całego regionu nie są wiec w stanie dotrzeć do całej produkcji wydawniczej na terenie województwa. Biblioteki w powiecie, będąc w bliższym kontakcie w wydawcami lokalnymi, mają większe możliwości rejestrowania w bibliografii swojego regionu wielu druków lokalnych, a zwłaszcza prasy lokalnej (zakładowej, szkolnej, kościelnej), której ogromny rozwój obserwuje się od lat dziewięćdziesiątych. Opisy bibliograficzne z poszczególnych powiatów chcielibyśmy otrzymywać cyklicznie, w ustalonych wspólnie okresach czasowych i postaci fizycznej. Materiały te, po przeprowadzeniu selekcji, będą wprowadzone do bazy regionalnej.

Doświadczenia wielu bibliotek wojewódzkich opracowujących bibliografie regionalne wskazują, że współpraca z bibliotekami powiatowymi jest konieczna i w praktyce przebiega ona w różnych płaszczyznach - od uzgodnień merytorycznych i finansowych po wymianę dokumentów i informacji. Na ostatnim posiedzeniu Zespołu ds. Bibliografii Regionalnych, które odbyło się w pierwszych dniach czerwca 2004 roku i poświęcone było współpracy bibliotek wojewódzkich z bibliotekami powiatowymi prezentowano różne formy tej współpracy, podkreślano aktywność i zaangażowanie placówek miejskich i powiatowych. Myślę, że takie zadowalające efekty współpracy są możliwe do osiągnięcia również w naszym województwie.


Opracowany w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie "Program współpracy między bibliotekami powiatowymi a WBP w zakresie tworzenia systemu bibliografii regionu warmińsko-mazurskiego" przedstawia się następująco:

ZADANIA BIBLIOTEK POWIATOWYCH

ZADANIA WOJEWÓDZKIEJ BIBLIOTEKI PUBLICZNEJ

PLANOWANE KORZYŚCI WSPÓŁPRACY

WBP jest już gotowa do podjęcia powyższych zadań, teraz następny krok należy do bibliotek w terenie.

W ramach realizacji tego Programu przygotowany został do druku poradnik metodyczny tworzenia bibliografii regionalnych i lokalnych. Jego treść zawiera wskazówki merytoryczne i metodyczne określające podstawowe zasady tworzenia bibliografii, m. in. dot. zakresu, zasięgu doboru materiałów, selekcji, opisu bibliograficznego, adnotacji, klasyfikacji, przedmiotowania oraz zawartości tematycznej poszczególnych działów bibliografii. Zamieszczono w nim również wykaz piśmiennictwa dot. metodyki bibliografii regionalnych oraz aktualnych norm bibliograficznych. Sądzimy, że spisanie podstawowych reguł, zasad i ustaleń będzie bardzo pomocne w pracy nad bibliografią, chociaż nie rozwiążą one wszystkich problemów, jakie staną przed twórcami bibliografii, dlatego też przewidziane zostały również warsztaty szkoleniowe.

Pierwsza część poradnika pt. "Bibliografia Warmii i Mazur. Metodyka prac" ukazała się w Bibl. Warm. - Maz. 2003 nr 3 / 4, druga w 2004 nr 1 / 2.

Opracowana została także i rozesłana do bibliotek powiatowych ankieta, która dostarczy nam informacji o warsztatach informacyjnych, zakresie prowadzonych prac bibliograficznych, gromadzeniu czasopism i wydawnictw lokalnych, stanie komputeryzacji itp. zagadnieniach.

Przygotowany został również następujący plan warsztatów szkoleniowych do realizacji w 2005 roku:

  1. Luty: uwagi wstępne dot. programu współpracy, organizacja warsztatu pracy, dobór i selekcja materiałów bibliograficznych, opis bibliograficzny, klasyfikacja materiałów wg ustalonego schematu
  2. Wrzesień: przedmiotowanie piśmiennictwa wg JHP BN, wprowadzanie opisów do bazy danych w formacie MARC 21

Mamy nadzieję, że współpraca ta nie będzie układała się jednostronnie. Dlatego apeluję do Dyrektorów bibliotek o bardzo poważne potraktowanie tego zadania i podjęcie odpowiednich decyzji.

Zapewne, na początku, wystąpią pewne trudności w realizacji przedstawionego modelowego programu współpracy. Ale, jeśli w pierwszym jego etapie osiągniemy przynajmniej taki cel, że we wszystkich bibliotekach powiatowych wznowione zostaną bieżące kartoteki regionalne tworzone przed reformą administracji w 1975 roku oraz biblioteki z większą starannością zaczną gromadzić prasę i wydawnictwa lokalne, to będzie dobry początek.

cofnij