Roman Ławrynowicz, Joanna Burska, Elżbieta Górska

 

Konferencja PULMAN w Oeiras (Portugalia)

 

W dniach 13-14 marca 2003 roku, w Oeiras w Portugalii odbyła się konferencja PULMAN na temat: "Współpraca bibliotek publicznych, muzeów i archiwów na rzecz inicjatywy eEurope". Około 170 uczestników z 41 krajów przyjęło zawarte w Manifeście z Oeiras cztery podstawowe priorytety i dziesięciopunktowy plan działania projektu PULMAN dla wsparcia e-Europy.

Manifest podkreśla istotną rolę bibliotek publicznych w zaspokajaniu potrzeb obywateli w dobie informacji i wspiera współpracę z innymi instytucjami kulturalnymi na poziomie lokalnym. Biblioteki publiczne postrzegane są jako niezbędne elementy w budowie społeczeństwa informacyjnego, ponieważ podejmują działania na rzecz rozwijania umiejętności posługiwania się technologiami cyfrowymi, kształcenia ustawicznego, różnorodności kulturalnej, zwiększania udziału obywateli przez pełnienie roli publicznych punktów dostępu, a także poprzez zaspokajanie potrzeb grup specjalnych i zapewnianie dostępu na obszarach pozostających poza jego zasięgiem.

Komentarze uczestników wahają się od stwierdzeń typu: "całkowicie inspirująca konferencja", aż do "konferencja przełomowa dla rozwoju bibliotek publicznych". Erkki Liikanen, Komisarz Europejski ds. Społeczeństwa Informacyjnego, ocenił konferencję PULMAN jako kluczowe wydarzenie dla bibliotek publicznych w Europie, dające podstawę do inspirującego rozwoju w następnych latach.

Wśród uczestników znaleźli się ministrowie, sekretarze stanu i reprezentanci rządów z większości uczestniczących krajów. Towarzyszyli im przedstawiciele wysokiego szczebla z kręgu bibliotek i bibliotekarze publiczni z 36 krajów włączonych w realizację projektu PULMAN.

W polskiej delegacji znaleźli się: Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska (zastępca dyrektora Biblioteki Narodowej w Warszawie, reprezentant Ministra Kultury), Jan Wołosz (Przewodniczący Zarządu Głównego Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Warszawie), Elżbieta Górska (zastępca dyrektora Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy - biblioteki współkoordynującej projekt w Polsce) oraz dyrektor Roman Ławrynowicz i Joanna Burska z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie - głównej instytucji koordynującej projekt PULMAN w Polsce.

Manifest z Oeiras
Plan działania sieci PULMAN na rzecz e-Europy

Ministrowie, decydenci wysokiego szczebla i praktycy z 36 krajów europejskich¹ podczas konferencji w Oeiras w Portugalii (13-14 marca 2003 r.) określili cztery podstawowe kierunki rozwoju i przyjęli plan działania sieci PULMAN na rzecz bibliotek publicznych.

Uczestnicy konferencji zgodzili się, że konieczne jest zapewnienie niezbędnego poziomu finansowania i wsparcia działalności bibliotek publicznych w skali krajowej i lokalnej, aby:

• wzmocnić rolę bibliotek publicznych (przy uwzględnieniu współpracy z muzeami i archiwami), stanowiących istotny element w realizacji planu działań e-Europa, poprzez przyspieszenie ich rozwoju jako ośrodków dostępu do zasobów cyfrowych
• zaspokajać potrzeby wszystkich obywateli społeczeństwa informacyjnego poprzez zachęcanie do wprowadzania strategii i działań praktycznych projektu PULMAN.

Aby osiągnąć te cele biblioteki publiczne powinny:

• oferować nowatorskie, wysokiej jakości usługi wykorzystujące technologie cyfrowe umożliwiając tym samym obywatelom realizację ich celów osobistych w zmieniającym się świecie. W ten sposób biblioteki wezmą udział w tworzeniu w Europie spójnego społeczeństwa i efektywnej, opartej na wiedzy gospodarki
• dążyć do wymiernego wzrostu wykorzystywania usług bibliotek publicznych przez obywateli, szczególnie z grup zagrożonych wyłączeniem społecznym lub ograniczeniem w dostępie do usług elektronicznych, w oparciu o istniejącą bazę ponad 150 milionów użytkowników zarejestrowanych w bibliotekach publicznych w 36 krajach sieci PULMAN.

Uczestnicy konferencji sieci PULMAN uważają, że obywatele odniosą znaczące korzyści, jeśli usługi świadczone przez biblioteki publiczne, archiwa i muzea będą wspierane w sposób jednolity na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim w czterech podstawowych obszarach.

Biblioteki publiczne, we współpracy z muzeami i archiwami, powinny:

W zakresie demokracji i obywatelstwa

• wspierać demokratyczne społeczeństwo obywatelskie, przez zaspokajanie potrzeb całej społeczności lokalnej zapewniając jej swobodny dostęp do dorobku wszystkich kultur i osiągnięć wiedzy. Zapobiegać zjawisku wyłączenia społecznego oferując użytkownikom atrakcyjne i przyjazne warunki korzystania z dostępu do zasobów. Szczególnie należy uwzględniać potrzeby specjalnych grup użytkowników takich jak: osoby niepełnosprawne, młodzież, ludzie starsi, bezrobotni i mieszkańcy terenów wiejskich.
• wspierać rozwój usług na rzecz e-rządu, e-zdrowia, e-handlu i e-edukacji zarówno poprzez zapewnienie jednolitego, obiektywnego i przyjaznego dostępu do takich usług, jak i poprzez szkolenia w zakresie użytkowania zasobów elektronicznych.

W zakresie kształcenia ustawicznego

• koncentrować się na potrzebach dzieci i ich opiekunów poprzez zapewnianie przyjemnego, bezpiecznego, pobudzającego do nauki i atrakcyjnego spędzania czasu wolnego otoczenia, z dostępem do gier i nowych technologii, nawiązując również partnerskie kontakty ze szkołami i innymi instytucjami edukacyjnymi.
• rozwijać swoją aktywność w zakresie pełnienia roli ośrodków nieinstytucjonalnej i nieformalnej edukacji, oferując obywatelom dostęp do materiałów oraz szkolenia i pomoc na wszystkich etapach ich życia, szczególnie kładąc nacisk na wykorzystanie możliwości, jakie daje e-edukacja.
• brać udział w rozwoju wykształconego społeczeństwa informacyjnego poprzez kontynuowanie promocji czytelnictwa za pomocą różnych środków, w tym sieci www.

W zakresie rozwoju gospodarczego i społecznego

• pomagać w zwalczaniu analfabetyzmu cyfrowego i przepaści w dostępie do informacji cyfrowej. Biblioteki publiczne w Europie pełnią ważną rolę publicznych punktów dostępu do Internetu (Public Internet Access Point - PIAP). Zapewniają dostęp do sieci rozległych i szkolenia osobom zagrożonym e-wyłączeniem społecznym, mogą również dostarczać usługi za pośrednictwem nowych kanałów, takich jak telewizja cyfrowa, w miarę rozwoju ich dostępności.
• działać wspólnie z lokalnymi grupami przedsiębiorców i innymi dostawcami usług, na rzecz wzrostu poziomu wiedzy ekonomicznej w Europie, poprzez zapewnianie dodatkowych usług informacyjnych.

W zakresie różnorodności kulturowej

• wspierać poczucie więzi lokalnej, historii rodziny i "małych ojczyzn" w coraz bardziej zglobalizowanym świecie poprzez pomoc w tworzeniu, udostępnianiu i zachowywaniu dla przyszłych pokoleń kopii dokumentów przechowywanych w bibliotekach publicznych, muzeach i archiwach w postaci tradycyjnej i na nośnikach cyfrowych.
• wspierać różnorodność etniczną, kulturową, językową i religijną, tożsamość kulturową i integrację społeczną, w szczególności poprzez włączanie obywateli i całych grup społecznych w tworzenie "pamięci społeczności" w postaci ogólnie dostępnych zasobów cyfrowych.

Polecane dokumenty:

• Muzea, dziedzictwo niematerialne a globalizacja. Karta szanghajska, ICOM (2002).
• Deklaracja IFLA w sprawie bibliotek, usług informacyjnych i wolności intelektualnej, Glasgow (2002)
• Manifest IFLA w sprawie Internetu (2002)
• Oświadczenie NAPLE na temat rozwoju europejskich bibliotek publicznych (2002)
• Oświadczenie EBLIDA na temat roli bibliotek publicznych w permanentnej edukacji (2001)
• Zasady z Lund: eEuropa, budowanie współpracy w zakresie digitalizacji, Dyrektoriat Generalny ds. społeczeństwa informacyjnego
• Wytyczne Rady Europy/EBLIDA na temat prawodawstwa i polityki w zakresie bibliotek w Europie (2000)
• Deklaracja Kopenhaska (1999)
• Komunikat z Leuven (1998)
• Raport o roli bibliotek we współczesnym świecie Komisji do spraw Kultury, Młodzieży, Edukacji i Mediów Parlamentu Europejskiego (1998)
• Manifest bibliotek publicznych IFLA/UNESCO (1994)

¹Sieć PULMAN obejmuje kraje członkowskie Unii Europejskiej, kraje kandydujące i sąsiadujące: Albania, Austria, Białoruś, Belgia, Bośnia Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Grecja, Węgry, Irlandia, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Macedonia, Mołdawia, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Rosja, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania, Jugosławia (Serbia i Czarnogóra)

PLAN DZIAŁAŃ PRZYJĘTY W OEIRAS

Uczestnicy konferencji PULMAN zwracają się z apelem do ministrów, decydentów i praktyków na poziomie krajowym i lokalnym, aby w określonych ramach czasowych podjęli działania takie jak:

1. Opracowanie strategii, która pozwoli na rozwój infrastruktury całej sieci bibliotek publicznych, muzeów i archiwów w Europie oraz na wykorzystanie w pełni ich potencjału społecznego, kulturowego i ekonomicznego.
2. Ustalenie priorytetów w zakresie finansowania na poziomie lokalnym i krajowym, w celu wspierania zasadniczych działań, takich jak oferowanie dostępu do zasobów elektronicznych i Internetu, digitalizacja, pilotowanie nowych usług, zapewnianie odpowiedniej infrastruktury technicznej, w tym łączy szerokopasmowych tam gdzie to jest możliwe oraz przyjęcie wspólnych standardów.
3. Rozważenie ustanowienia międzydziedzinowych agend oraz podjęcie współpracy międzyresortowej w celu prowadzenia skoordynowanej polityki w sferze dziedzictwa kulturowego (biblioteki publiczne, muzea i archiwa).
4. Rozwinięcie efektywnego partnerstwa na szczeblu lokalnym pomiędzy instytucjami działającymi w sferze dziedzictwa kulturowego i innymi kluczowymi działami gospodarczymi i społecznymi (np. edukacja, zatrudnienie, turystyka, organizacje lokalne itp.) w celu usprawnienia i przebudowy usług lokalnych, jak również zapewnienia ekonomicznie efektywnego ich świadczenia i zarządzania nimi.
5. Zapewnienie interaktywnego dostępu do wiedzy i informacji zgromadzonej w postaci multimedialnych zasobów cyfrowych dokumentujących historię lokalną, literaturę, sztukę, muzykę i inne obszary zainteresowań społeczności, przygotowywanych stosownie do potrzeb, w postaci pakietów edukacyjnych.
6. Wsparcie rozwoju centrów doskonałości jako instytucji stymulujących wprowadzanie innowacyjnych usług.
7. Wprowadzenie w życie polityki zatrudnienia i szkolenia personelu, włącznie z odpowiednim wynagrodzeniem i warunkami, w celu zapewnienia możliwości i umiejętności skutecznego zaspokajania potrzeb użytkowników, m.in. w zakresie wspierania edukacji i wykorzystania technologii społeczeństwa informacyjnego.
8. Monitorowanie zmieniających się potrzeb użytkowników jako jednego z elementów badań uwzględnianych przy rozwoju i planach inwestycyjnych.
9. Regularne dokonywanie pomiarów i oceny jakości usług, szczególnie świadczonych przy wykorzystaniu nowych technologii, oraz ustalenie kryteriów porównawczych w celu oszacowania wyników osiągniętych dzięki poniesionym nakładom.
10. Zaproponowanie stosownych prac badawczych i podjęcia stosownych działań na poziomie krajowym lub europejskim, w oparciu o współpracę różnych organizacji wspierających oraz instytucji sektora prywatnego, z uwzględnieniem tych, które posiadają doświadczenie w zakresie organizowania dostępu do informacji, tworzenia zasobów i digitalizacji.

Oeiras, Marzec 2003