Roman Ławrynowicz
Omówienie ankiety skierowanej do radnych województwa warmińsko-mazurskiego w latach 1998, 2001
Radnych stanowiących władze samorządowe różnych szczebli mamy w województwie warmińsko-mazurskim 2 370. Ankietę wysłaliśmy do wszystkich radnych za pośrednictwem rad wszystkich jednostek administracyjnych. Głównie dzięki interwencyjnej pomocy koleżanek bibliotekarek wypełnionych ankiet otrzymaliśmy 108 w roku 1998 i 222 (z miast 65, miast-gmin 71, gmin 86) w roku 2001. Mimo niewielkiego procentu przysłanych ankiet w stosunku do oczekiwanych materiały posiadają dużą wartość, ponieważ w znacznym stopniu zawierają dane reprezentacyjne. Informacje w nich zawarte są zbieżne z wiedzą zdobywaną z innych źródeł w różnych miejscowościach województwa.
Załączona ankieta dotyczyła wykształcenia radnych, stażu samorządowego; stosunku do bibliotek oraz aktywności w myśleniu o sprawach kultury. A oto najważniejsze refleksje i uwagi.
Oczywiście we władzach przeważają mężczyźni (odp. 1) w procencie zbyt wysokim.
Zróżnicowany jest poziom wykształcenia radnych (odp. 3), jednak ankieta odzwierciedla trafnie ogólną tendencję. Zwiększa się liczba radnych z wykształceniem podstawowym, niepełnym średnim, zmniejsza się ze średnim i niepełnym wyższym. Rekompensuje to wzrost o 4% liczby radnych - absolwentów szkół wyższych.
Zmniejsza się, choć pokaźna jest jeszcze liczba radnych, którzy "sprawowali władzę" czyli pełnili też funkcje radnych przed rokiem 1989 (odp. 5). Trudno określić przyczynę takiej trwałości władzy, szczególnie, że znaczna jest rotacja w sprawowaniu tej zaszczytnej funkcji (odp. 6). Po raz pierwszy funkcję tę w roku 1998 pełniło 58,3%; w 2001 roku - 60,8%. Niewielu udaje się pełnić ją dłużej niż dwie kadencje.
Niestety tylko połowa czyli ok. 50% radnych korzysta z bibliotek publicznych (odp. 8). Różnie można to interpretować. Jeżeli porównać z zasięgiem czytelnictwa ogółu mieszkańców, to nie jest źle, bo z bibliotek publicznych korzysta 20,05% ogółu mieszkańców województwa. Ale chciałoby się ... Niestety są i tacy, o których powiedziała koleżanka z niewielkiej biblioteki, że "nawet drogi do biblioteki nie znają".
Gorzej przedstawia się wiedza o własnej bibliotece (odp. 11). Zdecydowana większość radnych nie wie, jakim księgozbiorem dysponuje ich biblioteka. Często księgozbiory pozbawione nowości uznawane są przez radnych za dobre i bardzo dobre. Domniemać można, iż ocenę sugeruje znaczna liczba zbiorów a nie ich jakość. Można mieć nadzieję, że przejawem wiedzy a nie urzędowego pozytywnego myślenia jest wskazanie na dobre przygotowanie bibliotekarzy (odp. 12) ) oraz duży zasięg działalności bibliotek publicznych (odp. 13). W naszym województwie 70,13% pracowników merytorycznych posiada przygotowanie bibliotekarskie.
Można by sądzić, że to niechęć do uznawania braków lub brak świadomości potrzeb każe reprezentantom władzy oceniać pozytywnie w ponad 60% warunki lokalowe bibliotek jako dobre, podobnie też 60 - 70% twierdzi, że warunki te poprawiły się (odp. 14). Tylko około 20% samokrytycznie przyznaje, że w czasie sprawowania przez nich władzy warunki pracy bibliotek pogorszyły się.
W 1998 roku 49,1% i 37,8% w 2001 roku ankietowanych radnych przyznaje się, że sprawami bibliotek publicznych nie zajmowało się wcale (odp. 16).
Smutne jest, że w 1998 r. 62% radnych opowiedziało się za "kołchozami kulturalnymi" (odp. 17). Pocieszające, że w 2001 r. już tylko 41,4%. Wzrost odczucia potrzeby zapewnienia autonomii instytucji kultury z zachowaniem warunków ich współpracy był proroczy. W końcu ubiegłego roku Parlament dał wyraz podobnemu myśleniu, zabraniając w nowelizacji ustawy o bibliotekach łączenia tych placówek z innymi instytucjami.
Uzasadnienia wyboru łączenia lub samodzielności placówek są poważne i logiczne ale świadczą raczej o teoretycznym widzeniu sprawy. Niestety praktyka wskazuje, że zbyt często decyzje o łączeniu placówek podejmowane są bez sprawdzania efektów działania istniejących tego typu struktur.
Niezrozumiała może się wydać dla bibliotekarzy preferencja w ocenie ważności instytucji kultury (odp. 18). Jakie obserwacje spowodowały, że domy kultury znalazły się na pierwszym miejscu, a szkoły na miejscu trzecim?
Zgodne jest odczucie potrzeb rozwojowych bibliotek (odp. 19). Aż 67,6% w 1998 roku i 55,4 % w roku 2001 wskazuje na najpilniejszą potrzebę poprawy zasobności księgozbiorów. O 8,1% wzrosła w 2001 roku liczba (do 41,4%) radnych rozumiejących potrzebę komputeryzacji bibliotek, tj. ich unowocześnienia.
Zdecydowana większość (66,7% w 1998 roku i 70,3% w 2001 roku) respondentów ocenia sieć bibliotek jako wystarczającą (odp. 20). Rzeczywiście ogólna liczba bibliotek i filii jest pokaźna (363 placówki) i może takie odczucie sugerować, natomiast liczba placówek w wielu jednostkach administracyjnych jest skromna i nie zapewnia wszystkim ich mieszkańcom dostępu do książki.
Interesujące i godne poważnego traktowania są projekty finansowania bibliotek. W pewnych przypadkach zgodne są one z niektórymi rozwiązaniami w niektórych krajach europejskich.
Ankieta ilustruje, że rozległość spraw, którymi muszą zajmować się radni nie zawsze pozwala we wszystkich dziedzinach osiągnąć rozległą wiedzę, stąd przekazywania sygnałów i informacji o działalności bibliotek musi być procesem ciągłym.
Wyniki
ankiet skierowanych do radnych województwa warmińsko-mazurskiego
w latach 1998, 2001.
| Rok | 1998 | 2001 |
| Razem ankiet | 108 | 222 |
| 1. Liczba mężczyzn | 74,1% | 79,7% |
| kobiet | 22,2% | 20,3% |
| brak odpowiedzi | 3,7% | 0% |
| 2. Radni: rady gminy | 57,4% | 38,7% |
| rady miasta | 29,6% | 29,3% |
| rada miasta-gminy | 13,0% | 32,0% |
| 3. Wykształcenie: niepełne podstawowe | 0% | 0% |
| podstawowe | 4,6% | 5,4% |
| niepełne średnie | 5,6% | 10,4% |
| średnie | 36,1% | 30,6% |
| niepełne wyższe | 8,3% | 5,4% |
| wyższe | 44,4% | 48,2% |
| brak odpowiedzi | 0,9% | 0% |
| 4. Mieszkam w: siedziba rady | 51,9% | 58,6% |
| inna miejscowość | 47,2% | 41,0% |
| brak odpowiedzi | 0,9% | 0,5% |
| 5. Funkcja radnego przed `89 r.: tak | 25,9% | 23,9% |
| nie | 68,5% | 74,3% |
| brak odpowiedzi | 5,6% | 1,8% |
| 6. Funkcja radnego: I-sza kadencja | 58,3% | 60,8% |
| II-kadencja | 36,1% | 23,4% |
| III-kadencja | 0,9% | 8,1% |
| IV-kadencja | 0,9% | 3,6% |
| V-kadencja | - | 1,4% |
| brak odpowiedzi | 3,7% | 1,8% |
| 7. Liczba mieszkańców siedziby rady do 5 000 | 45,4% | 32,0% |
| 5 000 - 10 000 | 21,3% | 29,3% |
| 10 000 - 20 000 | 12,0% | 24,3% |
| powyżej 20 000 | 20,4% | 13,5% |
| brak odpowiedzi | 0,9% | 0,9% |
| 8. Jestem czytelnikiem biblioteki publicznej: tak | 59,3% | 49,5% |
| nie | 38,0% | 50,0% |
| brak odpowiedzi | 2,8% | 0,5% |
| 9. Liczba przybliżona księgozbioru: | 17,6% | 27,5% |
| nie wiem | 72,2% | 66,7% |
| brak odpowiedzi | 10,2% | 5,9% |
| 10. Z biblioteki korzystam bo: lubię czytać | 50,0% | 44,1% |
| książki potrzebne mi są do pracy | 30,6% | 29,7% |
| nie korzystam | 0% | 1,4% |
| brak odpowiedzi | 29,6% | 33,3% |
| 11. Księgozbiór naszej biblioteki jest: b. dobry | 4,6% | 7,7% |
| dobry | 37,0% | 49,5% |
| dostateczny | 28,7% | 19,4% |
| nie mam zdania | 24,1% | 19,8% |
| brak odpowiedzi | 5,6% | 3,6% |
| 12. W bibliotece pracują: fachowcy | 69,4% | 77,5% |
| osoby bez przygotowania fachowego | 8,3% | 3,6% |
| nie wiem | 17,6% | 16,7% |
| brak odpowiedzi | 4,6% | 2,7% |
| 13. W miejscowości najwięcej użytkowników posia-dają: szkoły | 67,6% | 58,6% |
| biblioteki | 21,3% | 31,1% |
| domy kultury | 6,5% | 3,6% |
| inne placówki | 1,9% | 0% |
| brak odpowiedzi | 11,1% | 15,3% |
| 14. Biblioteka posiada: bardzo trudne warunki lokalowe | 4,6% | 10,4% |
| złe warunki lokalowe | 16,7% | 12,6% |
| dobre warunki lokalowe | 63,9% | 61,3% |
| bardzo dobre warunki lokalowe | 11,1% | 13,1% |
| brak odpowiedzi | 1,9% | 2,7% |
| nie mamy zdania | 0,9% | 0% |
| 15. W czasie mojej kadencji warunki pracy biblio-teki: poprawiły się | 72,2% | 60,4% |
| pogorszyły się | 13,9% | 16,7% |
| nie zmieniły się | 4,6% | 4,9% |
| nie mam zdania, nie wiem | 1,9% | 2,2% |
| brak odpowiedzi | 7,4% | 15,8% |
| 16. W ciągu mojej kadencji: zajmowałem się sprawami bibliotek | 50,0% | 60,8% |
| nie zajmowałem się sprawami bibliotek | 49,1% | 37,8% |
| brak odpowiedzi | 0,9% | 1,4% |
| 17. Czy łączenie instytucji kultury o różnorodnych statutowych zadaniach wpływa korzystnie na ich pracę? tak | 62,0% | 41,0% |
| nie | 18,5% | 41,4% |
| brak odpowiedzi | 14,8% | 17,1% |
| nie mam zdania | 4,6% | 0,9% |
| łączenie jest korzystne (1998 r.) | łączenie nie jest korzystne (1998 r.) | |
| tak - bez komentarza - 29 odpowiedzi (26,9%) argumentacja: - wzajemnie się uzupełniają, - łączenie środków budżetowych oraz ludzi pracujących w tych instytucjachwpływa korzystnie na finanse, - można koordynować działalność w organizowaniu imprez środowiskowych, - instytucje kultury powinny się integrować a nie dzielić, wskazane jest współzawodnictwo na zdrowych zasadach w naszym mieście barak tej współpracy, |
nie - bez komentarza - 10 odpowiedzi (9,3%) argumentacja: - występują trudności z podziałem i wykorzystaniem budżetu, wspólny dyrektor placówek o różnych zadaniach nie wpływa korzystnie na ich działanie, - specjalizacja nie sprzyja kumulacji przeciwstawnych sobie instytucji, wywiera negatywny wpływ na kierowanie i zarządzanie, - każdy powinien robić swoje, - powoduje kierowanie środków na instytucje bardziej "głośne" nie zawsze bardziej potrzebne, każda instytucja powinna zajmować się swoją działalnością | |
| łączenie jest korzystne (2001 r.) | łączenie nie jest korzystne (2001 r.) | |
| tak - bez komentarza - 33 odpowiedzi (36,3%) argumentacja: - współpraca, uzupełnianie się, wymiana doświadczeń, - lepsza organizacja pracy, koordynacja działań, sprzyja efektywności, lepsze wykorzystanie kadry kulturalno-oświatowej, - łatwiej gospodarzyć budżetem, obniża koszty działania i utrzymania, wyeliminowanie biurokracji, - integruje społeczność i sprzyja lepszemu przekazywaniu informacji. |
nie - bez komentarza - 38 odpowiedzi (41,3%) argumentacja: - redukcja zatrudnienia, - przeszkadza w działalności placówki i realizacji zadań, - różnorodność zadań (inne zadania statutowe), - kwestia finansów, - wspólnie tylko, gdy wspólny cel. |
|
| 18.Instytucje kultury, których działalność jest bardzo ważna: domy kultury | 64,8% | 44,1% |
| biblioteki | 46,3% | 42,3% |
| szkoły | 42,3% | 11,7% |
| brak odpowiedzi | 22,2% | 47,7% |
| 19.Przekazałbym pieniądze na: sprzęt komputerowy | 33,3% | 41,4% |
| meble i wyposażenie | 9,3% | 5% |
| sprzęt audiowizualny | 3,7% | 0,0% |
| wzbogacenie księgozbioru | 67,6% | 55,4% |
| remonty i modernizacje | 2,8% | 4,5% |
| inne placówki | 4,6% | 7,2% |
| brak odpowiedzi | 13,9% | 19,8% |
| 20. Ocena sieci bibliotek: wystarczająca | 66,7% | 70,3% |
| wymaga powiększenia | 27,8% | 22,1% |
| wymaga redukcji | 0,9% | 1,4% |
| nie mam zdania | 0,9% | 0,9% |
| brak odpowiedzi | 2,8% | 5,4% |
| "należy sprawdzić potrzebę ich istnienia" | 0,9% | - |
| 21.Biblioteki publiczne powinny być finansowane: przez samorządy | 2,8% | 3,6% |
| głownie przez samorząd + dotacja | 27,8% | 23,4% |
| 80% przez samorząd, 20% przez budżet państwa | 50,9% | 50,5% |
| inne, w tym: | 14,8% | 21,2% |
| 100% z budżetu państwa | 0,9% | 53,2% |
| 80% z budżetu państwa, 20% z samorządów | 5,6% | 12,8% |
| 80% z budżetu państwa, 10% z samorządów, 10% dochody własne | - | 2,1% |
| 90% z budżetu państwa, 10% z samorządów | - | 2,1% |
| 60% z samorządów, 40% z budżetu państwa | 0,9% | - |
| 60% z budżetu państwa, 40% z samorządów | - | 2,1% |
| 50% z budżetu państwa, 50% z samorządów | 1,9% | 10,6% |
| brak odpowiedzi | 3,7% | 5,0% |
| nie mam zdania | 0,9% | 4,3% |
| - szukanie sponsorów, mecenasów - finansować zgodnie z potrzebami rzeczywistymi, zaprzestać przy braku potrzeb. |
- w przypadku gmin o małych dochodach w całości z dotacji państwa - bez różnicy skąd, ważne aby było wystarczające - w zależności od sytuacji finansowej tych instytucji - sponsorzy - prowadzenie działalności gospodarczej i usługowej - odpłatność za wypożyczanie książek, tworzenie dochodów własnych. | |
