Jolanta Juran

 

Gao Xingjian - laureat Literackiej Nagrody Nobla 2000

 

Pisarz - prozaik, poeta, dramatopisarz ale także malarz, grafik, kompozytor; w tylu obszarach sztuki Gao Xingjian porusza się jako twórca. Jego nazwisko po ogłoszeniu werdyktu Królewskiej Akademii Literatury zaskoczyło media i czytelników: po raz kolejny laureatem został pisarz znany tylko w kręgu wtajemniczonych (nagroda 1999 dla Grassa była wyjątkiem).
Gao (jest to nazwisko - w tradycji chińskiej i japońskiej występuje ono zawsze jako pierwsze) urodził się w 1940 roku w Chinach wschodnich w rodzinie urzędnika bankowego i aktorki. Zawód matki sprawił, że teatr towarzyszył przyszłemu pisarzowi od dziecka, a zainteresowanie sceną pozostało mu na całe życie. Jako student romanistyki na Uniwersytecie Pekińskim eksperymentował w studenckim teatrze awangardowym. Rewolucja kulturalna wymiotła takich inteligentów z ich naturalnych środowisk. Gao trafił do obozu reedukacyjnego. Nie mógł opuszczać Chin ani publikować. Dziesięć napisanych w tym czasie sztuk dramatycznych spalił. Jego oficjalny debiut w teatrze to sztuka "Sygnał alarmowy" (1982). Kolejny utwór "Przystanek autobusowy" (1983) - był również eksperymentem, sztuką wielodźwiękową. Na tytułowym przystanku oczekujący na autobus pasażerowie mówią jednocześnie. Takie awangardowe eksperymentowanie spotkało się z odzewem krytyki i władz. Przedstawienie zdjęto ze sceny pod wpływem nagonki Ruchu przeciw Skażeniu Duchowemu, które dbało o tożsamość duchową narodu i walczyło z wpływami Zachodu. W 1986 wydano w Chinach zakaz wystawiania sztuk Gao. Pisarz udał się wówczas w wielomiesięczną wędrówkę po kraju. W 1987 r. wyjechał do Francji na stypendium. Dwa lata później, po masakrze na Placu Niebiańskiego Pokoju, oddał legitymację partii komunistycznej i już nie wrócił do Chin, uzyskując we Francji status uchodźcy politycznego. Akcja jego sztuki "Ucieczka" toczy się w noc masakry. W Polsce sztuki Gao drukowane były "Dialogu", a wystawiano je w latach 90. w Poznaniu i w Gdyni. Gościł wtedy w Polsce. W 1997 r. otrzymał obywatelstwo francuskie. Mieszka w podparyskim osiedlu Bagnolet. Tu powstało najnowsze dzieło laureata - powieść "Góra duszy". Władze Chin skrytykowały Nagrodę Nobla dla Gao wskazując na jej polityczne podłoże.

Twórczość

  1. Przystanek . Tł. z chiń. Jerzy Abkowicz. Dialog 1987 nr 9 s.57-82.
  2. Ucieczka. Tł. z fr. Tomasz Łubieński. Dialog 1994 nr 12 s. 68-90.

Opracowania

  1. FIJAŁKOWSKI Tomasz: Nobel literacki dla Chin. Tyg. Powsz. 2000 nr 43 s. 13.
  2. GAMBARO Fabio: Piszę, aby żyć. Forum 2000 nr 43 s. 14, il.
  3. GAO Xingjian: Strumień języka. Rozm. przepr. Natalie Levisalles. Forum 2001 nr 3 s. 16-17, il.
  4. HASKI Pierre: Irytacja. Forum 2001 nr 3 s. 17.
  5. J.R.: Czarna lista Chin. Życie 2000 nr 241 s. 7.
  6. MASŁOŃ Krzysztof: Prywatnym głosem. Rzeczpospolita 2000 nr 241 s. D3 , portr.
  7. PAWŁOWSKI Roman: Uciekinier. Gaz. Wyborcza 2000 nr 240 s. 10. Toż. Angora 2000 nr 42 s. 25
  8. SZYMAŃSKA Elżbieta: Nobel pomostowy. Przegląd 2000 nr 42 s. 13, portr.
  9. WOJTASZEK Edward: Nobel dla Gao. Scena 2000 nr 6 s. 2-3, il.
  10. ZAWORSKA Helena: Noblista znikąd. Wprost 2000 nr 43 s.110-111.

cofnij