Ranata Pietrulewicz
Danuta Kazaniecka

 

Działania marketingowe prowadzone przez biblioteki publiczne województwa warmińsko-mazurskiego - opracowanie ankiety

 

Badania ankietowe przeprowadzono wśród 912 użytkowników bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego, w tym:

 miasto % wieś % ogół ankietowanych
 469 51,4 443 48,6 912

Ankietę przeznaczoną dla kadry kierowniczej bibliotek otrzymano z 87 placówek (77% ogółu jednostek organizacyjnych).

Na pytanie - Jaki jest wizerunek biblioteki wśród społeczności lokalnej? - ankietowani odpowiadali następująco:

 b.dobry % dobry % średni  % zły  % ogół
 468 51,3 374 41 58 6,4 2 0,2 912

Ogólnie 92,3% badanych uważa, że wizerunek biblioteki jest bardzo dobry i dobry.

Godziny i dni otwarcia biblioteki odpowiadają 95,8% badanych, tylko 3,3% proponuje, by wydłużyć czas otwarcia biblioteki.
Użytkownicy uważają, że informacje o zasobach i usługach biblioteki publicznej są dla 76,9% wystarczające, dla 21,7% tych informacji jest za mało. Z usług proponowanych przez bibliotekę 75,2% respondentów jest zadowolona, 23,6% odpowiedziało, że biblioteka nie zaspokaja ich potrzeb.
Pomimo, iż wizerunek biblioteki respondenci w większości określają jako bardzo dobry i dobry (choć nie należy zapominać o tych 23,6% niezadowolonych) to mają świadomość zachodzących zmian, na które powinny też reagować biblioteki. Jak wynika z ankiet sytuacja wielu bibliotek jest bardzo trudna. Problemy kadrowe, finansowe, lokalowe utrudniają stworzenie placówki zapewniającej odpowiedni poziom jej usług. Jednak warunki, nawet bardzo trudne, nie powinny zniechęcać. Trzeba wychodzić do środowisk i starać się oferować nowe formy działalności i usług. Do tego trzeba znać potencjalnych użytkowników bibliotek, ich oczekiwania i potrzeby. Należy przeprowadzać w tym celu różne badania.

Na pytanie - Jakiego rodzaju ankiety, badania Pan/i przeprowadziła w swojej bibliotece? - tylko 40 z 87 ankietowanych bibliotek prowadziło badania (46%).

Przykładowe tematy ankiet:

Na pytanie skierowane do bibliotekarzy - Czy uzyskane informacje wpłynęły na zmianę w działalności biblioteki? - 42,5% ankietowanych odpowiedziało że tak, 25,3% że nie.
Ankietowani czytelnicy na pytanie - Jakiej działalności poza udostępnianiem zbiorów oczekuje Pan/i od biblioteki? - zaproponowali m.in. działalność marketingową, reklamową. Uważają, że trzeba starać się przyciągnąć czytelników poprzez dostosowanie usług do ich potrzeb (ankiety, współpraca z czytelnikiem), informować o zbiorach, nowościach, tak żeby, jak wyraził się jeden z ankietowanych, nie brać "kota w worku" (wystawy nowości, plakaty, galerie, ulotki o zbiorach, ulotki o pracach kulturalno-oświatowych). Biblioteki stosują następujące działania marketingowe:

Bibliotekarze uważają, że najlepsze efekty przynoszą: aktywne formy pracy z czytelnikiem, lekcje biblioteczne, współpraca ze szkołami, wystawy, szczególnie nowości, wywiady, bezpośrednia obserwacja, wszelkie imprezy masowe, gdzie organizatorem lub współorganizatorem jest biblioteka. Na pytanie skierowane do bibliotekarzy - Czy podjęte działania marketingowe wpłynęły na wzrost liczby użytkowników i wypożyczeń? - 66,7% ankietowanych odpowiedziało twierdząco. 1/3 ankietowanych bibliotekarzy nie odpowiedziała na pytanie, lub stwierdziła, że podjęte działania nie wpłynęły na wzrost liczby użytkowników i wypożyczeń. Nasuwa się pytanie czy zastosowane działania marketingowe zostały właściwie dobrane i odpowiednio zaprezentowane, gdyż na pytanie - Czy biblioteka stosuje jakiekolwiek działania marketingowe? - 55,2% czytelników odpowiedziało że nie, 42,7% że tak. Jednak 57,7% twierdzi, że działania marketingowe stosowane przez bibliotekę nie mają wpływu na ich wybory czytelnicze i zmianę obrazu biblioteki, dla 36,3% - mają wpływ.

Ankietowani czytelnicy proponują także aktywne formy pracy z czytelnikiem, jak np. konkursy, koła zainteresowań, kiermasze, aukcje książek, zwrócenie większej uwagi na osoby z rodzin ubogich i wymagających specjalnej troski, tak żeby osoby niepełnosprawne też mogły korzystać ze zbiorów biblioteki. Na pytanie - Jakie kroki podjęła biblioteka w sprawie obsługi czytelników niepełnosprawnych? - ankietowane biblioteki odpowiedziały, że stosują:

Rola informacji w świecie stale rośnie. Usługi informacyjne mają przyszłość. Jednak usługa ta musi być szybka, elastyczna, zmieniać się w miarę zapotrzebowania. Szybkość informacji jest coraz bardziej uzależniona od techniki, komputerów z dostępem do Internetu, odpowiednich systemów wyszukiwania informacji.

Respondenci w pytaniu - Co zmieniłby Pan/i w bibliotece publicznej? - proponowali rozszerzenie działalności informacyjnej. Chcą fachowej pomocy, doradztwa w szukaniu potrzebnych informacji do opracowania różnorodnych zadań (72,3 % ankietowanych czytelników pomoc tę otrzymuje od bibliotekarzy). Czas odgrywa tu ważną rolę. Często zapytania się powtarzają. Ankietowani chętnie więc widzieliby gotowe zestawienia bibliograficzne, które łatwo tworzyć mając dostęp do odpowiednich baz danych własnych lub nabytych bądź też dostęp do nich przez Internet. Dlatego według respondentów potrzebna jest komputeryzacja biblioteki: komputery z dostępem do Internetu, komputerowy system wyszukiwania informacji i wypożyczania zbiorów, w tym możliwość uzyskania informacji o zbiorach innych bibliotek, szersze wykorzystanie wypożyczania międzybibliotecznego. Jednak tylko nieliczne biblioteki dają możliwość pracy na komputerze. 13,2% respondentów ma dostęp do komputera w bibliotece, 83% nie ma takiej możliwości.

Ci, którzy mają dostęp do komputerów, wykorzystują je do:

  • wyszukiwania informacji z różnych dziedzin wiedzy, głównie przez Internet, tę możliwość wymieniano najczęściej
  • wyszukiwania publikacji na dany temat znajdujących się w bibliotece i nie tylko
  • korzystania z Internetu i programów dostępnych w bibliotece, np. Word
  • pisania prac, referatów, ogłoszeń, zaproszeń itp.
  • nauki, pracy zawodowej
  • gier, zabaw
  • poczty elektronicznej

Inwestycja w komputery jest inwestycją drogą i trudną do realizacji, zwłaszcza dla bibliotek, jednak nie niemożliwą. Czekając na pieniądze trzeba starać się o nie samemu. Czy to u prywatnych sponsorów czy w różnych fundacjach, funduszach pomocowych. Na pytanie - Czy starał/a się Pan/i pozyskać środki finansowe dla biblioteki z różnego rodzaju fundacji? - biblioteki odpowiadały następująco:

tak%nie%ogół bibliotek
4855,23742,587

Wnioski kierowano do: Fundacji im. St. Batorego, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Fundacji Inicjatyw Proeuropejskich, PFRON, Fundacji Pomocy Bibliotekom Polskim, Fundacji Kultury, Polskiej Fundacji Dzieci i Młodzieży, Fundacji dla Bibliotek z Hożej w Warszawie, Fundacji Prószyński i S-ka. Spółka Pani Klary Tryjarskiej, Fundacji Wspomagania Wsi, Fundacji Rozwoju Regionu Łukta, Funduszu Przeciwalkoholowego.

Edukacji Ekologicznej przy Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli, w Banku Spółdzielczym, w Stowarzyszeniu Mazurskim, w Forum Kobiet, w Bibliotece Publicznej Miasta Stołecznego Warszawy, w Bibliotece Publicznej w Suwałkach, w Wydawnictwie "Nasza Księgarnia", w Bibliotece Naukowej. Warszawa Bielany, w Agencji Własności Skarbu Państwa, u sponsorów lokalnych, prywatnych przedsiębiorców, u Wojewody.

Wymagania klientów stale rosną i trzeba je starać się zaspokajać, bo jeżeli biblioteki nie podejmą tego wyzwania to stracą użytkowników na rzecz instytucji, które zaczną takie usługi świadczyć. Jeszcze w świadomości ludzi tkwi przekonanie, że potrzebne informacje można otrzymać w bibliotekach i należy to wykorzystać.

Biblioteki muszą poszerzać zakres swej działalności, oferować nowe formy i zakresy usług, podnosić stale jakość swych usług, żeby zachować atrakcyjność. Na pytanie - Jakie nowe formy i zakresy usług bibliotecznych proponuje biblioteka? - udzielono następujących odpowiedzi:

komputer z dostępem do Internetu%posiadanie strony internetowej%wydawnictwa multimedialne%komputerowe bazy danych%żadnych%ogół bibliotek
1820,71213,8910,3910,35563,287
Inne: Punkt Informacji Europejskiej.

Odpowiedzi na pytanie - Jakie pozastatutowe usługi oferuje biblioteka? - to:

ksero%introligatornia%kursy języków
obcych		%wypożyczalnia
kaset wideo		%ogół
bibliotek
3439,100,066,91112,687

Inne: wynajem pomieszczeń, laminowanie i oprawa dokumentów, sprzedaż folderów, planów miast, map, organizowanie wyjazdów do placówek kulturalnych poza miejscem zamieszkania, przyjmowanie ogłoszeń do "Gazety Olsztyńskiej", bezpłatna edukacja komputerowa.
Respondenci bardzo często w propozycjach zmian proponowali udostępnianie ksero. Jest to szczególnie ważne, gdyż niestety biblioteki kupują coraz mniej książek. Chętnie widzieliby organizowanie w bibliotekach kursów takich, jak: nauka języków obcych, komputerowe, pedagogiczno-psychologiczne. Proponują zakup sprzętu audio-wideo, stworzenie wypożyczalni kaset wideo z możliwością obejrzenia ich na miejscu.

W wielu miejscowościach nie ma miejsc na to, by się spotkać, porozmawiać. Takie miejsce respondenci widzieliby w bibliotece, gdzie według nich można by zorganizować kluby poezji, kluby dyskusyjne, np. "ciekawej książki", wieczory "przy kawie". Wielu respondentów wyraziło chęć uczestnictwa w spotkaniach z pisarzami, ludźmi kultury, sztuki, filmowcami, sportowcami, dziennikarzami, pisarzami. Dziwią więc odpowiedzi na pytanie - Czy uczestniczy Pan/i w imprezach organizowanych w i przez bibliotekę?
tak%nie%ogół
36339,852157,1912

Jedna osoba przy tej odpowiedzi dopisała: "słabo nagłośnione". Może w tym też jest problem, że brak jest wiedzy na temat gustów, zapotrzebowań i zainteresowań czytelników. Na 18 możliwości wymienionych w pytaniu skierowanym do bibliotekarzy - Które z wymienionych działań marketingowych stosuje Pan/i w swojej bibliotece? - ulotka rekomendująca formy pracy kulturalno-oświatowej biblioteki zajęła dopiero 12 miejsce (27,59% ankietowanych bibliotek sto-suje tę formę), a w pytaniu - Które z wyżej wymienionych form uważa Pan/i za przynoszące najlepsze efekty? - ta forma wymieniana była sporadycznie. Dodatkowo mogą to potwierdzać od-powiedzi na pytanie - Czy przygotowane materiały rekomendujące działania placówki lokali-zowane są poza biblioteką, jeżeli tak to gdzie? - niewiele udzielono odpowiedzi.

Informacje, zaproszenia, zawiadomienia o organizowanych imprezach najczęściej lokalizowane są w:

  • szkołach
  • gminnych, miejsko-gminnych ośrodkach kultury
  • prasie lokalnej
  • centrum miasta na tablicach ogłoszeń
  • Urzędzie Gminy, Miasta
  • Internecie
  • materiałach promujących gminę, miasto
  • mediach lokalnych
  • sklepach
  • zakładach pracy
  • świetlicach wiejskich i strażackich
  • przedszkolach
  • na poczcie
  • sołectwach na terenie gminy

Jednym z najważniejszych problemów biblioteki, według ankietowanych czytelników, jest brak środków na zakup nowości, aktualizację zbiorów, poszerzanie o nowe nośniki informacji (zbiory audiowizualne, płyty kompaktowe, CD-romy). Wskazano na potrzebę wzrostu zakupu książek popularnonaukowych, z nauk ścisłych, podręczników akademickich, zwłaszcza trudnodostępnych na rynku. Ponadto ankietowani proponowali zwiększenie księgozbioru dla dzieci, ilości lektur, zakup pomocy naukowych (streszczenia, opracowania itp.). Jeżeli chodzi o czasopisma to w większości bibliotek jest zbyt mała liczba tytułów, w tym dla dzieci i młodzieży oraz mała ich różnorodność tematyczna. Ankietowani proponowali zakup czasopism ekologicznych, muzycznych, prawniczych, społeczno-politycznych, sportowych, motoryzacyjnych. Jest również zapotrzebowanie na zbiory audiowizualne: książki mówionej, płyt analogowych, kompaktowych, kaset wideo, w tym z lekturami, dostępu do informacji zawartych na nośnikach elektronicznych.

Na pytanie -Co zmieniłby/łaby Pan/i w bibliotece? - padła propozycja: "nastawienie niektórych bibliotekarzy do czytelników". W pytaniu - Jakie cechy charakteru powinien posiadać pracownik biblioteki? - na pierwszym miejscu wymieniono: uprzejmy - 83,6%, potem: konieczna wiedza zawodowa i pozaprofesjonalna - 80,5%, cierpliwy - 62,6%. W następnej kolejności wymienione były: otwarty na zachodzące zmiany (56,7%), twórczy (39,9%). Ponadto ankietowani uważają, że pracownik biblioteki powinien być: komunikatywny, pomocny, wszechstronny, kreatywny, wyrozumiały, umiejący korzystać z nowych technologii, pogodny, być doradcą w różnych sprawach.
Na pytanie - Czy podejmowane działania marketingowe znajdują zrozumienie u władz samorządowych ?

tak%nie%nie wiem%ogół
5765,52124,1910,387

10,3% ankietowanych bibliotekarzy nie zna stanowiska władz na ten temat, a 24,1% twierdzi, że podejmowane działania nie znajdują zrozumienia u władz samorządowych.

Odpowiedzi na pytanie - Czy podnosił/a Pan/i swoje kwalifikacje zawodowe? - widać, że bibliotekarze zdają sobie sprawę z wagi ciągłego dokształcania się:
tak%nie%ogół
5967,82528,787

67,8% bibliotekarzy uczęszczało: na kursy - komputerowe (podstawy obsługi komputera, Internet, MAK, SOWA), zarządzania małymi firmami, kurs z zakresu terapii słuchowej, szkoła dla rodziców i wychowawców, kurs marketingu opłacony przez Urząd Gminy, kurs zamówień publicznych w Polsce, studium organizacji reklamy, warsztaty szkoleniowe "Marketing w kulturze", szkolenia organizowane przez WBP w Olsztynie, WBP w Toruniu, szkolenie nt. "Pisanie projektów o dotacje", warsztaty metodyczne z pedagogiki zabawy ph. "Twórcze spotkania z książką", szkolenie dla animatorów życia kulturalnego.
Ponadto kształcili się: w Pomaturalnym Studium Bibliotekarskim w Olsztynie, Podyplomowym Studium Edukacji Czytelniczej i Medialnej UWM, na Studium Pedagogicznym, na Studiach Licencjackich w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych UW, na Uniwersytecie im. M. Kopernika w Toruniu, na Pomaturalnym Studium Bibliotekarskim Zaocznym w Warszawie. Na pytanie - Skąd czerpie Pan/i informacje na temat zastosowania marketingu w bibliotece? - ankietowani bibliotekarze wymienili: literaturę fachową, w tym Wojciechowski J. "Marketing w bibliotece, Wojciechowski J. "Organizacja i zarządzanie w bibliotece" (27,6%); czasopisma specjalistyczne (28,7%); czasopisma branżowe (33,3%); szkolenia i konferencje (13,8%); środki masowego przekazu, w tym Internet (6,9%); wymiana doświadczeń międzybibliotecznych (11,1%); uzyskiwanie porad od specjalisty do spraw marketingu odpowiedzialnego za promocję miasta.

cofnij