Anita Romulewicz

 

Promocja literatury regionalnej
w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie

 

Jednym ze statutowych zadań Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie jest popularyzacja książki i czytelnictwa. Szczególną troską otaczane są jednak zbiory o charakterze regionalnym, których gromadzenie i opracowanie wpływa na unikatowość księgozbioru Biblioteki, a poprzez różne formy promocyjne pozwala aktywnie uczestniczyć w kulturalnym i edukacyjnym życiu regionu Warmii i Mazur.

Bogaty wachlarz współczesnych technik marketingowych podpowiada jak dotrzeć z danym produktem do odbiorcy. Jednak w przypadku placówek bibliotecznych i książki regionalnej proces ten należy rozszerzyć o żmudny i nie zawsze łatwy etap pozyskiwania informacji. W Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej z założenia powinny być gromadzone wszelkie książki o tematyce regionalnej, a zwłaszcza przejawy twórczości literackiej w województwie warmińsko-mazurskim.

Warto w tym miejscu uściślić, czym jest książka regionalna. Otóż mówiąc o literaturze Warmii i Mazur należy brać pod uwagę zarówno tematykę książki, miejsce pochodzenia autora oraz jego związki z naszym regionem, które często wpływają na inspiracje twórcze. I tak do literatury regionalnej zaliczyć należy mazurską twórczość poetycką Erwina Kruka, powieści Mariusza Sienkiewicza – mieszkańca Olsztyna, w warstwie tematycznej nie wykazujące związków z regionem, czy też „Dziewczynę z ganku” – powieść Kazimierza Orłosia, z pochodzenia Warszawianina, obecnie związanego z Mazurami. Należy pamiętać również o literaturze powstającej poza granicami kraju, poruszającej tematykę regionalną oraz wychodzącą spod pióra rodzimych pisarzy emigracyjnych.

Zasięg literatury regionalnej jest, jak można zauważyć, szeroki, jednak w praktyce instytucja egzemplarza obowiązkowego gwarantuje zaledwie część całego zbioru regionalnego. W związku z tym zadanie zgromadzenia możliwie kompletnego zbioru literatury regionalnej spada na bibliografów, zarówno w WBP, jak i innych bibliotekach województwa warmińsko-mazurskiego. Dzięki nim możliwe jest „wychwycenie” informacji o nowościach, szczególnie wydanych w niewielkim nakładzie, opublikowanych np. przez instytucje samorządowe, biblioteki czy osoby prywatne.

Owe regionalia, a zawłaszcza literatura piękna, stanowią doskonałe źródło do badań naukowych, prowadzonych zarówno przez doświadczonych pracowników uniwersyteckich, jak i studentów, poszukujących inspiracji do prac licencjackich czy magisterskich. Istnieje wówczas możliwość „zaistnienia” twórczości debiutanckiej. Dotyczy to również pozycji zapomnianych a wartościowych, omawianych w opracowaniach naukowych czy krytyczno-literackich. Obszar regionalnej literatury Warmii i Mazur, szczególnie współczesnej twórczości dla dzieci i młodzieży, nadal jest niewystarczająco popularyzowany.

Niewątpliwie do wszelkich działań promujących literaturę regionalną przyczynia się spójna „Bibliografia Warmii i Mazur”, która rejestruje ogół piśmiennictwa dotyczącego województwa warmińsko-mazurskiego oraz historycznych obszarów Warmii i Mazur. Prowadzona nieprzerwanie od 1945 r. obecnie ewoluuje jako wspólny warsztat bibliografów z całego regionu, co pozwala z jednej strony poszerzyć zakres bibliografii, z drugiej zaś umożliwia dzielenie się informacją o nowościach wydawniczych we wszystkich powiatach jednocześnie. Prowadzona w ten sposób współpraca daje bibliotekom powiatowym i gminnym szanse na zaprezentowanie osiągnięć wydawniczych własnego regionu w skali województwa, a nawet w kraju, poprzez zamieszczenie ich w „Bibliografii Warmii i Mazur”, która trafia również do baz informacyjnych innych województw. Baza książek regionalnych prezentowana jest też na bieżąco w formie katalogu internetowego na stronach WBP. Zawiera on nie tylko opis samej pozycji książkowej, ale również wszelkie informacje towarzyszące ukazaniu się jej: artykuły o autorze, wystawie czy spotkaniu autorskim.

Sygnały zamieszczane w bazach informacyjnych dają szansę zakupienia książek regionalnych w innych placówkach oraz wypromowania ich w nowym środowisku, a ponadto zgłoszenia do prestiżowej „Literackiej Nagrody Warmii i Mazur – Wawrzyn”. Jest to wyróżnienie, nad którym honorowy patronat sprawuje Marszałek Województwa Warmińsko-Mazurskiego, a które przyznawane jest przez kapitułę skupiającą autorytety w dziedzinie literatury i książki. Zarówno Olsztyński Oddział Polskiego Towarzystwa Czytelniczego oraz WBP w Olsztynie, z nadania których przyznawana jest nagroda, promują tym samym „książki mądre, piękne i starannie wydane”. Możliwie najszerzej prowadzona rejestracja bibliograficzna książek regionalnych, w tym pozycji literackich, stanowi wówczas źródło informacji o wszelkich nowościach regionalnych opublikowanych w danym roku kalendarzowym, które kwalifikują się do umieszczenia na liście przedstawianej następnie Kapitule do oceny, nominacji oraz wyróżnienia. Etapom nominacji oraz nagradzania towarzyszą media, pośredniczące jednocześnie w ustanawianiu „Nagrody Czytelników” Gazety Olsztyńskiej, słuchaczy Radia i widzów Telewizji Olsztyn. Należy przypomnieć, iż znaczącą rolę w takim procesie promocyjnym odgrywają nie tylko organizatorzy „Nagrody”, ale wszyscy, którzy mogą skorzystać z prawa zgłoszenia danej książki do konkursu, czyli wydawcy, dziennikarze, bibliotekarze, instytucje kultury oraz czytelnicy. Działania popularyzatorskie w ramach „Wawrzyna” obejmują ponadto uroczystą oprawę, a więc wręczenie statuetki poprzedzone laudacją, wręczenie Aktu Nadania „Wawrzynu” i nagrody pieniężnej oraz Dyplomu Honorowego „Nagrody Czytelników”. O prestiżu „Literackiej Nagrody - Wawrzyn” świadczą nazwiska laureatów, którzy jednocześnie wyznaczają wysoki poziom literatury regionalnej.

Rok	Nagroda kapituły	Nagroda czytelników	Pozostałe nominacje
2004	Andrzej Rzempołuch „Architektura i urbanistyka Olsztyna 1353-1953 od założenia miasta po odbudowę ze zniszczeń wojennych”	ks. Alfred Jakucki „Mazurskie dole i niedole”	Kazimierz Brakoniecki „Ciałość” Wojciech Kass „Pęknięte struny pełni. Wokół Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego” Erwin Kruk „Skurpski”
2005	Erwin Kruk „Znikanie”	Erwin Kruk „Znikanie”	Kazimierz Brakoniecki „Ziemiec” Alicja Bykowska-Salczyńska „Śnieżnik. Wiersze elektroniczne” Wojciech Kass „Gwiazda Głóg” Mariusz Sieniewicz „Żydówek nie obsługujemy”
2006	Kazimierz Orłoś „Dziewczyna z ganku”	Joanna Wilengowska „Zęby”	Tomasz Białkowski „Pogrzeby : przypowieść w trzech odsłonach” Janusz B. Kozłowski „Dawna Ostróda: obrazy z życia wschodniopruskiego miasta” Piotr Piaseczyński „Mężczyzna z zapałkami”

Na działalność promocyjną książki regionalnej prowadzonej przez WBP składa się szereg inicjatyw, realizowanych także w ramach większych projektów. Ponieważ wymagają one możliwie szerokiego dotarcia do docelowych grup odbiorców, informowane są wówczas media (radio, prasa, telewizja), rozsyłane zaproszenia, rozmieszczane na terenie biblioteki i poza nią plakaty czy ulotki.

Do cyklicznie organizowanych działań należą m.in. wystawy, zarówno samodzielne, jak i towarzyszące promocjom książek czy wykładom tematycznym. Przykładem może tu być wystawa ph. „Narracje z pogranicza: Purda Wielka”, zorganizowana przez Wspólnotę Kulturową „Borussia” w ramach promocji książki R. Traby i A. Saksona „Przeszłość zapamiętana - narracje z pogranicza”, której człon stanowił wykład prof. R. Traby nt. „Historia Pogranicza: szansa dla interdyscyplinarności i innowacyjności poznania historii regionu”.

Jedną z częstych form popularyzacji literatury regionalnej są spotkania autorskie. Najnowszą inicjatywą realizowaną w tym zakresie w WBP (we współpracy z Radiem Olsztyn) jest pięciomiesięczny projekt „Prozatorskie skróty”. Impreza ta obejmuje z jednej strony cykl tradycyjnych spotkań z pisarzami, m.in. z Tomaszem Białkowskim, Mariuszem Sieniewiczem, Filipem Onichimowskim, Włodzimierzem Kowalewskim, podczas których autorzy czytają fragmenty własnych prac. Z drugiej strony projekt to codzienne prezentacje wcześniej przygotowanych słuchowisk, zarówno w bibliotece, jak i na antenie radiowej. Czytelnicy i słuchacze mają wówczas możliwość zapoznania się z nagraniami prozy ulubionych pisarzy regionalnych.

Specyficzną formą promocji regionalnej twórczości literackiej było zaproszenie do realizacji projektu „Euroczytanie” znanych i cenionych pisarzy oraz poetów, ekspertów w zakresie literatury - Włodzimierza Kowalewskiego, Zbigniewa Chojnowskiego, Alicji Bykowskiej-Salczyńskiej. W ramach inicjatywy zorganizowano nie tylko cykl spotkań, umożliwiających czytelnikom osobisty udział w otwartych panelach literackich z twórcami, ale również kontakt internetowy, oferujący uczestnikom projektu profesjonalną ocenę własnych prób literackich.

WBP promuje twórczość regionu Warmii i Mazur również poprzez wykłady naukowe oraz spotkania z krytykami literackimi, m.in. w środowisku zawodowym, jak np. z Bernadettą Darską – redaktor naczelną czasopisma „Portret”, autorką książki o tendencjach w młodej literaturze regionalnej „Ucieczki i powroty”. Systematyczne śledzenie przez bibliotekarzy tendencji w rozwoju literatury regionalnej umożliwia tym samym świadome poszerzanie księgozbioru i popularyzowanie go.

Tak jak i w całym kraju, również w WBP odbywają się spotkania Dyskusyjnych Klubów Książki. Są one doskonałym miejscem do omawiania najnowszej literatury ukazującej się w województwie warmińsko-mazurskim.

Przy WBP w Olsztynie działa Wojewódzki Oddział Polskiego Towarzystwa Czytelniczego. Od 1993 r. propaguje on czytelnictwo wśród różnych grup społecznych, zarówno dzieci i młodzieży, jak również dorosłych na terenie całego kraju oraz w skupiskach Polaków za granicą. Dzięki swoim szeroko zakrojonym zadaniom statutowym wpływa na rozwój ruchu wydawniczego i kolportażu książki regionalnej. PTCz w Olsztynie podejmuje różne formy popularyzacji lokalnej twórczości, np. wydawanie licznych pozycji książkowych, zarówno poezji jak i prozy, w tym dla dzieci i młodzieży. Działalność ta często uzupełniana jest prezentacją twórczości artystycznej, jak w przypadku promocji tomiku wierszy Tadeusza Prawdzica Brzeskiego „Wkraczanie w biel”, połączonej z wystawą prac malarskich autora. Spotkaniu z książką Jerzego Sikorskiego „Stary Ratusz w Olsztynie na tle dziejów miasta” towarzyszył natomiast występ zespołu „Czerwony Tulipan” oraz kiermasz książek. Olsztyński Oddział PTCz występuje ponadto z regionalną ofertą wydawniczą na targach książki.

Różnorodne, nowoczesne formy promocji oferuje Internet, dzięki któremu informacja o książce może obejmować nieograniczony zasięg. Na stronach internetowych WBP znaleźć można, zatem ekspozycję regionalnych nowości książkowych w wyborze, prezentującą zarówno okładkę, jaki i krótki opis pozycji oraz link do katalogu bibliotecznego informującego o dostępności lektury. Wiele danych popularyzujących literaturę Warmii i Mazur zawiera kwartalnik „Bibliotekarz Warmińsko-Mazurski” (od 1999 r. w formie elektronicznej). Znaleźć w nim można cykliczne zestawienia bibliograficzne – „Nowości o Warmii i Mazurach”, a także tematyczne np. „Krąg Borussiański”. Warto przypomnieć, iż w latach 80-tych publikowano cykl wywiadów i sylwetek literackich, co dziś wydaje się warte odnowienia i kontynuowania, chociażby we współpracy z bibliotekarzami w placówkach województwa warmińsko-mazurskiego. Owo zaproszenie do współpracy i współtworzenia naszego pisma może bowiem zaowocować ciekawą promocją młodych twórców, poetów, którzy mają możliwość medialnego zaistnienia niekiedy tylko dzięki wsparciu bibliotekarzy.