Łukasz Ślusarczyk
Miejska Biblioteka Publiczna w Olsztynie

 

Doradztwo zawodowe w bibliotece

 

Biblioteka – zaciszne miejsce, gdzie pomiędzy wysokimi zakurzonymi regałami można się skryć przed zgiełkiem nowoczesności. Azyl dla moli książkowych, którzy uciekają w świat literatury, aby nie martwić się o przyziemne potrzeby dnia codziennego.

Czy możemy w ten sposób opisywać współczesną bibliotekę? Odpowiedź brzmi: możemy, lecz nie jest to obraz pełny. Jako bibliotekarze cały czas staramy się odpowiadać na potrzeby tradycyjnego czytelnika, jednak nowoczesne instytucje kultury, w jakich pracujemy, proponują coraz szerszą ofertę usług. Nikogo nie dziwi już Internet, możliwość wypożyczania płyt CD, DVD, CDR – to standardowa oferta bibliotek multimedialnych. W bibliotece odnajdą się nie tylko naukowcy czy wielbiciele literatury, ale także osoby, które chcą się spotkać ze znajomymi, obejrzeć wystawę artystyczną, nauczyć się języka obcego lub... skorzystać z warsztatu planowania kariery zawodowej. Tak, współczesna biblioteka może być miejscem świadczenia profesjonalnych usług z zakresu poradnictwa zawodowego.

Funkcjonowanie bibliotecznego doradztwa zawodowego opiszę na przykładzie Planety11, filii Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie. Planeta11 to multimedialna biblioteka dla młodzieży, która powstała w 2004 r. dzięki finansowaniu Fundacji Bertelsmanna, w ramach projektu „Biblioteki dla młodych klientów”. Zgodnie z projektem, zadaniem tej placówki jest doskonalenie wśród młodzieży umiejętności czytania i zdobywania informacji, budzenie wszechstronnych zainteresowań, przygotowanie młodych ludzi do podejmowania nowych wyzwań, tworzenie podstaw do prężnego i kreatywnego funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym. W projekcie tym uwzględniono również omawiane przez nas poradnictwo zawodowe, skierowane do grupy docelowej Planety11, czyli młodzieży w wieku od 13 do 25 lat.

Na początek kilka suchych faktów o sposobie działania doradztwa w naszej bibliotece. Usługi można podzielić na dwie kategorie: poradnictwo indywidualne oraz grupowe. To pierwsze jest prowadzone w ramach cotygodniowego „dyżuru doradcy”, podczas którego klienci mogą uzyskać pomoc w planowaniu swojej kariery zawodowej, tworzeniu dokumentów aplikacyjnych oraz doskonaleniu metod poszukiwania pracy. Jeśli chodzi o pracę z grupą, organizujemy następujące szkolenia:

• Warsztat „Spadochron” – cieszący się dużą popularnością kurs, kompleksowo przygotowujący do poszukiwania pracy. Jest to 5-dniowe szkolenie, podczas którego uczestnicy mogą precyzyjnie określić swoje osobiste predyspozycje zawodowe i w oparciu o nie zaplanować swoją karierę zawodową. Program szkolenia uwzględnia również techniki skutecznego poszukiwania pracy.
• Warsztat „Marzenia” – to zajęcia wykorzystujące marzenia jako narzędzie planowania przyszłości zawodowej. W warsztatach posługujemy się metodami pracy z grupą zaczerpnięte z artterapii.
• Warsztat Komunikacji Interpersonalnej – szkolenie rozwijające jedną z najważniejszych umiejętności psychospołecznych: bowiem doskonalenie umiejętności sprawnego i skutecznego komunikowania się z otoczeniem przygotowuje do poszukiwania pracy tak samo jak do każdej innej aktywności wymagającej kontaktu z ludźmi.
• Warsztat Autoprezentacji – pomaga w nabyciu umiejętności przedstawienia swojej osoby w taki sposób, aby wszystkie nasze walory zostały zauważone. Pracę najczęściej dostaje nie ta osoba, która posiada najlepsze kompetencje, lecz ta, która potrafi te kompetencje najlepiej zaprezentować. Zgodnie z tą zasadą, podczas warsztatu uczestnicy uczą się, jak mówić o swoich umiejętnościach, sukcesach, mocnych i słabych stronach.

Wymienione wyżej kursy nie wyczerpują oferty, jaką proponujemy naszym klientom. Często organizowane są zajęcia dopasowane programem do potrzeb konkretnej grupy. Innymi słowy możemy stworzyć szkolenie „na zamówienie” dla zgłaszających się do nas chętnych osób. Przykładem mogą być szkolenia (grupa docelowa – uczniowie), na które nauczyciele wcześniej zgłaszali zapotrzebowanie co do tematu (np. zajęcia dla gimnazjalistów, pomocne w wyborze szkoły średniej).

Doradztwo w Planecie11 nie uwzględnia pośrednictwa pracy – jednak nasi klienci mają możliwość skorzystania z ofert zatrudnienia. Stało się tak dzięki współpracy, jaką nawiązaliśmy w marcu 2008 r. z Centrum Edukacji i Pracy Młodzieży Ochotniczych Hufców Pracy w Olsztynie. Pracownicy OHP raz w tygodniu pełnią w Planecie11 dyżur, podczas którego udostępniają informacje na temat ofert pracy krótkoterminowej, dorywczej oraz stałej.

Ciekawym urozmaiceniem naszej oferty doradczej jest „Detektyw”. Pod tą tajemniczą nazwą kryje się program komputerowy, który pomaga planować karierę zawodową. „Detektyw” powstał w wyniku współpracy MBP z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Olsztynie i został sfinansowany również przez Fundację Bertelsmanna. W naszej bibliotece jest dostępny bezpłatnie w formie płyty CDR, którą otrzymują osoby korzystające z usług bibliotecznego doradcy zawodowego. Program „Detektyw” został stworzony z myślą o młodych ludziach, którzy dopiero przygotowują się do wejścia na rynek pracy. To szczególna grupa docelowa, gdyż w świadomości młodzieży funkcjonuje często bardzo negatywny obraz poszukiwania pracy. Kojarzy im się ono się z trudem, niepowodzeniami, rozczarowaniem. „Detektyw” ma zmienić wizerunek owych poszukiwań, które choć na pewno wymagają wysiłku, mogą być jednocześnie ciekawe, a nawet ekscytujące. Naszym celem było stworzenie narzędzia pomagającego planować karierę w sposób miły, lekki, rozrywkowy. Osoba korzystająca z programu wciela się w rolę detektywa, który prowadzi śledztwo w sprawie swojego upragnionego zawodu. Podczas tego śledztwa zbiera różne informacje i rozwiązuje zagadki. Tak jak prawdziwy detektyw musi zwracać uwagę na wszystkie tropy, które mogą przyczynić się do rozwiązania tajemnicy. Tymi tropami są, na przykład, jego umiejętności, zainteresowania, cechy charakteru.

Podstawowy interfejs aplikacji – z palmtopa detektywa, w którym wyświetlane są przyciski kierujące do poszczególnych zadań, wyłania się wirtualna asystentka

W programie „Detektyw” reklamuje się Planeta11 jako miejsce, gdzie można znaleźć pomoc podczas poszukiwania pracy. Tą pomocą jest punkt doradztwa, ale także poradniki, informatory o zawodach i szkołach oraz inna literatura przydatna, np. w przygotowaniach do rozmowy kwalifikacyjnej. Innymi słowy „Detektyw”, przedstawia bibliotekę jako tę instytucję, którą koniecznie należy odwiedzić podczas poszukiwania pracy. Dotyczy to oczywiście wszystkich bibliotek, nie tylko Planety11.

W tym miejscu moglibyśmy zadać pytanie: czy biblioteka to rzeczywiście dobre miejsce dla doradztwa zawodowego? Nasze doświadczenie z Planety11 przekonuje o wielu korzyściach płynących z udostępnienia w bibliotece tego rodzaju usług. Jak już zostało wspomniane przy okazji „Detektywa”, w planowaniu kariery dużą rolę odgrywają zainteresowania. Człowiek, który chce znaleźć pracę, aby móc się realizować, nie może ignorować swoich pasji. Powinien uwzględnić czynności, które lubi wykonywać, dziedziny informacji, z którymi chciałby mieć do czynienia. Biblioteka, szczególnie taka jak Planeta11, to miejsce, które służy przede wszystkim realizowaniu swoich zainteresowań. Oprócz korzystania z książek, można posłuchać muzyki, obejrzeć film, podyskutować na wybrany temat itd. Taka biblioteka to doskonałe miejsce, aby przy okazji tych miłych czynności zastanowić się nad swoją przyszłością. Takich warunków nie zapewnią urzędy pracy, biura karier czy poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Działanie tych instytucji jest bardziej sformalizowane. Do urzędu idzie się wtedy, gdy ma się już konkretną sprawę, albo – co brzmi niezbyt optymistycznie – gdy ma się problem. Oczywiście nie ma w tym nic złego. Instytucje rynku pracy, zajmujące się pomocą bezrobotnym, są potrzebne i w żadnym wypadku nie chcemy ich tutaj krytykować. Natomiast doradztwo zawodowe w bibliotece ma ten plus, że funkcjonuje w miejscu kojarzącym się ze spędzaniem czasu wolnego, z rozrywką. To dobre warunki do tego, aby odnaleźć wiarę w siebie i entuzjazm, tak potrzebne osobom znajdującym się w trudnym okresie poszukiwania pracy. Miejsce, w którym rozwijamy nasze zainteresowania, ułatwia nam refleksje na temat naszych zdolności, umiejętności, które są podstawowym towarem sprzedawanym na rynku pracy. Umieszczenie punktu doradztwa w bibliotece daje też nowe narzędzia pracy samemu doradcy zawodowemu. „Pod ręką” są rozmaite książki, które można zastosować, np. w biblioterapii (nie tylko informatory o zawodach i poradniki, które znaleźlibyśmy pewnie także w urzędzie pracy).

Na koniec należy zaznaczyć, iż biblioteka nie jest instytucją rynku pracy, specjalizującą się w pomocy bezrobotnym. Nasze doradztwo ma charakter propozycji dodatkowej, nie zastępujemy, lecz uzupełniamy ofertę, np. urzędów pracy. Mimo to, w bibliotece może funkcjonować w pełni profesjonalne doradztwo zawodowe, posiadające swoją unikalną specyfikę. Pomoc osobom poszukującym pracy może przybierać różne formy i posługiwać się różnymi narzędziami. W przypadku biblioteki, tym wyjątkowym narzędziem jest niepowtarzalna atmosfera, której nie znajdziemy w urzędzie czy poradni. Biblioteka, z jednej strony, jest miejscem rzetelnych, naukowych poszukiwań, a z drugiej – przestrzenią pozwalającą oddać hołd niczym nie skrępowanej fantazji. Znajdziemy tu jednocześnie rozsądek i szaleństwo. Ta rozmaitość odpowiada ludzkiej naturze, która jest zmienna, niejednorodna. Ta rozmaitość pomaga też w poznawaniu siebie, które jest koniecznym elementem planowania kariery zawodowej. Wybór pracy to ważna decyzja, która istotnie zmienia nasze życie. Przed jej podjęciem musimy poddać autoanalizie całą naszą osobę. Musimy myśleć praktycznie, rozsądnie, ale nie możemy zapomnieć o naszych marzeniach. Tak jak w księgozbiorze biblioteki jest miejsce dla grubej encyklopedii i małego tomiku poezji.