IV. Zbiory biblioteczne

Stan zbiorów bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego na koniec 2007 r. był mniejszy o 68 939 jednostek ewidencyjnych niż w 2006 r. i wynosił ogółem 5 554 743 j. ew.:

• wydawnictwa zwarte – 5 342 686 woluminów (-73 179),
• czasopisma oprawne – 59 379 woluminów (-107),
• zbiory specjalne – 152 678 jednostek ewidencyjnych (+4 347), w tym:
  • audiowizualne – 74 247 jednostek ewidencyjnych (+1 066),
  • dokumenty elektroniczne – 5 037 jednostek ewidencyjnych (+710).

KSIĘGOZBIORY

Księgozbiory bibliotek (wydawnictwa zwarte i czasopisma oprawne) liczyły łącznie 5 402 065 wol. (-73 286), w tym w miastach 3 201 899 wol. (-37 705) i na wsi 2 200 166 (-35 581).

Oprawiono 513 wol. książek (-48 wol.) za kwotę 10 216 zł i 1 152 wol. czasopism (+559 wol.) za kwotę 35 614 zł, z czego prawie 92% to prace wykonane dla WBP w Olsztynie. Tylko nieliczne placówki oprawiały i konserwowały zbiory. Biblioteki, które nie posiadały funduszy na oprawę zbiorów ograniczały się tylko do skompletowania roczników czasopism w teczkach.

Struktura księgozbioru ogółu placówek bibliotecznych, przedstawiona w procentach, kształtuje się następująco:

• iteratura piękna dla dorosłych – 39,85% (+0,05%),
• literatura piękna dla dzieci – 24,97% (-0,18%),
• literatura popularnonaukowa – 35,18% (+0,14%).

W minionym roku, statystyczny mieszkaniec województwa miał do dyspozycji w bibliotece publicznej średnio 3,79 wol. (-0,05) książek, w tym w miastach 3,74 wol. (-0,04), a na wsi 3,85 (-0,07).

W przeliczeniu stanu księgozbioru na jednego czytelnika uzyskano:

• w województwie – 21,98 wol. (+0,67),
• w miastach – 17,28 wol. (+0,54),
• na wsi – 36,40 wol. (+1,11).

LICZBA WOLUMINÓW W PRZELICZENIU NA JEDNEGO CZYTELNIKA
W LATACH 2004-2007

Zauważalny wzrost liczby woluminów przypadających na jednego czytelnika spowodowany był stale malejącą liczbą czytelników, zbyt małą selekcją zbiorów przy stosunkowo dużym wpływie książek.

Ogółem do bibliotek publicznych w 2007 r. wpłynęło 164 843 wol., w tym 162 436 wol. książek (-24 685) i 2 407 wol. czasopism oprawnych (+666).

Zakup stanowił ponad 80% wszystkich wpływów książek, czyli był o 12% większy niż w roku 2006. Ogółem z zakupu przybyło 132 856 wol.^* książek. Nadal duża część zakupionych zbiorów finansowana była z dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zauważalny jest stopniowy wzrost udziału finansowego organizatorów bibliotek. W 2007 r. zakup z dotacji MKiDN w wysokości 1 192 722 zł stanowił 45%, a zakup z dotacji organizatora – 52% całości zakupu.
^*Liczba zakupionych książek w Tab. 5 jest mniejsza z powodu wykazania przez MBP w Olsztynie jako dar książek zakupionych ze środków innych niż środki przekazane przez organizatora (w tym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego).

Zakup stanowił dużą część wpływu zbiorów do bibliotek. Polepszyły się jakościowo zbiory biblioteczne w województwie warmińsko-mazurskim, ponieważ dobierane były zgodnie z potrzebami użytkowników.

Wskaźnik zakupu woluminów na 100 mieszkańców w województwie utrzymał się na poziomie roku ubiegłego i wynosił 9 woluminów.

Ogółem w województwie zakupiono 127 354 wol. (według Tabeli nr 5) za 2 577 090 zł:

• w gminach miejskich – 74 080 (+2 440) na kwotę: 1 603 394 zł (+62 076 zł)
• w gminach wiejskich – 53 274 (+2 381) na kwotę: 973 696 zł (+16 958 zł)

Struktura zakupu książek w 2007 r.

Zakup wydawnictw bibliotekarze starali się realizować na poziomie zadowalającym czytelników. Szczególnie dużo uwagi poświęcili na uzupełnianie kolekcji literatury dziecięcej oraz literatury dla dorosłych. Kolejny już rok kupowano mniej pozycji z literatury popularnonaukowej.

Wielokrotnie już przyznawane środki finansowe w ramach dotacji MKiDN oraz związane z tym zapewnienie wkładu własnego na zakup nowości wydawniczych przyczyniły się do znacznej poprawy jakości księgozbiorów. Jako kolejną pozytywną tendencję w uzupełnianiu zbiorów można wskazać również szeroki wybór dostawców, czyli: księgarnie tradycyjne i internetowe, hurtownie książek, wydawnictwa, przedstawiciele handlowi itp. Poza tym, znacznym ułatwieniem w zakupie jest bogata oferta rynku wydawniczego, a co za tym idzie – konkurencyjne ceny książek.

Stosunkowo wysokie wskaźniki zakupu książek w przeliczeniu na 100 mieszkańców uzyskały::

1. biblioteki z miast: Frombork (38), Zalewo (34), Miłomłyn (25), Pieniężno (25), Tolkmicko (22), Górowo Iławeckie (20);
2. biblioteki z gmin wiejskich: Świątki (29), Jedwabno (27), Budry (26), Wieliczki (26), Markusy (24), Dąbrówno (22), Stawiguda (22), Kiwity (20), Lelkowo (20), Lubomino (20).

W roku sprawozdawczym w 22 gminach miejskich (+4 w stosunku do roku 2006) i 55 wiejskich (+17) wzrósł wskaźnik zakupu zbiorów. W 13 gminach miejskich i 27 wiejskich pozostał na ubiegłorocznym poziomie, a w pozostałych uległ zmniejszeniu. Najniższy wskaźnik zakupu (od 0-3 wol.) uzyskała 1 gmina miejska (Kętrzyn) oraz 8 gmin wiejskich (Barczewo, Biała Piska, Miłakowo, Morąg, Olsztynek, Ryn, Susz). Znamienne jest to, że przytoczony wyżej niski wskaźnik w gminach wiejskich faktycznie dotyczy filii wiejskich placówek miejsko-gminnych. Wskaźniki zakupu w bibliotekach głównych są zdecydowanie wyższe. Większa część funduszy na zakup zbiorów w tych bibliotekach była przeznaczana na wzbogacenie kolekcji bibliotek centralnych.

Wzrosły nakłady na zakup książek w przeliczeniu na 100 mieszkańców:

• w województwie – 180,64 zł (+5,60 zł)
• w miastach – 187,45 zł (+7,51 zł)
• na wsi – 170,45 zł (+2,76zł).

Stopniowo wyrównują się nakłady na zakup książek pomiędzy gminami miejskimi i wiejskimi. W roku 2007 różnica nakładów nieznacznie się powiększyła w stosunku do roku 2006, jednak nie jest ona już tak duża jak w roku 2004.

Przeciętna cena książki w porównaniu z rokiem poprzednim w województwie zmalała o 0,15 zł i wynosiła 20,24 zł: w placówkach miejskich – 21,64 zł (+0,13 zł), wiejskich – 18,28 zł (-0,52 zł).

DYNAMIKA ŚREDNIEJ CENY KSIĄŻKI W LATACH 2004-2007

Selekcja księgozbioru

W 2007 r. ubytkowano ogółem 237 737 wol. (+46 340), w tym 141 041 w mieście i 96 696 na wsi. Niemal połowa ubytków w województwie była wynikiem selekcji księgozbiorów. W badanym okresie 63 biblioteki przeprowadziły selekcję księgozbioru. W jej ramach wycofano ze zbiorów 102 792 wol. książek – o 30 465 wol. więcej niż w roku ubiegłym.

Selekcja pozwala na wyeksponowanie nowozakupionych zbiorów i poprawę nie tylko jakości księgozbioru, ale także wizerunku zewnętrznego placówki. Dlatego cieszy fakt, iż ponad połowa bibliotek w województwie zdecydowała się wycofać ze swoich zbiorów pozycje zdezaktualizowane, zaczytane, czy w danej placówce zbędne.

W 2007 r. wskaźnik liczby ubytków na 100 mieszkańców był równy 16,67% w województwie (+3,26 w stosunku do roku 2006): w mieście 16,49% (+3,3), a na wsi 16,93% (+3,18).

ZBIORY SPECJALNE

W 2007 r. do bibliotek publicznych województwa warmińsko-mazurskiego wpłynęło ogółem 9 709 j. ew. zbiorów specjalnych, w tym 9 657 (o 1 121 więcej niż w roku 2006) w mieście i 52 (+6) na wsi. Należy zauważyć, iż 77% wpływów zbiorów specjalnych w województwie to wpływy bibliotek w Olsztynie.

Na koniec badanego okresu stan zbiorów specjalnych był równy odpowiednio:

• w województwie – 152 678 j. ew. (+ 4 347)
• w miastach – 151 116 j. ew. (+4 960)
• na wsi – 1 562 j. ew. (-613)

Ponad 66% zbiorów specjalnych w województwie to zbiory Olsztyna, a 15% to zbiory Elbląga. W 14 gminach miejskich i 69 gminach wiejskich nie gromadzono w ogóle zbiorów specjalnych. Większość bibliotek, które nie gromadzą zbiorów specjalnych, wyjaśnia to znikomym zainteresowaniem wśród użytkowników tego rodzaju kolekcjami. Trudno jednak zgodzić się z taką argumentacją, patrząc na wyniki działalności takich bibliotek, jak np. filie MBP w Olsztynie - Planeta 11 i Abecadło, których zbiory w dużej części składają się ze zbiorów specjalnych. Wymienione biblioteki, jako nieliczne placówki w województwie, odnotowały w 2007 r. wzrost liczby czytelników.

Zasoby zbiorów audiowizualnych w ciągu roku wzrosły o 1 066 j. ew. i wynosiły na koniec 2007 roku 74 247 j. ew. Stanowiły prawie 49 % ogółu zbiorów specjalnych.

Dużo mniejsza była liczba zgromadzonych dokumentów elektronicznych. W 2007 roku wpłynęło ich 1 170 j.ew. (-273), w tym z zakupu 560 (+76). Ogółem w bibliotekach na terenie województwa zgromadzono 5 037 j.ew. dokumentów elektronicznych, w tym w mieście 4 771 j. ew. i na wsi 266 j. ew.

PRENUMERATA CZASOPISM

W 2007 r. utrzymał się (odnotowany w zeszłym roku po raz pierwszy od 5 lat) wzrost liczby prenumerowanych czasopism w województwie. Fakt ten cieszy tym bardziej, iż wzrost ogólnej liczby czasopism w województwie jest konsekwencją wzrostu liczby prenumerowanych czasopism na wsi. W województwie zaprenumerowano ogółem 4 022 (+22) tytułów czasopism, w tym w miastach 2 476 (-39), a na wsi 1 546 (+61).

Wzrosły również nakłady na prenumeratę czasopism w przeliczeniu na 100 mieszkańców i wyniosły odpowiednio:

• w województwie – 35,21 zł (+0,19 zł)
• w miastach – 41,31 zł (+0,02 zł)
• na wsi – 26,07 zł (+0,48 zł)

Kolejny już rok pozbawiono możliwości czytania i wypożyczania bieżącej prasy mieszkańców następujących gmin wiejskich: Gronowo Elbląskie, Milejewo, Olsztynek, Orneta, Płoskinia, Rozogi i Susz.