Dorota Bednarczyk

 

Przegląd polskich serwisów bibliotekarskich. Próba oceny.

 

Korzystanie z zasobów Internetu stało się dla współczesnych bibliotekarzy niemal podstawową umiejętnością niezbędną dla prawidłowego wykonywania swoich obowiązków. Nieprzebrane zasoby światowej sieci WWW są nieocenionym źródłem informacji oczywiście pod warunkiem, że zostanie ona poddana odpowiedniej ocenie jakościowej. Na temat potrzeby takiej oceny i selekcji informacji dostępnych w Internecie pojawia się coraz więcej publikacji. Opracowywane są też standardy międzynarodowe w zakresie tworzenia zasobów informacyjnych [1].

Jakość polskich usług informacyjnych tworzonych w Internecie przez różne instytucje nie zawsze stoi na wysokim poziomie, w tym również w przypadku serwisów i portali bibliotekarskich. Są one często nie dopracowane i nie aktualizowane lub zawierają błędy programistyczne, uniemożliwiające wyświetlenie wybranych podstron czy linków. Niewątpliwie, jak podkreśla Bożena Bednarek-Michalska, powodem „bylejakości” serwisów jest min. to, że edytorstwo elektroniczne to dziedzina młoda, tworząca się na naszych oczach oraz przekonanie, że stworzenie serwisu informacyjnego w Internecie nie wymaga większej filozofii [2].

W niniejszym artykule skupiać będziemy się głównie na przeglądzie wybranych polskich serwisów bibliotekarskich. Ich możliwościach, zaletach i wadach, tudzież oryginalnych rozwiązaniach lub szczególnie przydatnych informacjach. Wielokrotnie będą pojawiać się elementy oceny jakości lub treści poszczególnych serwisów. Nie ma jednej metody oceny stron WWW, bowiem zarówno metody, jak i kryteria ocen są różnorodne i często subiektywne i indywidualne. Jednym z takich zestawów kryteriów wybranych i opracowanych dla oceny bibliotekarskich serwisów informacyjnych przez wspomnianą już Bożenę Bednarek-Michalską jest następujący wybór:

Powyższe kryteria ułatwią nam ocenę wybranych witryn internetowych.

Zaczynając przegląd bibliotekarskich serwisów internetowych zastanówmy się co tak naprawdę kryje się pod tym pojęciem, często używanym zamiennie z hasłami witryna internetowa, portal internetowy itp. W słownikach haseł internetowych czy komputerowych trudno znaleźć definicję pojęcia „serwis internetowy” czy serwis w ogóle, a szczególnie w rozumieniu powszechnie przyjętym i funkcjonującym. Dla przykładu w Słowniku technologii informacyjnej Mirosława Kubiaka hasło serwis uwzględnia tylko serwis informacyjny, czyli „usługę w Internecie polegającą na dostarczaniu określonemu odbiorcy za pomocą poczty elektronicznej lub strony www aktualnych informacji z różnych dziedzin wiedzy” [4]. Definicja ta nie wyczerpuje wszystkich właściwości i cech składających się na serwis internetowy, dlatego posłużymy się też definicją umieszczoną w portalu Onet i opracowaną na podstawie Słownika Informatycznego Piotra Adamczewskiego, która serwis internetowy utożsamia z witryną i określa jako „zbiór stron WWW tworzących spójną całość” [5].
Uznajmy więc, że serwis internetowy jest zarówno rozbudowanym serwisem informacyjnym, dla którego nośnikiem jest Internet, jak też portalem prowadzonym zarówno w celach informacyjnych, jak też prezentacyjnych, wymiany poglądów czy doświadczeń dla określonego grona odbiorców. Takim odbiorcą w przypadku bibliotekarskich serwisów internetowych są naturalnie bibliotekarze i pracownicy informacji naukowej. Należy w tym miejscu podkreślić, że nie mamy tutaj na myśli stron domowych bibliotek, które coraz częściej przekształcają się w serwisy informacyjne, oferujące ogromny zasób wiadomości i rozbudowaną propozycję usług [6].

W polskich zasobach Internetowych istnieją serwisy bibliotekarskie, które pod względem zakresu tematycznego i misji, w sposób umowny i jedynie na potrzeby niniejszego artykułu podzielimy na dwie grupy:

Do pierwszej z wymienionych grup możemy zaliczyć: EBIB (http://nowy.ebib.info), który jest serwisem społecznym. Inny to tworzony pod auspicjami Urzędu Kontroli Integracji Europejskiej Internetowy Serwis Informacyjny (http://bib.bdwe.ukie.gov.pl). W grupie tej można umieścić również serwis prowadzony przez Centrum Edukacji Bibliotekarskiej Informacyjnej i Dokumentacyjnej (http://www.cebid.edu.pl) oraz zawieszony obecnie serwis INFOBIBnet (http://www.infobibnet.pl), który miał ambicje zostania głównym serwisem-platformą współpracy bibliotekarskiej bibliotek publicznych.

Drugą grupę stanowią takie serwisy jak: Biblioteka Pedagogiczna (http://www.bib.edu.pl) – serwis tworzony przez bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych, Biblioteka w Szkole (http://www.bibliotekawszkole.pl) – serwis informacyjny bibliotek szkolnych, Bibliotekarz Szkolny (http://www.vulcan.edu.pl/bibliotekarz/) – serwis informacyjny firmy Vulcan, przeznaczony dla bibliotekarzy szkolnych, Biblioteki Interkl@sy (http://interklasa.pl) – serwis biblioteczny programu Interkl@sa. Naturalnie serwisów, które można określić mianem bibliotekarskich serwisów internetowych jest znacznie więcej, albowiem powstają one na stronach niektórych uczelni, np. Biblioteczny Serwis Sieciowy powstały w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa AP w Krakowie (http://www.wsp.krakow.pl). Tutaj też powstał ciekawy wortal poświęcony dziejom książki, bibliotek, pisma, opraw i zdobnictwa. Innym przykładem może być strona Instytutu Informacji Naukowej UMCS w Lublinie na której umieszczono indywidualne strony pracowników tego instytutu, bardzo ciekawe i rozbudowane (http://www.biblio.umcs.lublin.pl). Strony domowe bibliotek, zarówno tradycyjnych, jak i cyfrowych czy katalogów centralnych także pełnią funkcje serwisów informacyjnych. Jednak jak już wspomniano wcześniej ograniczymy się tutaj do stron, których niejako jedyną funkcją jest bycie serwisem bibliotekarskim.

EBIB – Elektroniczna BIBlioteka

Chyba najbardziej znanym i popularnym bibliotekarskim serwisem internetowym stał się EBIB – Elektroniczna BIBlioteka, złożony z kilku serwisów i ostatnio gruntownie przeobrażony. W latach 2005-2006 dokonano istotnych zmian w funkcjonowaniu serwisu, łącznie z nową szatą graficzną. Obecnie nosi on nazwę Elektroniczna BIBlioteka – platforma cyfrowa SBP i jest tworzony przez wolontariuszy: bibliotekarzy, specjalistów informacji i pracowników naukowych, na czele z przewodniczącym zarządu serwisu EBIB Aleksandrem Radwańskim i wiceprzewodniczącą oraz redaktor naczelną Bożeną Bednarek-Michalską. Zadaniem serwisu jest integrowanie środowiska zawodowego bibliotekarzy, tworzenie lobbingu na rzecz bibliotek, uczestniczenie w budowaniu społeczeństwa informacyjnego i współpraca w tworzeniu nowoczesnych bibliotek. Jednym z zadań EBIB jest też wpływanie na doskonalenie zawodowe bibliotekarzy poprzez dostarczanie nowoczesnej wiedzy i usług przydatnych w praktyce zawodowej oraz tworzenie forum dyskusyjnego. Jak już wspomniano w ostatnim czasie EBIB przeszedł szereg zmian, w tym zamknięcie niektórych serwisów takich jak: Digitalizacja, Organizacje bibliotekarskie, Biblioteki narodowe. Dwa ostatnie uwzględniono w zreorganizowanych Serwisach bibliotekarskich [7]. Zmieniono również strukturę pozostałych działów. Nowa szata graficzna i kolorystyka wywoływała szereg uwag wśród odbiorców, co można przeczytać na stronach forum EBIB w poście poświęconym nowej odsłonie EBIB. Ostatecznie zdecydowano się na użycie kontrastowych kolorów: bieli, szarego i ciemnej czerwieni. Zmieniono też wyszukiwarkę, która teraz obsługuje głównie strony i podstrony serwisu, gdy wcześniejsza przeszukiwała również indeksy tytułów i autorów Biuletynu. Generalnie portal dzieli się na trzy zasadnicze części:

Serwis Informacyjny zajmuje centralną część witryny i jako Wiadomości zawiera linki do aktualnych informacji odnoszących się do świata bibliotekarskiego min. informuje o konferencjach, konkursach, spotkaniach, szkoleniach i innych ważnych wydarzeniach. Prezentuje też spisy treści czasopism bibliotekarskich wydawanych przez SBP oraz kolejne numery Ekspresu ZG SBP.
Wiadomości są aktualizowane codziennie. Łatwy też jest dostęp do archiwum Wiadomości, które zostało umieszczone z podziałem na miesiące i lata na końcu lewego menu.

Rysunek 1
Rys. 1 EBIB. Źródło: http://nowy.ebib.info [dostęp 4 marca 2007]

Część serwisu EBIB nazwana Elektroniczną Biblioteką dzieli się na 6 działów. Pierwszym z nich jest Biuletyn czyli czasopismo elektroniczne wydawane przez SBP i ukazujące się od kwietnia 1999 roku. Teksty składające się na Biuletyn EBIB zgrupowane są w kilku działach: artykuły, badania, teorie, wizje, recenzje, sprawozdania, komunikaty i prawo oraz umieszczany przy każdym numerze felieton wstępny. Obok numerów bieżących znajduje się też archiwum, plan wydawniczy na kolejny rok oraz informacje dla autorów. Kolejny dział stanowią Biblioteki. Jest to baza adresowa polskich bibliotek w kraju i za granicą, które udostępniają swoje witryny w Internecie. Wyszukiwanie w bazie można prowadzić korzystając z podstron:

Baza umożliwia połączenie ze stronami domowymi bibliotek lub w opcji [więcej] zapoznanie się z najważniejszymi informacjami o bibliotece, bez konieczności łączenia się z jej stroną. Informacje te są stale uzupełniane oraz na bieżąco aktualizowane a dzięki przyjaznemu interfejsowi wyszukiwawczemu baza pozwala na tworzenie zapytań złożonych i według różnych kryteriów. Trwają też prace nad angielską wersją bazy, która ułatwi korzystanie użytkownikowi anglojęzycznemu, jak też pozwoli na promowanie bibliotek szczególnie tych, które udostępniają angielską wersję witryny [8].
Drugi dział to Publikacje, na które składają się publikacje zwarte EBIB, Ekspres SBP i materiały konferencyjne. Wszystkie wymienione pozycje dostępne są jako pełne teksty w wersji PDF.

Kolejny dział stanowi Forum podzielone na kilka tematów, z których najpopularniejsze wydaje się być forum zatytułowane na każdy temat, będące platformą swobodnej wymiany poglądów i doświadczeń bibliotekarzy. Niektóre tematy z uwagi na nikłą aktywność zostały zamknięte np. forum bibliotek publicznych czy bibliotek medycznych. Na stronach forum istnieje możliwość zakładania nowych postów, bądź jako anonim, bądź poprzez rejestrację pod wybranym pseudonimem. Forum posiada także funkcję wyszukiwania według słów kluczowych lub autora z różnymi opcjami, np. przeszukiwania tytułu i tekstu wiadomości.

Najbardziej rozbudowanym działem są Serwisy, których jest 19 i każdy z nich stanowi ważne i użyteczne źródło informacji na dany temat. Znajdziemy tutaj link do strony zawierającej spisy treści numerów bieżących i archiwalnych czasopism bibliotekarskich polskich wraz z podstawowymi informacjami o danym czasopiśmie. W przypadku czasopism bibliotekarskich obcych umieszczone są tutaj linki do ich stron WWW. Inne serwisy kierują użytkownika do serwisów czasopism polskich bądź obcych obecnych w Internecie, czyli zarówno do pełnych tekstów, stron domowych czy katalogów lub baz dotyczących czasopism, jak też stron niektórych wydawnictw i organizacji skupiających wydawców. Odrębne serwisy poświęcono rynkom wydawniczym i księgarskim polskim i obcym. Kilka serwisów dotyczy bibliotek, w tym katalog bibliotek na świecie i biblioteki wirtualne ze wspomnianym już podziałem na polskie i obce. Bardzo ciekawym i ważnym serwisem jest Open Access, w którym znajdziemy zarówno informacje o inicjatywie OA (strony na ten temat), teksty głównych deklaracji i przesłania OA jak i listy repozytoriów, portale OA, czasopisma OA oraz wiążące się z otwartym dostępem do publikacji zagadnienia prawa autorskiego (obecne również w serwisie Prawo), licencji, oprogramowania czy metadanych. Serwis Prawo (chyba przez przeoczenie zdublowany) w jednym miejscu zawiera jedynie informacje o prawie autorskim, a w drugim o zmieniających się przepisach prawnych dotyczących bibliotek (teksty aktów i regulacji prawnych). Dla bibliotekarzy poszukujących informacji o standardach bibliograficznych użytecznym może stać się serwis Standardy zaś dla poszukujących pracy czy też pracowników przeznaczony jest serwis Praca. W dziale serwisów znalazły swoje miejsce również informacje o konferencjach w Polsce i na świecie (Konferencje) oraz serwisy bibliotekarskie. Pod nazwą Firmy dla bibliotek kryją się linki witryn firm produkujących systemy biblioteczne, zabezpieczające, wyposażenia bibliotek, programy do archiwizowania itp. Jak widzimy dział serwisów jest bardzo różnorodny i w zasadzie jego nazwa nic nam nie mówi poza tym, że może zawierać wszystko.

Trzecia część EBIB, czyli serwis SBP zawiera wszystkie niezbędne informacje o SBP, a więc o władzach i organach, dokumentach (pełne teksty) i wydawnictwach oraz inicjatywach w rodzaju Nagroda Młodych SBP czy Tydzień Bibliotek. Menu tego działu bywa rozbudowywane i uzupełniane w zależności od potrzeb (np. informacje o kampanii 1%). Portal zamieszcza reklamy, oferuje także usługi płatne jak drukowanie na zamówienie materiałów konferencyjnych. Korzystanie z serwisu jest bezpłatne. Istnieje też wersja angielska niektórych podstron oraz kanał RSS. Naturalnie witryna EBIBu zawiera także wyjaśnienia dotyczące autorstwa, dane adresowe i kontaktowe, co jednoznacznie określa jej wiarygodność. Jak dotąd jest to główny w Polsce bibliotekarski serwis internetowy i jedynie bibliotekom szkolnym udało się stworzyć w miarę prężnie działające serwisy bibliotekarskie.

Rysunek 2
Rys. 2 Serwis informacyjny dla bibliotekarzy przy Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej. Źródło: UKIE http://bib.bdwe.ukie.gov.pl [dostęp 25 stycznia 2007]

Biorąc pod uwagę instytucję sprawczą zupełnie innym rodzajem serwisu jest serwis informacyjny dla bibliotekarzy utworzony w 2006 roku przy Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej przez autorów, którzy jednak nie są personalnie zaprezentowani na stronach serwisu. Głównym zadaniem serwisu jest przekazywanie informacji o sieciach bibliotecznych w krajach członkowskich UE, sieciach informacyjnych UE oraz danych informacyjno-dokumentacyjnych publikowanych na głównym serwerze UE-Europa. Kolorystyka i grafika serwisu jest prosta i przejrzysta. Całość podzielono na cztery działy utworzone w odrębnej kolorystyce: Kultura – kolor brązowy, Informacja europejska – niebieski, Edukacja – ciemny zielony i Biblioteki – oliwkowy. Dział kultury obejmuje szeroko rozbudowane serwisy przynoszące informacje dotyczące ochrony dóbr kultury, a więc o organizacjach zajmujących się ochroną dziedzictwa kulturowego, projektach międzynarodowych, wybranych programach, instytucjach, prawodawstwie oraz dane dotyczące polityki w tym zakresie, również w bibliotekach i archiwach. Zwieńczenie działu stanowi bibliografia tematu ochrony księgozbiorów.

Kolejny dział zawierający dane publikowane na serwerze UE-Europa jest rodzajem przewodnika po wspomnianych zasobach z zakresu polityki informacyjnej oraz instytucjach informujących o UE i o Polsce. Tutaj również znajdziemy bibliografię prac dotyczących informacji europejskiej podobnie, jak w dziale Edukacja bibliografię dotyczącą edukacji europejskiej, wykorzystania programów edukacyjnych czy kształcenia ustawicznego bibliotekarzy. Ostatni dział, który jest najobszerniejszy, to dział Biblioteki. Serwis poświecony bibliotekom dzieli się na 7 części:

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na serwis bibliotek szkolnych i pedagogicznych, którego autorzy podejrzewają, iż jest on najobszerniejszą bazą adresów internetowych takich placówek w skali europejskiej [9]. W poszczególnych działach często ich autorzy zamieszczają krótkie wyjaśnienia dotyczące zawartości działu lub źródeł, z których zaczerpnięto dane (Internet, publikacje książkowe). Niestety, nie zamieszczono informacji na temat aktualizacji witryny ani kontaktu, który można odnaleźć jedynie poprzez link do UKIE umieszczony w głównym menu. Generalnie witryna ma raczej charakter statyczny i nie jest przystosowana do umieszczania bieżących informacji.

Rysunek 3
Rys. 3 CEBID i INFOBIBnet CEBID. Źródło: http://www.cebid.edu.pl/ [dostęp 26 stycznia 2007].

Rysunek 4
Rys. 4 INFOBIBnet. Źródło: http://www.infobibnet.pl/ [dostęp 26 stycznia 2007]

Wśród tzw. ogólnych serwisów bibliotekarskich wymieniliśmy również serwis prowadzony przez CEBID oraz serwis bibliotek publicznych, którego prace redakcyjne zostały czasowo zawieszone, aczkolwiek jest on częścią ambitnego projektu budowy platformy organizacyjnej i infrastruktury sieci bibliotek samorządowych, przystosowując je do nowych potrzeb społeczeństwa informacyjnego oraz dostosowując do standardów obowiązujących w Unii Europejskiej [10]. Projekt został sfinansowany przez Unię Europejską oraz Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Uruchomienie portalu było dziełem grupy inicjatywnej bibliotekarzy i bibliotek zrzeszonych w Fundacji Infobibnet z siedzibą w Toruniu w latach 2004/2005. Natomiast witryna CEBID ma na celu głównie informowanie o możliwościach i sposobach kształcenia bibliotekarzy, dokumentalistów i pracowników informacji naukowej oraz o najnowszych pozycjach wydawnictwa CEBID. Możemy tutaj znaleźć aktualne oferty szkoleń, kursów czy studiów, w tym również podyplomowych. Struktura strony jest prosta i przejrzysta. Obok głównego menu umieszczonego w centralnej części strony widnieją interaktywne zdjęcia okładek najnowszych pozycji wydawniczych, które prowadzą do informacji o nich oraz komunikaty. Widoczna jest także statystyka odwiedzin i link do statystyk szczegółowych. Jednak strona wyświetla się z błędem podobnie też menu jest niepełne. Dział Strona główna jest pusty, zaś belka nawigacyjna zlana z tłem.

Serwis Biblioteka Pedagogiczna

Drugą wyróżnioną przez nas grupą bibliotekarskich serwisów internetowych stanowią serwisy skierowane do bibliotekarzy szkolnych i pedagogicznych a wśród nich wyróżnia się portal Biblioteka Pedagogiczna, który pojawił się w Internecie w 2002 roku. Powstał on z inicjatywy bibliotekarzy z Torunia i przy współpracy Ośrodka Edukacji Informacyjnej i Zastosowań Komputerowych w Warszawie, na którego witrynie początkowo funkcjonował aż do stycznia 2003 roku, kiedy to otrzymał swój adres będąc nadal w strukturze witryny OEIiZK [11]. Obecnie serwis informacyjny dla nauczycieli bibliotekarzy nadal istnieje na stronach OEIiZK, zaś Biblioteka Pedagogiczna jest samodzielnym portalem. Wspomniany serwis skupia się głównie na informacjach o szkoleniach komputerowych prowadzonych przez OEIiZK, opisach programów komputerowych zarządzających pracą biblioteki, pomocach z edukacji czytelniczej i medialnej. Znajdziemy tutaj także adresy bibliotekarskich zasobów sieciowych, wybrane przepisy prawne, materiały konferencyjne i inne przydatne adresy stron WWW oraz oczywiście link do serwisu Biblioteka Pedagogiczna. Redaktorem technicznym obu serwisów jest Bożena Boryczka odpowiedzialna również za dział Aktualności.

Rysunek 5
Rys. 5 Biblioteka Pedagogiczna. Źródło: http://www.bib.edu.pl [dostęp 26 stycznia 2007]

Biblioteka Pedagogiczna jest portalem, który ma integrować środowisko bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych, wspierać ich pracę zawodową, rozwijać nowoczesny sposób myślenia o pracy, to znaczy w kategoriach podnoszenia jakości, umiejętności, wykształcenia i wiedzy. Na czele zespołu redakcyjnego stoi Aldona Zawałkiewicz z Biblioteki Pedagogicznej z Torunia. Serwis dzieli się na kilka działów chociaż podział ten jest niezbyt wyraźnie odzwierciedlony w budowie menu witryny. We wspomnianych Aktualnościach tradycyjnie znajdziemy bieżące informacje z życia bibliotek pedagogicznych oraz archiwum wiadomości od 2003 roku. Dział nazwany Awans Zawodowy zawiera wybrane przepisy prawne, regulacje i plany kariery zawodowej bibliotekarzy pedagogicznych. Podobnie w dziale Szkolenia prezentowane są różnego rodzaju formy doskonalenia zawodowego. Kolejny dział poświęcony jest wymianie doświadczeń zawodowych min. dotyczących pracy z czytelnikiem, programów bibliotecznych, opracowania zbiorów. W dziale Lekcje biblioteczne zamieszczono scenariusze lekcji w szkołach od podstawowych do ponadgimnazjalnych. Oddzielne miejsce w serwisie poświęcono także biblioterapii oraz inicjatywom związanym z Unią Europejską a także standardom jakości pracy w bibliotece i prowadzeniu public relations biblioteki. Serwis zawiera także obszerną bazę adresową bibliotek pedagogicznych oraz linki do szeregu baz i katalogów wybranych bibliotek. Ciekawym działem jest część poświęcona bibliografii i złożona z alfabetycznie uszeregowanych zestawień bibliograficznych od hasła adopcja do zielone szkoły. Autorzy serwisu zachęcają także do współuczestniczenia w tworzeniu bazy edukacyjnych zasobów Internetu, która od 2002 roku zgromadziła 131 haseł. Poszczególne hasła zawierają linki do stron internetowych informujących w zakresie danego tematu. W centralnej części witryny znajduje się obok informacji o misji i celach serwisu także link do wyszukiwarki naukowej INiB indeksującej strony z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa oraz reklamy w tym niektóre interaktywne. Generalnie witryna Biblioteki Pedagogicznej jest prosta, zarówno w nawigacji, jak i w budowie. Przy przeglądaniu poszczególnych podstron stale widoczne jest główne menu, jednak podział na działy jest mało wyrazisty i niektóre wyróżnienia graficzne (puste ciemne paski bez tekstu) nieuzasadnione. Witryna nie posiada wersji angielskiej ani wyszukiwarki, nie ma również forum. Pod względem komunikowania się z użytkownikiem i interaktywności bardziej rozbudowane są portale wydawnictwa Biblioteka w Szkole, czy serwis biblioteczny programu Interkl@sa.

Serwis biblioteczny portalu Interkl@asa

Polski Portal Edukacyjny Interkl@sa powstał w 2001 jako owoc współpracy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego przy PAN oraz Programu Interkl@sa. Jego zasoby obejmują wiele tematycznych serwisów edukacyjnych, ponad 8000 publikacji cyfrowych oraz materiały audio-video a od 2002 roku również referencyjne zasoby edukacyjne serwisu Eduseek.

Rysunek 6
Rys. 6 Serwis biblioteczny portalu Interkl@sa. Źródło: http://interklasa.pl/portal/dokumenty/biblioteki/index.php [dostęp 4 marca 2007].

Jednym z wspomnianych serwisów jest serwis biblioteczny, który ma odrębny adres (www.biblioteka.edu.pl) i nie jest wyróżniony na witrynie portalu odrębnym, widocznym linkiem. Serwis biblioteczny posiada własny bezpłatny i niekomercyjny serwer pocztowy oraz listę dyskusyjną bibliotekarzy do korzystania, z której niezbędne jest własne konto poczty elektronicznej. W Zasobach sieciowych serwisu prezentowane są centralne katalogi biblioteczne oraz projekt Europejskiego Tezaurusa Wyszukiwawczego realizowany na gruncie polskim przez program Interkl@sa. Jednakże baza zawiera jedynie źródła zindeksowane w latach 2001-2003 i nie jest rozbudowywana chociaż, jak głosi uwaga z maja 2004 roku, trwają prace nad jej modernizacją. Niektóre działy serwisu wydają się bardzo ubogie, jak np. Ranga biblioteki, w którym znajduje się jedynie Manifest Bibliotek Szkolnych z 2001 roku czy Współpraca Bibliotek gdzie obok linku do europejskiego portalu edukacyjnego znajduje się jedynie link do serwisu INFOBIBnet. W ostatnim dziale Aktywność bibliotek umieszczono informacje o obchodach dni bibliotek na świecie i w Polsce oraz łącza do stron organizacji i serwisów bibliotekarskich. W zasadzie jedynie dział wiadomości świadczy, iż strona serwisu żyje i jest stale aktualizowana.

Serwis Biblioteka w Szkole

Portal Biblioteka w Szkole dzieli się na część poświęconą Agencji Sukurs wydającej pozycje książkowe dla nauczycieli bibliotekarzy oraz miesięczniki Biblioteka w Szkole i Wszystko dla Szkoły oraz część przeznaczoną dla bibliotekarzy.

Rysunek 7
Rys. 7 Biblioteka w Szkole. Źródło: http://www.bibliotekawszkole.pl [dostęp 26 stycznia 2007].

W pierwszej części znajdziemy podstawowe dane o wydawnictwie, informacje o prenumeracie czasopism, numerach archiwalnych, ich pełne teksty w programie MOL, spisy treści, bibliografię materiałów do szkół itp. W drugiej części obok aktualnych wiadomości zebranych w serwisie informacyjnym oraz w przeglądzie internetowym dla nauczycieli bibliotekarzy znajduje się kilka działów, których redaktorem naczelnym jest Juliusz Wasilewski. Niektóre działy pokrywają się tematycznie z działami w serwisie Biblioteka Pedagogiczna jak chociażby dział Awans zawodowy złożony z opinii, komentarzy i informacji na temat awansu zawodowego nauczycieli. Nowością jest możliwość wysłania pytań do eksperta MENiS drogą elektroniczną. Podobnie zasób Edukacji czytelniczej i medialnej składa się z programów, rozkładów materiałów nauczania, scenariuszy zajęć itp. Inne działy gromadzą materiał dotyczący prezentacji multimedialnych, konkursów, patronów szkół, zaproszeń czy propozycji regulaminu szkoły. Są też działy poświecone tworzeniu i propagowaniu stron www oraz książce elektronicznej. Układ treści witryny nie jest do końca klarowny i podział na poszczególne sekcje wydaje się dosyć przypadkowy. Niewątpliwą zaletą jest forum skonstruowane w sposób podobny jak w EBIBie, wyszukiwarka przeszukująca serwis chociaż działa niezwykle wolno oraz możliwość otrzymywania nowości drogą elektroniczną. Wydaje się, że długość strony głównej jest trochę zbyt uciążliwa a menu niepotrzebnie rozbudowane o dodatkowe nagłówki, które nie są interaktywne. Grafika i estetyka strony jest zadowalająca podobnie jak i nawigacja. Kontakt z autorami strony i redaktorami serwisu umożliwia stopka redakcyjna wraz z potrzebnymi adresami email. Jednak nie znaleziono żadnych informacji na temat misji strony a słowa skierowane do ewentualnych użytkowników umieszczono tylko na początku niektórych działów. Serwis nowości dowodzi jednak, że strona jest często aktualizowana.

Serwis Bibliotekarz Szkolny

Bardziej statyczny charakter ma serwis Bibliotekarz Szkolny umieszczony na serwerze firmy Vulcan zajmującej się produkcją oprogramowania dla oświaty oraz usługami z zakresu zarządzania oświatą. Serwis stanowi zbiór najważniejszych informacji dotyczących prowadzenia bibliotek szkolnych. Jest prowadzony przez bibliotekarzy nie wymienionych jednak personalnie i przeznaczony dla bibliotekarzy szkolnych.

Rysunek 8
Rys. 7 Bibliotekarz Szkolny. Źródło: http://wwvulcan.edu.pl/bibliotekarz/ [dostęp 26 stycznia 2007].

Budowa serwisu jest tradycyjna tzn. składa się z kilku działów te zaś z poddziałów czy podstron. Grafika i kolorystyka jest prosta, bez żadnych reklam, efektów multimedialnych, choć poszczególne nagłówki wyróżnione są wytłuszczoną czcionką. Na serwis składa się 5 działów, których zawartość krótko przedstawiono w części O nas. Dział Poradnik przedstawia praktyczne informacje na temat prowadzenia biblioteki czyli jej organizacji, gromadzenia, ewidencji, katalogowania i udostępniania zbiorów. W dziale Prawo umieszczono teksty wybranych ustaw i rozporządzeń a w Edukacji można wyszukać informacje o szkołach wyższych w Polsce. Wykaz publikacji z zakresu bibliotekarstwa szkolnego zawiera dział Literatura. Linki do stron wybranych bibliotek, organizacji i serwisów bibliotekarskich, innych serwisów odnajdziemy w dziale Internet. Witryna posiada także wyszukiwarkę z opcją wyszukiwania zaawansowanego, która jednak notorycznie nie działa. Strona aktualizowana jest rzadko. Warto również dodać, że ze strony Bibliotekarza szkolnego istnieją bezpośrednie łącza do takich serwisów tematycznych jak: oświata w liczbach, serwis prawny, serwis dla rodziców czy sprawozdawczość oświatowa, a także internetowego poradnika dla kadry kierowniczej oświaty i strony domowej Instytutu Badań w Oświacie oraz do stron WWW czasopism: Edukacja i Dialog, Nowe w Szkole, Przegląd Oświatowy, Uczyć Lepiej. Przechodzenie z głębszych poziomów serwisu możliwe jest za pomocą górnego menu.

Dokonując powyższego przeglądu polskich internetowych serwisów bibliotekarskich dostrzegliśmy niewątpliwie bogactwo informacji w nich zawartych. Są to zarówno zasoby prezentowane stale i mogące służyć pomocą w codziennej pracy bibliotekarskiej (np. linki do katalogów, baz, zbiorów tematycznych, instytucji itp.), jak też wiadomości bieżące, dotyczące zjawisk związanych ze światem bibliotekarskim (np. o konferencjach, szkoleniach, programach, planach, spotkaniach itp.) Dzięki temu korzystanie z serwisów może być sposobem samodoskonalenia, uczenia się, rozwijania swojej wiedzy i umiejętności, co dla współczesnego bibliotekarza jest niemal koniecznością. Dużą rolę mogą również odgrywać fora dyskusyjne jako platformy porozumienia, wymiany doświadczeń, a często sposób szukania pomocy w różnych kwestiach zawodowych. Występują one tylko w 2 serwisach: EBIB i Serwis Biblioteka w Szkole. Oprócz nich bezpośredni kontakt z czytelnikiem jest możliwy też poprzez pocztę elektroniczną. Adresy e-mail najczęściej są łatwo dostępne na stronach domowych, podobnie jak adresy i numery telefonów. Większość serwisów zawiera bezpośrednie określenie misji i celu oraz wyjaśnienia dotyczące autorstwa i instytucji sprawczej. Dzięki temu wzrasta ich wiarygodność. Brak personalnych prezentacji zaznaczyliśmy w serwisie informacyjnym o UE i firmy Vulcan. Korzystanie ze wszystkich serwisów jest bezpłatne a niektóre oferują też usługi płatne np. EBIB. Struktura i konstrukcja witryn jest mało skomplikowana, raczej przejrzysta a grafika, logo i tekst sprawiają czytelne i miłe wrażenie chociaż są być może zbyt mało oryginalne, urozmaicone i kolorowe. Typowe elementy nawigacji są także dobrze widoczne i dostępne a przechodzenie do kolejnych poziomów nie sprawia większych trudności. Generalnie jednak nie występują wersje obcojęzyczne stron oprócz EBIBu, jak też rzadkością są wyszukiwarki, które mogłyby przyśpieszyć odszukanie potrzebnej informacji w serwisie. Zdarzają się błędy w wyświetlaniu stron. Strony też nie są w żaden sposób przystosowane dla użytkownika niepełnosprawnego ( np. wersja powiększonego druku czy audio). Oczywistym jest, że wygląd, zawartość i funkcjonowanie serwisów w dużej mierze zależy od użytkowników, którzy swoim zainteresowaniem, cennymi uwagami, aktywnością w dostarczaniu opracowań na wybrany temat stanowią o sensie istnienia i funkcjonalności serwisów.

Dorota Bednarczyk

Przypisy

1. Bibliografia tematu oceny i tworzenia wartościowych źródeł informacyjnych w Internecie m.in. na stronie University Libraries, Virginia Tech [on-line] [dostęp 28 lutego 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.lib.ut.edu/help/instruct/evaluate/evalbiblio.html lub Ciołek T. M., Goltz M. I. Information Quality WWW Virtual Library [on-line] [dostęp 28 lutego2007]. Dostępny w World Wide Web:http://www.ciolek.com/wwwvl-infoquality.html. Jedną z podstawowych pozycji jest książka: Jane E. Alexander, Marsha Ann Tate, Web Wisdom: How to Evaluate nad Create Information Quality on the Web, Mahawh, N.J: Lawrence Erlbaum Associates, 1999.

2. Bednarek- Michalska B.: Ocena jakości bibliotekarskich serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie, „Bibliotekarz Podlaski” 2002, nr, 4, s. 37-40, ISSN 1640-7806.

3. Bednarek-Michalska B.: Ocena jakości informacji elektronicznej // w: Materiały przedstawione na XVIII Konferencji Informatyka w Szkole Toruń 18.09-21.09.2002 [on-line]. Serwis Informacyjny dla Nauczycieli Bibliotekarzy [dostęp 6 lutego 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://biblioteka.oeiizk.waw.pl/konf4.html.

4. Kubiak M.: Słownik technologii informacyjnej, Warszawa : MIKOM, 1999, s. 123.

5. Onet.pl [on-line]. Grupa Onet S.A. [dostęp 12 lutego 2007]. Witryna internetowa. Dostępny w World Wide Web: http://portalwiedzy.onet.pl/134933,,,,witryna_internetowa,haslo.html.

6. Przykład artykułów poruszających ten temat:
Makarska-Deszcz B., Uniejewska A.: Tworzenie serwisu WWW wyzwaniem dla bibliotek. Z doświadczeń Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej” 2001, t. 9, nr 3, s. 50-52, ISSN 1230-5529.
Głowacka E.: Funkcja informacyjna internetowych stron WWW bibliotek na przykładzie polskich bibliotek uniwersyteckich, „Przegląd Biblioteczny” 2000, z. 4, s. 291-301, ISSN 0033-202x.
Szerszkinis Ż. Polskie strony WWW bibliotek i ich użytkownicy, „Biblioteka” 2005, nr 9 (18), s. 183-189, ISSN 1506-3615.

7. Redakcja EBIB. Sprawozdanie KWE za 2005 rok, „Biuletyn EBIB” [on-line] 2006 nr 2 (72) [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://www.ebib.info/2006/72/kwe.php, ISSN 1507-7187.

8. Komperda A.: Baza bibliotek EBIB- źródło informacji o polskich bibliotekach w Internecie: charakterystyka bazy, struktura, zasady działania // w: Internet w bibliotekach: łączność, współpraca, digitalizacja, Wrocław, 23- 26 września 2003 [on-line] Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja Elektronicznej Biblioteki, 2003 [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/komperda.php.

9. Serwis informacyjny dla bibliotekarzy [on-line]. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. Biblioteki szkolne i pedagogiczne. Informacje o serwisie [dostęp 25 stycznia 2007]. Dostępny w WorldWideWeb: http://bib.bdwe.ukie.gov.pl/WWW/bib.nsf/0/57B3E2CDDD21117CC125708B0043F7AE?Open.

10. Szymorowska T.: INFOBIBNET: INFORMACJA-BIBLIOTEKA-SIEĆ // w: Internet w bibliotekach II - łączność, współpraca, digitalizacja: Wrocław, 23-26 września 2003 roku [on-line]. [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2003. [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/infobibnet.php.

11. Boryczka B.: Serwis informacyjny Biblioteka Pedagogiczna platformą współpracy bibliotek // w: Internet w bibliotekach II - łączność, współpraca, digitalizacja: Wrocław, 23-26 września 2003 roku [on-line]. [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2003. [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/boryczka2.php.

Bibliografia

1. Alexander J. E., Ann Tate M., Web Wisdom: How to Evaluate nad Create Information Quality on the Web, Mahawh, N.J: Lawrence Erlbaum Associates, 1999.

2. Bednarek-Michalska B.: Ocena jakości bibliotekarskich serwisów informacyjnych udostępnianych w Internecie. Bibliotekarz Podlaski 2002, nr 4, s. 37-40, ISSN 1640-7806.

3. Bednarek-Michalska. B. Ocena jakości informacji elektronicznej // w: Materiały przedstawione na XVIII Konferencji Informatyka w Szkole Toruń 18.09-21.09.2002 [on-line]. Serwis Informacyjny dla Nauczycieli Bibliotekarzy [dostęp 6 lutego 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://biblioteka.oeiizk.waw.pl/konf4.html.

4. Boryczka B.: Serwis informacyjny Biblioteka Pedagogiczna platformą współpracy bibliotek // w: Internet w bibliotekach II - łączność, współpraca, digitalizacja: Wrocław, 23-26 września 2003 roku [on-line]. [Warszawa] : Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2003, nr 6. [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/boryczka2.php, ISBN 83-915689-5-4.

5. Ciołek T. M., Goltz M. I.: Information Quality WWW Virtual Library [on-line] [dostęp 28 lutego 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ciolek.com/wwwvl-infoquality.html.

6. Cohen J.: Serwisy WWW. Projektowanie, tworzenie i zarządzanie, Gliwice : Helion, 2004.

7. Głowacka E.: Funkcja informacyjna internetowych stron WWW bibliotek na przykładzie polskich bibliotek uniwersyteckich, „Przegląd Biblioteczny” 2000, z. 4, s. 291-301, ISSN 0033-2x.

8. Kubiak M.: Słownik technologii informacyjnej, Warszawa : MIKOM, 1999.

9. Komperda A.: Baza bibliotek EBIB- źródło informacji o polskich bibliotekach w Internecie: charakterystyka bazy, struktura, zasady działania // w: Internet w bibliotekach: łączność, współpraca, digitalizacja, Wrocław, 23- 26 września 2003 [on-line] [Warszawa] : Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], Redakcja Elektronicznej Biblioteki, 2003 [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/komperda.php.

10. Makarska-Deszcz B., Uniejewska A.: Tworzenie serwisu WWW wyzwaniem dla bibliotek. Z doświadczeń Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej” 2001, t. 9, nr 3, s. 50-52, ISSN 1230-5529.

11. Onet.pl [on-line]. Grupa Onet S.A. [dostęp 12 lutego 2007]. Witryna internetowa. Dostępny w World Wide Web: http://portalwiedzy.onet.pl/134933,,,,witryna_internetowa,haslo.html.

12. Potęga J.: Strony www bibliotek narodowych krajów Unii EuropejskiejI, „Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej” 2003, nr 1 (164), ISSN 0006-3983.

13. Radwański A.: INFOBIBnet – sieć współpracy, „Bibliotekarz” 2002, nr 3, s. 6-10, ISSN 0208-4333.

14. Redakcja EBIB.: Sprawozdanie KWE za 2005 rok, „Biuletyn EBIB” [on-line] 2006, nr 2 (72) [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://www.ebib.info/2006/72/kwe.php, ISSN 1507-7187.

15. Sapa R.: W poszukiwaniu kryteriów oceny stron WWW bibliotek akademickich, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej” 2004, nr 3-4, s. 23-39, ISSN 1230-5529.

16. Serwis informacyjny dla bibliotekarzy [on-line]. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. [dostęp 25 stycznia 2007]. Biblioteki szkolne i pedagogiczne. Informacja o serwisie. Dostępny w World Wide Web: http://bib.bdwe.ukie.gov.pl/www/bib.nsf/main?open.

17. Szerszkinis Ż.: Polskie strony WWW bibliotek i ich użytkownicy, „Biblioteka” 2005, nr 9 (18), s. 183-189, ISSN 1506-3615.

18. Szymorowska T.: INFOBIBNET: INFORMACJA – BIBLIOTEKA-SIEĆ // w: Internet w bibliotekach II – łączność, współpraca, digitalizacja: Wrocław, 23-26 września 2003 roku [on-line]. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, K[omisja] W[ydawnictw] E[lektronicznych], 2003, nr 6. [dostęp 7 lutego 2007]. Dostępny World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/iwb2/infobibnet.php, ISBN 83-915689-5-4.

19. University Libraries, Virginia Tech [on-line]. [dostęp 28 lutego 2007]. Dostępny w World Wide Web: http://www.lib.ut.edu/help/instruct/evaluate/evalbiblio.html.

cofnij