V. Czytelnictwo
W porównaniu z 2003 rokiem zaobserwowano spadek liczby czytelników (-2 757), i w związku z tym zmniejszenie się procentu czytelników do ogółu mieszkańców o -0,19%. Jednocześnie odnotowano wzrost liczby wypożyczeń oraz odwiedzin.
CZYTELNICY:
| w województwie | - 282 162 czytelników (-2 757 w porównaniu z 2003 r.) | |
| w miastach | - 211 406 (-818) | |
| na wsi | - 70 756 (-1 939) |
Wskaźnik społecznego zasięgu czytelnictwa, czyli procent czytelników do ogółu mieszkańców wyniósł w 2004 r.:
| w województwie | - 19,75% (-0,19%) | |
| w miastach | - 24,62% (-0,07%) | |
| na wsi | - 12,42% (-0,36%) |
Najwyższy wskaźnik osiągnęły miasta: Tolkmicko (41,58%), Kisielice (37,9%), Reszel (34,78%), Ryn (34,42%), Miłomłyn (33,19%), Górowo Iławeckie (32,47%), Biskupiec pow. olsztyński (31,85%), Korsze (31,38%); w gminach wiejskich: Banie Mazurskie (26,5%), Braniewo (25,9%), Lubomino (25,89%), Rozogi (24,94%), Markusy (24,49%), Świątki (23,58%), Wieliczki (23,57%), Jedwabno (23,46%), Nowe Miasto Lubawskie (23,44%), Dąbrówno (22,84%), Płoskinia (22,7%), Wydminy (21,95%), Dubeninki (21,41%).
Wzrost powyższego wskaźnika odnotowano w 17 gminach miejskich i 36 gminach wiejskich.
Najniższy wskaźnik osiągnęły miasta: Ruciane-Nida (11,32%), Barczewo (15,91%), Mrągowo, Lubawa (po 16,18%); gminy wiejskie: Dobre Miasto (1,20%), Sępopol (2,38%), Kurzętnik (4,39%), Ryn (3,26%), Giżycko (4,81%), Gołdap (4,97%), Susz (4,41%).
W powiatach wskaźnik ten kształtował się następująco:
Poniższe wykresy przedstawiają przeciętną liczbę czytelników przypadających na 1 placówkę w latach 2000-2004.
Największy wzrost i spadek liczby czytelników w województwie ilustruje tabela:
| WZROST | SPADEK | |||
| MIASTO | 1. Olsztyn 2. Nidzica 3. Braniewo |
+6 801 +193 +148 |
1. Elbląg 2. Ełk 3. Barczewo |
-4 749 -565 -553 |
| WIEŚ | 1. Pisz 2. Nidzica 3. Wydminy |
+338 +101 +85 |
1. Małdyty 2. Purda 3. Jonkowo |
-271 -259 -206 |
- Olsztyn, Nidzica – w WBP w Olsztynie, po zakończonym pod koniec 2003 r. remoncie budynku Starego Ratusza, Wypożyczalnia Główna działała przez cały rok; MBP w Olszynie oraz MGBP w Nidzicy otworzyły nowe filie (Planeta11, Filia nr 1).
- Braniewo – od marca wydłużono czas pracy biblioteki o godzinę.
- Pisz – filia biblioteczna w Hejdyku otrzymała nowy lokal, otworzono nowy punkt biblioteczny w Pogobiu Średnim.
- Nidzica – dzięki realizacji projektów pozyskano do filii bibliotecznych sprzęt komputerowy oraz udostępniono czytelnikom Internet.
- Elbląg – głównie w wyniku prowadzonych prac remontowych lokali i likwidacji filii dla dzieci przy ul. Św. Ducha.
- Ełk – w związku ze zmianą lokalizacji dwie filie włączono do biblioteki głównej.
- Małdyty – w związku z niewystarczającym zatrudnieniem, kolejny już rok filie biblioteczne w Wielkim Dworze i Szymonowie otwarte były tylko raz w tygodniu.
Wzrost liczby czytelników w porównaniu do roku poprzedniego odnotowano w 17, tj. 35% gminach miejskich i w 35, tj. 36,1% gminach wiejskich.
Wskaźnik aktywności czytelników charakteryzują poniższe dane:
Liczba odwiedzin
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 2 058 737 | 937 272 | 2 996 009 |
| 2003 | 2 064 718 | 947 927 | 3 012 645 |
| 2004 | 2 277 404 | 1 029 648 | 3 307 052 |
Liczba odwiedzin przypadająca na 1 czytelnika:
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 10 | 13 | 11 |
| 2003 | 10 | 13 | 11 |
| 2004 | 11 | 15 | 12 |
Czytelnicy do lat 15:
| w województwie | – 93 188 (-3 622) – 33,03% ogółu czytelników |
| w miastach | – 57 999 (-1 984) – 27,43% ogółu czytelników w miastach |
| na wsi | – 35 189 (-1 638) – 49,73% ogółu czytelników na wsi |
Największy procent czytelników do lat 15, w stosunku do ogółu użytkowników, zarejestrowano w gminach miejskich: Reszel (50,7%), Korsze (49,4%), Ryn (45,22%), Orneta (43,12%), Pieniężno (41,02%), Młynary (40,85%), Ruciane Nida (40,75%) oraz w gminach wiejskich: Olsztynek (72,48%), Wieliczki (71,27%). Grodziczno (69,16%), Zalewo (67,55%), Kętrzyn (65,56%), Kruklanki (65,19%), Morąg (64,25%), Szczytno (61,2%), Świątki (61,05%).
Analizując strukturę wypożyczeń księgozbioru można zauważyć wzrost zainteresowania literaturą piękną dla dorosłych (+0,79%) i niewielki spadek zainteresowania literaturą popularnonaukową (-0,49%). Świadczy to o trafnym zakupie przez bibliotekarzy beletrystyki, (w ramach której mieszczą się również lektury szkolne), o ciągle zbyt małym wpływie drogiej literatury popularnonaukowej, a także o częstszym wykorzystywaniu alternatywnych źródeł informacyjnych (np. Internet), które nie są rejestrowane przez statystyki tradycyjne. Zauważalna jest kolejna tendencja we współczesnej bibliotece publicznej: nieodzwierciedlanie w obecnych statystykach faktycznego wykorzystania wszystkich typów zbiorów biblioteki, a co za tym idzie – potrzeba unowocześnienia statystyki bibliotecznej.
Wskaźnikiem obrazującym kolejną tendencję we współczesnej bibliotece, jest wskaźnik obrotu zbiorów (ile razy jedna jednostka ewidencyjna zbiorów była wypożyczona statystycznie w ciągu roku). Określa on, jak wielkie znaczenie do uzyskania wysokiego poziomu czytelnictwa może mieć jakość księgozbioru i odpowiednia promocja biblioteki. Przykładem może być nowa modelowa biblioteka multimedialna w Olsztynie – Planeta 11, z całkowicie nowymi, dostosowanymi do potrzeb swoich czytelników zbiorami oraz z dobrze zaplanowaną kampanią promującą jej działalność, w której wskaźnik ten osiągnął poziom 8,81. Dla porównania – wskaźnik obrotu zbiorów w całym województwie warmińsko-mazurskim był równy 1,29, w bibliotekach miejskich – 1,54, a na wsi – tylko 0,91.
Wypożyczenia książek i czasopism na zewnątrz w roku sprawozdawczym kształtowały się następująco:
| w województwie | – 5 256 779 (+60 318) |
| w miastach | – 3 587 531 (+52 601) |
| na wsi | – 1 669 248 (+7 717) |
Wzrost wypożyczeń na zewnątrz odnotowano w 22 bibliotekach miejskich (45%) oraz w 50 bibliotekach gmin wiejskich (52%).
Struktura wypożyczeń książek i czasopism na zewnątrz
TABELA 2
| Rok | w województwie | w miastach | na wsi |
| literatura piękna dla dzieci | 28,70% (-0,3%)* | 21,51% (-0,09%) | 44,15% (-0,45%) |
| literatura piękna dla dorosłych | 46,07% (+0,79%) | 51,72% (+0,82%) | 33,93% (+0,63%) |
| literatura popularnonaukowa | 25,23% (-0,49%) | 26,77% (-0,63%) | 21,92% (-0,18%) |
(...)* różnica w stosunku do roku 2003.
Czytelnicy bibliotek publicznych preferują literaturę piękną zarówno polskich autorów, jak i zagranicznych. Przy wyborze lektury w dużym stopniu kierują się pozycją danego tytułu na liście bestsellerów, jak również ilością nagród, które otrzymała. Duże znaczenie ma także promocja książki – zarówno w mediach, jak i lokalnie – w poszczególnych bibliotekach. W dalszym ciągu najpopularniejsi autorzy, to: D. Terakowska, D. Masłowska, K. Grochola, J. Wiśniewski, M. Gretkowska, a także W. Wharton, P. Coelho, F. Fielding, J. Austen, U. Eco, J.M. Coetzee. Niesłabnące jest również zainteresowanie literaturą fantastyczną (np. A. Sapkowski, J.K. Rowling oraz J.R.R. Tolkien) oraz książkami grozy, horrorami, z „dreszczykiem” i sensacyjnymi (np. S. King, D.R. Koontz, G. Masterton, M.H. Clark, C. Forbes, K. Follet, A. Hitchcock).
Można także zauważyć duże zapotrzebowanie na książki i informacje dotyczące świata współczesnego, Unii Europejskiej, kultury, polityki, psychologii, parapsychologii, informatyki, techniki, sportu, ekologii, geografii, biologii, historii, muzyki, religioznawstwa, ekonomii, nauki języków obcych.
Liczba wypożyczeń książek i czasopism na miejscu:
| w województwie | – 1 926 904 (+15 657) |
| w miastach | – 1 532 727 (+26 228) |
| na wsi | – 394 177 (-10 571) |
Ogółem wzrost wypożyczeń na miejscu odnotowano w 24 bibliotekach gmin miejskich (49%) oraz w 35 bibliotekach gmin wiejskich (36%).
Wypożyczenia czasopism na zewnątrz stanowią 7,42% (-0,48% w porównaniu z rokiem 2003) ogółu wypożyczeń książek i czasopism w województwie, a na miejscu 64,55% (+1,32%).
W 2004 r. biblioteki prenumerowały 4 126 (-56) tytułów czasopism, w tym w miastach 2 624 (+8), na wsi 1 502 (-64). W 2004 r. 17 bibliotek (1 w mieście: Młynary i 16 na wsi: Dobre Miasto, Gronowo Elbląskie, Kisielice, Lidzbark Welski, Małdyty, Milejewo, Młynary, Olsztynek, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Rozogi, Ryn, Sorkwity, Susz, Wieliczki), tj. 11,64% nie prenumerowało ani jednego tytułu. Znaczna część wypożyczeń czasopism bieżących, to wypożyczenia czasopism pochodzących z darów. W 29% gminach miejskich i 26% gminach wiejskich odnotowano spadek liczby tytułów w porównaniu z rokiem ubiegłym. Pozytywnym należy uznać fakt, że w 26 bibliotekach miejskich oraz w 23 bibliotekach gmin wiejskich odnotowano wzrost prenumeraty czasopism.
Wzrost powszechności i dostępności mediów elektronicznych oraz zainteresowania nimi powoduje zwiększenie udziału liczby zbiorów specjalnych w ogólnej liczbie zbiorów bibliotek. Odnotowano wzrost liczby wypożyczeń tych zbiorów. Znaczące zainteresowanie użytkowników zbiorami specjalnymi (co wskazuje na konieczność zwiększenia nakładów na tę kategorię zbiorów w bibliotekach), można udowodnić kolejny raz powołując się na przykład Planety 11. Zbiory specjalne tej placówki stanowią 27% jej wszystkich zbiorów a ich wypożyczenia 57% ogółu wypożyczeń.
Ogółem w województwie wypożyczono 149 063 (+75 722) jednostek ewidencyjnych zbiorów specjalnych, w tym audiowizualnych – 109 819 (+60 739).
Łącznie w 2004 r. wypożyczenia zbiorów bibliotecznych na zewnątrz i na miejscu:
| w województwie | – 7 332 746 j. ew. (+151 697) |
| w miastach | – 5 264 731 j. ew. (+154 503) |
| na wsi | – 2 068 015 j. ew. (-2 806) |
Liczba wypożyczeń zbiorów przypadających na 1 czytelnika:
| w województwie | – 26 j. ew. (+1) |
| w miastach | – 25 j. ew. (+1) |
| na wsi | – 29 j. ew. (+0,5) |
„Biblioteka publiczna jest lokalnym ośrodkiem informacji, udostępniającym użytkownikom każdego rodzaju wiedzę i informację” (Manifest bibliotek publicznych IFLA/UNESCO). Dostęp do informacji zawsze był kluczową funkcją bibliotek. W 2004 r. aktywność korzystania z działalności informacyjnej przedstawia się następująco:
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 366 876 | 108 117 | 474 993 |
| 2003 | 359 049 | 116 901 | 475 950 |
| 2004 | 371 869 | 123 733 | 495 602 |
Liczba zapytań informacyjnych na 1 mieszkańca:
| w województwie | – 0,35 (+0,02) |
| w miastach | – 0,43 (+0,01) |
| na wsi | – 0,22 (+0,01) |
System wypożyczeń międzybibliotecznych staje się ważnym elementem świadczonych przez biblioteki usług. Wymiana zbiorów przyczynia się do efektywniejszego ich wykorzystania. W 2004 r. zarejestrowano 5 168 wypożyczeń międzybibliotecznych.