IV. Zbiory biblioteczne
Stan zbiorów bibliotekpublicznych województwa warmińsko-mazurskiego na koniec 2004 r. wynosił ogółem
| - 5 422 486 woluminów (+22 856), | ||
| - 61 573 woluminów (+481), | ||
| - 164 028 jednostki ewidencyjne (+8 804), | ||
| - w tym audiowizualnych | - 93 461 jednostki ewidencyjne (+584). |
Księgozbiory bibliotek (wydawnictwa zwarte i czasopisma oprawne) liczyły 5 484 059 (+23 337), w tym w miastach 3 234 148 wol. (+ 37 460) i na wsi 2 249 911 wol. (-14 123).
W zakresie oprawy i konserwacji zbiorów już w kolejnym roku wykonano niewiele prac. We wszystkich bibliotekach województwa oprawiono jedynie 1 026 wol. książek (-913 wol.) i 1 051 wol. czasopism (-568 wol.) na ogólną kwotę 58 697 zł, czyli o 16 070 mniejszą niż w 2003 roku.
Struktura księgozbioru ogółu placówek bibliotecznych, przedstawiona w procentach, kształtuje się następująco:
| - 40,02% (-0,01%) | ||
| - 25,31% (-0,13%) | ||
| - 34,67% (+0,14%). |
Zaznaczający się wzrost udziału literatury niebeletrystycznej w strukturze księgozbiorów bibliotek wynika z rosnących potrzeb osób kształcących się oraz podnoszących kwalifikacje, a także z potrzeby (zgłaszanej przez czytelników w formie dezyderatów) uzupełniania księgozbiorów o literaturę fachową, specjalistyczną, ukierunkowaną na konkretne dziedziny wiedzy.
W minionym roku, statystyczny mieszkaniec województwa miał do dyspozycji średnio 3,84 wol. (+0,02) książek w bibliotece publicznej, w tym w miastach 3,77 wol. (+0,05), na wsi 3,95 wol. (-0,03).
W przeliczeniu księgozbioru na jednego czytelnika uzyskano:
| - w województwie | - 19,44 wol. (+0,27), | |
| - w miastach | - 15,30 wol. (+0,24), | |
| - na wsi | - 31,80 wol. (+0,66). |
Porównując wyżej wymienione wskaźniki, można zauważyć niewielki wzrost liczby księgozbioru przypadającego na jednego czytelnika w ciągu ostatnich pięciu lat. Podstawowe przyczyny takiego stanu to: spadek liczby czytelników w całym województwie oraz większa liczba wpływów zbiorów do bibliotek.
LICZBA WOLUMINÓW W PRZELICZENIU NA JEDNEGO CZYTELNIKA W LATACH 2000-2004
| 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | |
| Gminy miejskie | 14,05 | 14,33 | 15,40 | 15,06 | 15,30 |
| Gminy wiejskie | 31,39 | 31,36 | 31,30 | 31,14 | 31,80 |
| Województwo | 18,30 | 18,56 | 19,19 | 19,19 | 19,44 |
Selekcja księgozbioru
W roku 2004 ubytkowano ogółem w województwie 150 106 wol. (64% to ubytki w placówkach miejskich), w tym 37 902 wol. (+4 672 wol.) usunięto ze zbiorów w wyniku selekcji. Były to zbiory zniszczone i nieaktualne. Pozostałe 15,44%, to książki przekazane innym bibliotekom, również w wyniku likwidacji placówek.
Jako pozytywny należy uznać fakt, że wiele bibliotek w minionym roku usunęło ze zbiorów książki zawierające informacje zdezaktualizowane oraz książki w złym stanie fizycznym.
Wiele bibliotek (41) nie dokonało żadnej selekcji zbiorów (7 bibliotek gmin miejskich i 34 gmin wiejskich). Być może jest to spowodowane ciągle popularną wizją biblioteki pełnej książek - nawet, jeśli są one stare i niewypożyczane przez długie lata. Zbiory biblioteczne powinny mieć charakter dynamiczny, dlatego wymagają nieustannego - najlepiej corocznego - dopływu nowych materiałów i "odpływu" zdezaktualizowanych. Wykres poniżej przedstawia, w jaki sposób na przestrzeni lat 2000-2004 wyglądała selekcja księgozbioru w bibliotekach całego województwa:
Zbiory specjalne
Biblioteka publiczna, stosując nowoczesne formy informacji i nowe metodom jej pozyskiwania stara się oferować szeroką gamę materiałów w różnej postaci. Biorąc pod uwagę rosnące zapotrzebowanie czytelników na zbiory nieksiążkowe, coraz częściej gromadzi się tzw. zbiory specjalne - dokumenty elektroniczne, płyty CD, DVD, VHS itp. Porównując stan zbiorów specjalnych w bibliotekach województwa warmińsko-mazurskiego na przestrzeni ostatnich pięciu lat zaobserwowano rosnące zainteresowanie bibliotekarzy gromadzeniem tego rodzaju zbiorów. Jedyny odnotowany w całym województwie spadek ich liczby w 2001 roku spowodowany był zmianą ewidencji tego rodzaju zbiorów.
Zbiory specjalne w bibliotekach publicznych w 2004 roku liczyły 164 028 jednostek ewidencyjnych. Najwięcej zgromadzono ich w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie. Stanowiły one 42,81% ogółu tego typu zbiorów w województwie.
Zasoby zbiorów audiowizualnych wzrosły w ciągu roku o 584 j. ew. i wynosiły na koniec 2004 roku 93 461 j. ew. Stanowiły 56,98% ogółu zbiorów specjalnych.
W ostatnich latach przybywa również w bibliotekach dokumentów elektronicznych. W 2004 roku wpłynęło 1 000 (+572) j. ew. dokumentów elektronicznych, w tym z zakupu 179. Ogółem w bibliotekach na terenie województwa zgromadzono ich 2 042.
Strukturę zbiorów specjalnych w 2004 r. przedstawia wykres poniżej:
Wpływy, w tym zakup.
Do bibliotek publicznych w 2004 r. ogółem wpłynęło 187 421 jednostek ewidencyjnych zbiorów (+26 256), w tym 171 516 wol. książek (+26 276), 1 902 wol. czasopism oprawnych i 14 003 jednostek ewidencyjnych zbiorów specjalnych.
Spadek wpływów - książek i czasopism oprawnych - zanotowano w 3 powiatach: braniewskim, lidzbarskim oraz w mieście Elbląg.
Z zakupu przybyło 79 744 wol. książek, to jest o 23 799 wol. więcej niż w 2003 roku. Zakup stanowił 46% wszystkich wpływów i był o 7% wyższy niż w 2003 roku. Głównym czynnikiem, który spowodował wzrost liczby zakupionych książek w województwie było skierowanie dotacji celowej Ministerstwa Kultury na zakup nowości wydawniczych bezpośrednio do samorządów, co pozwoliło na wykazanie wpływu zbiorów z tych środków na stan bibliotek w formie zakupu, a nie jak w przypadku lat ubiegłych w formie darowizny lub depozytu. Dzięki temu wskaźnik zakupu na 100 mieszkańców w województwie, jak również w mieście, wzrósł do 6 wol. (o 2 więcej niż w roku ubiegłym), a na wsi do 5 (o 1 więcej niż w roku ubiegłym). Zakup nowości książkowych ze środków budżetowych bibliotek utrzymał się jednak na poziomie z roku 2003 (4 wol. na 100 mieszkańców). Spowodowane to było m.in. tym, iż prawie 42% organizatorów bibliotek zmniejszyło im budżet. Dlatego też, mimo iż dane statystyczne wykazują, że w 4 gminach miejskich i 9 gminach wiejskich przeznaczono mniej funduszy na zakup książek, w praktyce okazuje się, że aż 50 bibliotek zakupiło ze środków organizatora mniej książek niż w 2003 roku.
Ogółem w województwie zakupiono 79 744 wol. za 1 614 854 zł;
- w gminach miejskich - 50 815 na kwotę: 1 097 604 zł.
- w gminach wiejskich - 28 929 na kwotę: 517 250 zł.
W wielu placówkach bibliotekarze wykazują dużą aktywność w pozyskiwaniu zbiorów, otrzymując je nieodpłatnie od wydawnictw, towarzystw naukowych, prywatnych sponsorów lub w ramach akcji zbierania dobrowolnych sum składanych przez czytelników na zakup nowości. Dużym udogodnieniem w uzupełnianiu zbiorów jest szeroka dostępność tytułów na rynku wydawniczym, oraz ogromna sieć instytucji zajmująca się dystrybucją książek, m.in. hurtownie (które w ostatnich latach oferują swoje usługi, przywożąc bezpośrednio książki do biblioteki, co pozwala na dokładniejszy wybór książek), a także możliwość zakupu przez Internet. Te dwie ostatnie opcje są szczególnie cenne w małych miejscowościach, gdzie nie ma dostępu do dobrze zaopatrzonej księgarni.
Struktura zakupu książek w 2004 r.
Biblioteki w miastach odnotowały 147 005 wpływów jednostek ewidencyjnych, w tym książek z zakupu 50 815 wol.(+13 952), biblioteki wiejskie - 40 416 wpływów jednostek ewidencyjnych, w tym książek z zakupu 28 929 wol. (+9 847).
W sumie zakup książek kształtował się poniżej normy: w województwie o 177 365 wol., w miastach o 103 716 wol., na wsi o 73 649 wol.
Stosunkowo wysokie wskaźniki zakupu książek na 100 mieszkańców uzyskały:
- biblioteki miejskie z: Miłomłyna (19), Kisielic (18), Białej Piskiej (17), Fromborka (13), Górowa Iławeckiego (12),
- biblioteki wiejskie z gmin: Wieliczki (21), Jedwabno (19), Kruklanki (13), Dubeninki (12), Stawiguda (12), Banie Mazurskie (11).
Do bibliotek wiejskich w gminach: Dobre Miasto, Młynary, Pieniężno nie pozyskano żadnych zbiorów z zakupu. Ponadto wskaźnik zakupu 0 (zakup od 0 do kilkudziesięciu woluminów książek w ciągu roku) odnotowano również w bibliotece wiejskiej w gminie Grunwald.
Wskaźnik zakupu od 0-3 wol. uzyskało ponad 22,6% (-31,4%) bibliotek w województwie, 6,2% w mieście (- 36,7%), 31% na wsi (-28%).
Nakłady na zakup książek w przeliczeniu na 100 mieszkańców w roku sprawozdawczym przedstawiały się następująco:
| - w województwie | - 113,07 zł (+37,04 zł), | |
| - w miastach | - 127,88 zł (+38,42 zł), | |
| - na wsi | - 90,77 zł (35,00 zł). |
Wykres poniżej przedstawia nakłady na zakup książek w bibliotekach całego województwa w ciągu ostatnich pięciu lat:
Przeciętna cena książki w porównaniu z rokiem poprzednim w województwie wzrosła o 0,84 zł i wynosiła 20,25 zł: w placówkach miejskich 21,60 zł (+0,75 zł), wiejskich - 17,88 zł (+1,25 zł). Nieustanny wzrost cen książek szczególnie negatywnie odbija się na uzupełnianiu księgozbioru literatury popularnonaukowej. Specyfika tej kategorii zbiorów wymaga nieustannego aktualizowania, natomiast wygórowane ceny dość skutecznie to utrudniają. Bibliotekarze, głównie z placówek gminnych, szukając oszczędności na zakup książek, często rezygnują z części lub nawet całej prenumeraty czasopism.
Prenumerata czasopism
W 2004 r. zaprenumerowano ogółem 4 126 (-56) egzemplarzy czasopism, w tym w miastach 2 624 (+8), na wsi 1 502 (-64). Biorąc pod uwagę pięć ostatnich lat działalności bibliotek, widać systematyczny spadek liczby prenumerowanych czasopism, szczególnie w gminach wiejskich:
Nakłady na prenumeratę w przeliczeniu na 100 mieszkańców wyniosły odpowiednio:
| - w województwie | - 36,64 zł (-1,19 zł), | |
| - w miastach | - 43,87 zł (-1,96 zł), | |
| - na wsi | - 25,76 zł (+0,02 zł). |
W 2004 r. nie prenumerowały ani jednego tytułu biblioteki w gminie miejskiej Młynary oraz w gminach wiejskich Dobre Miasto, Gronowo Elbląskie, Kisielice, Lidzbark Welski, Małdyty, Milejewo, Młynary, Olsztynek, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Rozogi, Ryn, Sorkwity, Susz, Wieliczki.
Kolejny już rok zostali pozbawieni możliwości czytania i wypożyczania bieżącej prasy mieszkańcy gminy miejskiej Młynary i gmin wiejskich: Gronowo Elbląskie, Lidzbark Welski, Małdyty, Milejewo, Młynary, Olsztynek, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Ryn, Sorkwity, Susz, Wieliczki.
Wiele bibliotek, które nie miały funduszy na prenumeratę czasopism, udostępniało tylko prasę pochodzącą z darów.
