ŹRÓDŁA INFORMACYJNO-BIBLIOGRAFICZNE
(WYBÓR NABYTKÓW WBP W OLSZTYNIE)
- CHACIŃSKI, Bartek: Wypasiony słownik najmłodszej polszczyzny / rys. Enenek [pseud.]. - Kraków, "Znak", 2003. - 177 s., il., 21 cm
Jeden z ciekawszych słowników języka polskiego powstały dzięki felietonom z Dużego Formatu, dodatku do "Gazety Wyborczej", a dotyczący zmieniającej się na naszych oczach współczesnej polszczyzny. Autor opracował ów słownik na podstawie autopsji: rozmów (przeprowadzonych i podsłuchanych) z nastolatkami (również w sposób elektroniczny - z internautami). Opracowanie to nie jest analizą naukową w pełnym tego słowa znaczeniu, jego celem nie jest wytykanie błędów czy też zapobieganie im, a raczej rzeczowa rejestracja i wyjaśnienie etymologii ważniejszych słów i zwrotów, które częstokroć zanikają tak prędko, jak się pojawiły. Brak zapisu tego typu neologizmów byłby wielką stratą ze względu na ich oryginalność (dla przykładu: "adasie" = "adidasy", "kseroboj" = "snob, człowiek-kalka oficjalnego trendu", "muka" = "problem", "rozkminiać" = "rozwalić", "czaić bazę" = "rozumieć"). Słownik zawiera również indeks neologizmów oraz zestaw linków internetowych, przydatnych w pogłębianiu znajomości ciągle powstających słów. Pomiędzy części słownikowe wpleciono dwa dłuższe "eseje" poświęcone ważniejszym polskim środowiskom słowotwórczym - internetowi oraz społeczności hip-hopu. "Wypasiony słownik..." można traktować i użytkować "jak zazwyczaj" (sprawdzając hasła według zaistniałych potrzeb) lub po prostu czytać dla przyjemności ten niezwykły przewodnik po współczesnej kulturze życia codziennego. Awangardowe ilustracje podkreślają ciekawą treść.
- CHEMIA / [kom. red. przewod. Tadeusz Marek Krygowski et al. ; aut. Romana Anulewicz-Ostrowska et al.]. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, cop. 2001. - 749, [3] s. : il. ; 31 cm. - (Encyklopedia Szkolna)
Bardzo kompetentna, przeznaczona przede wszystkim dla uczniów gimnazjalnych i licealnych, lecz użyteczna zapewne również studentom szkół wyższych. Obejmuje zagadnienia z chemii: ogólnej, teoretycznej, organicznej/nieorganicznej, fizycznej, i analitycznej, jak również z technologii chemicznej oraz ochrony środowiska. Treść stanowi około 1700 haseł uzupełnionych rysunkami, wykresami i tabelami zbiorczymi (w tym tabela noblistów). Pierwsza polska encyklopedia z dziedziny chemii, w której wprowadzono nomenklaturę związków nieorganicznych zgodną z ostatnimi zleceniami Polskiego Towarzystwa Chemicznego (osobne hasło wraz z przykładami). Opracowanie obejmuje również niezbędne terminy handlowe, techniczne oraz nazwy tradycyjne, obecnie już o wartości wyłącznie historycznej. Hasła (wraz z odsyłaczami) przybliżają etymologię wyrazów pochodzących z języków obcych, a część z nich zawiera też śródtytuły, rozszerzające problematykę główną o niezbędne wątki poboczne. W części końcowej encyklopedii umieszczono ułożony alfabetycznie indeks haseł, odsyłaczy, śródtytułów, terminów wyróżnionych i nazwisk oraz nazw systematycznych, technicznych, handlowych, zwyczajowych, dawnych i potocznych.
- 3. FIZYKA z astronomią / [kom. red. przewodn. Jerzy Langer et al. ; aut. Antoni Adamczyk et al.]. - Warszawa : Wyd. Szkolne i Pedagogiczne, cop. 2002. - 958, [2] s. tabl. złoż. : il., m., fot., wykr. (gł. kolor.), mapy ; 31 cm. - (Encyklopedia Szkolna)
Zawartość treściowa i poziom encyklopedii przystosowane są do rozszerzonego programu fizyki z astronomią w gimnazjach i liceach, lecz może być ona również użyteczna studentom szkół wyższych. Splot fizyki i astronomii w jednym tak obszernym opracowaniu uwarunkowany jest ich odwiecznym połączeniem metodycznym i pojęciowym. Pierwszą ważną część "Fizyki..." stanowi wstęp, będący też przewodnikiem po wiedzy zawartej w książce, czyli esej o historii obu nauk. Następnie w sposób hasłowy przedstawiono poszczególne zagadnienia z fizyki, astronomii, geo- i biofizyki oraz niektórych dziedzin współczesnej techniki w postaci 2200 haseł wraz z odsyłaczami, zawierających również obszerne biogramy fizyków i astronomów polskich i obcych (również laureatów nagrody Nobla). Encyklopedia zawiera także osobny dodatek - zestawienie podstawowych terminów matematycznych, ułożonych w porządku alfabetycznym. Hasła uzupełniają liczne ilustracje, schematy, mapy i tabele zbiorcze.
- GIBIŃSKA Marta, KAPERA Marta, FABISZAK Jacek: Szekspir - leksykon. - Kraków: "Znak", 2003. - 258 s. ; 25 cm
Jedna z niewielu pozycji na polskim rynku dotyczących aktualnego stanu współczesnej szekspirologii. W systematyczny i przystępny sposób wspomaga znajomość i bogactwo możliwości interpretacji adaptacji literackich, teatralnych i filmowych wielkiego dramaturga. Najważniejszą część leksykonu stanowią omówienia i streszczenia fabuł dramatów wraz z ciekawymi wiadomościami dotyczącymi okoliczności ich powstania, komentarzami krytycznymi oraz notkami o postaciach i miejscach akcji. Pierwszą część opracowania stanowi obszerny szkic "Szekspir i jego tajemnice" traktujący o życiu i karierze teatralnej pisarza, różnych aspektach jego twórczości (wraz z przemyśleniami na temat pewnych kontrowersyjnych tez), jak również o ogólnym stanie ówczesnego teatru i aktorstwa, praktyce i kanonie wydawniczym epoki elżbietańskiej. Druga część leksykonu zawiera omówienie najważniejszych dzieł dramatycznych oraz poetyckich Szekspira wraz z historią ich recepcji w Polsce. Część trzecia ma charakter hasłowy (ponad 800 wraz z odnośnikami) i dotyczy postaci, miejsc, wątków historycznych i baśniowych wcześniej wymienionych utworów. Leksykon posiada cenny rozdział z najsłynniejszymi szekspirowskimi cytatami zakorzenionymi w polszczyźnie. Pozycja obowiązkowa dla ambitnych uczniów, studentów teatrologii, ludzi teatru i pasjonatów.
- JAN PAWEŁ II : Encyklopedia nauczania społecznego Jana Pawła II / pod red. Andrzeja Zwolińskiego ; aut. haseł Anna Barcik [et al.]. - Radom : "Polwen", 2003. - 619 s. ; 25 cm
Książka, która ułatwia orientację i swobodne posługiwanie się tekstami z bogatego dorobku intelektualnego Papieża-Polaka. Różnorodność i aktualność tematów nauki papieskiej wypływają z doświadczeń licznych podróży i pielgrzymek apostolskich oraz znajomości sytuacji społecznej i politycznej wizytowanych społeczności. Encyklopedia szczególnie podkreśla wątki polskie licznie pojawiające się w wypowiedziach papieża. Całość stanowi 120 obszernych haseł, czyli terminów o podstawowym znaczeniu dla polskiej katolickiej nauki społecznej, takich jak np. agresja, cywilizacja miłości, globalizacja, feminizm, humanizm chrześcijański, integracja europejska, pracownicy naukowi, stosunki państwo-Kościół, płaca, pracodawca, prawa człowieka, znaki czasu, władza, opracowanych przez specjalistów z zakresu socjologii, teologii moralnej, etyki, czy ekonomii. Każde hasło zawiera cztery elementy: ogólne wyjaśnienie (również etymologię i pierwsze użycie w dokumentach katolickiej nauki społecznej, zakres pojęciowy, szkic historycznego rozumienia terminu), esej na temat nauki Jana Pawła II, spis podstawowej literatury (wraz z literaturą przedmiotową), a w tym przede wszystkim najważniejsze wypowiedzi papieża na dany temat (dokumenty społecznego nauczania Kościoła, przemówienia i homilie). Encyklopedia stanowi rodzaj hołdu dla papieża-naukowca oraz wspomaga upowszechnienie jego myśli społecznej.
- KUCHARZ & gastronom : vademecum / [aut. Elżbieta Biller et al.]. - Warszawa : "Rea", 2001. - 664, [10] s., [49] s. tabl. (gł. kolor.): il., fot., wykr. ; 30 cm
Wyjątkowo ciekawy i profesjonalnie opracowany poradnik-źródło fachowej wiedzy z zakresu gastronomii. Specjalistyczny podręcznik dla kucharzy, kierowników zakładów żywienia, właścicieli restauracji i młodych adeptów szkół gastronomicznych, jednym słowem dla osób zawodowo związanych z tą dziedziną.. Wspomaga rzetelne rozeznanie wśród najnowszych technologii, norm i przepisów prawnych. Pierwsza, ogólna część omawia zasady organizacji kuchni, możliwości jej wyposażenia oraz sposoby obróbki żywności (połączone z elementami towaroznawstwa, dietetyki, higieny i bezpieczeństwa zawodu), jak również zasady perfekcyjnej obsługi konsumenta. Druga część, to zbiór przepisów i praktycznych porad kulinarnych, wypróbowanych (i polecanych) w warszawskich restauracjach hotelowych i na konkursach czy pokazach gastronomicznych. Barwne fotografie zachęcają i prezentują sposoby podania i najnowsze trendy dekoracji dań. Vademecum, będąc ciekawym źródłem inspiracji, podkreśla prawdziwą sztukę kulinarną, czyli złożenie pomysłowości, kunsztu i atrakcyjności podania menu.
- MIZERSKI Włodzimierz, SYLWESTRZAK Hubert : Słownik geologiczny. - Warszawa : Wydaw. Naukowe PWN, 2002. - 242 s. ; 21 cm
Jedna z niewielu z tego zakresu na polskim rynku, a bardzo ważna ze względu na wzrost liczby studentów kierunków nauk o Ziemi i o środowisku. Słownik (bardziej ogólny niż specjalistyczny) opracowany został na podstawie leksykonów fachowych, przede wszystkim obcojęzycznych, skorowidzów pojęć z podręczników akademickich z różnych dziedzin nauk o Ziemi oraz według wiedzy własnej autorów. Wśród około 6000 (subiektywnych - jak przyznają autorzy) haseł w układzie alfabetycznym wraz z odnośnikami przeważają terminy z zakresu geologii dynamicznej i historycznej, jako że nauki te leżą u podstaw dziedzin, o których traktuje słownik: geografii, gleboznawstwa, geomorfologii, mineralogii (wraz z krystolografią i optyką kryształów), petrografii, geochemii, geofizyki, hydrogeologii oraz nauki o złożach. Terminy o znaczeniu, które na przestrzeni czasu uległo zmianie, zachowano w zapisie podwójnym ze szczególnym wskazaniem tradycyjnego ich pojmowania.
- PODBIELKOWSKI Zbigniew, SUDNIK-WÓJCIKOWSKA Barbara : Słownik roślin użytkowych. - Warszawa : Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2003. - 707 s. : rys. ; 21 cm
Bardzo staranne i potrzebne, współczesne opracowanie zagadnienia uzupełnione i zaktualizowane ze względu na nowoczesne postępy w nauce i technologii pozyskiwania użytków roślinnych. Ponad 1400 haseł o obowiązującej nomenklaturze łacińskiej rodzajów i większości gatunków roślin (wraz z grzybami i glonami) uzupełniono nowo odkrytymi danymi dotyczącymi nazw, występowania roślin i ich zastosowania. Słownik składa się z dwóch obszernych części: pierwszą stanowią hasła opisowe (ilustrowane starannymi rycinami) wraz z odsyłaczami, ułożone w układzie alfabetycznym, część drugą - przydatne indeksy nazw roślinnych rodzin botanicznych w języku angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim, łacińskim i polskim (wraz z ich synonimami). Słownik w swojej końcowej części zawiera również przydatną literaturę przedmiotową.
- ROSENBAUM Oliver : Praktyczny słownik komputerowy niemiecko-polski, polsko-niemiecki / oprac. haseł pol. Dariusz Majkowski. - Warszawa : "Rea", [2002]. - 245 s. ; 18 cm
Adresowany zarówno do profesjonalistów jak i niezawodowych użytkowników komputerów i urządzeń telekomunikacyjnych. W słowniku uwzględniono podstawowe słownictwo z takich dziedzin jak: przetwarzanie danych, komputery klasy PC, programowanie, zakres techniki komputerowej i sieci. Pozycja może stanowić kompetentną pomoc w bezbłędnym rozumieniu dialogów wirtualnych, w obsłudze sprzętu, studiowaniu podręczników i opisów technicznych. Pomaga opanować i stosować terminologię fachową, gdyż niemiecki częściowo jest fachowym językiem branży informatycznej: liczne pojęcia techniki komputerowej z niego pochodzą i bywają stosowane w szczególnym znaczeniu specjalistycznym. Słownik zawiera również pojęcia ogólne o szczególnie ważnym znaczeniu dla informatyki (co zostało określone przez dodatkowe komentarze i oznaczenia dziedzin). Hasła, to nie tylko wyrazy pojedyncze, ale również ich połączenia, w liczbie 20 000 i są - jak twierdzą autorzy słownika - najbardziej aktualną bazą wiedzy, pozwalającą na precyzyjne stosowanie w praktyce zawodowego języka współczesnej informatyki.
- SŁOWNIK bohaterów literackich / [oprac. haseł Dorota Stopka et al.]. - Kraków : Wyd. "Greg", 2003. - 448 s. ; 21 cm
Systematyczne uporządkowanie skrótowych charakterystyk bohaterów dzieł klasyki polskiej i obcej (ludzi - historycznych i fikcyjnych, zwierząt i istot fantastycznych). Opracowanie powstało z myślą o uczniach liceum i technikum, tak więc porządek i selekcja haseł zaistniały według bieżącej polskiej podstawy programowej - zgodnie z wymaganiami nauczycieli i potrzebami młodocianych czytelników. Ułożone alfabetycznie hasła podają w skondensowany sposób dane, życiorys i powiązania bohaterów literackich z innymi postaciami dzieła, zaś po części hasłowej zamieszczono rozdział dotyczący typów bohaterów, wzorców osobowych, i najpopularniejszych światowych bohaterów całych epok literackich. Słownik ze względu na przejrzystość może stanowić poręczną pomoc w interpretacji utworów oraz w powtórkach.
- SŁOWNIK gramatyki języka polskiego / pod red. Włodzimierza Gruszczyńskiego, Jerzego Bralczyka ; zespół aut. Włodzimierz Gruszczyński [et al.]. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, cop. 2002. - 358, [1] s. : il. ; 21 cm
Z racji reformy szkolnictwa i nowych dyrektyw programowych słownik stanowi uaktualnioną wersję wcześniejszych szkolnych opracowań gramatycznych, a jej podstawową cechą jest większy nacisk na samodzielność ucznia w zdobywaniu wiedzy. Słownik encyklopedyczny, mający cechy podręcznika gramatyki (nie tylko ściśle rozumianej), ale i wyboru wiedzy z dziedzin pokrewnych: językoznawstwa ogólnego, stylistyki i leksykologii, gramatyki opisowej i historycznej. Autor nazywa go czymś pośrednim między słownikiem terminologicznym a encyklopedią. Zawiera około 1250 haseł, ma strukturę hierarchiczną i zawiera 130 artykułów o różnej objętości, z których większość składa się z licznych rozbudowanych podhaseł (ok. 710), uporządkowanych tak tematycznie, jak również alfabetycznie. Słownik prowadzony jest dwutorowo - obok tekstu głównego występują szczególnego rodzaju przypisy i uwagi marginesowe, rozwinięcia niektórych wątków, komentarze (m.in. pozwalające na ustalenie relacji pomiędzy podobnymi terminami), dodatkowe przykłady i ciekawostki. Opisy uwzględniają transkrypcję wymowy, akcenty, podkreślają wyrazy szczególnie ważne i podstawowe informacje dotyczące związków z innymi językami (zwłaszcza spokrewnionymi z językiem polskim). Przy tych wszystkich zaletach naukowych słownik zachowuje porządek i przejrzystość, co bardzo ułatwia korzystanie z niego.
- SŁOWNIK pojęć i tekstów kultury / zespół aut. Teresa Dobrzyńska [et al.] ; pod red. Ewy Szczęsnej. - Warszawa : Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, cop. 2002. - 358, [1] s. ; 25 cm
Kompendium wiedzy o stanie współczesnych przekazów kulturowych i zapis zmian, które się w nich dokonują z racji rozwoju technologicznego (ewolucja medialnych i odbiorczych uwarunkowań tekstów kultury przez internet, programy komputerowe i telewizyjne), demokratyzacji życia społecznego i kultur oraz zacierania się granic między owymi tekstami należącymi do różnych dziedzin. Słownik, dostosowany do nowego programu nauczania języka polskiego w szkołach ponadgimnazjalnych, wyjaśnia liczne wątpliwości właściwego rozumienia współczesnych kontekstów kulturalnych. Jego tematyka dotyczy zarówno literatury i publicystyki, czy np. komiksu, jak i plakatu, czy filmu (wyłączono jedynie ścisłe pojęcia z dziedziny malarstwa, architektury, muzyki, kultury społecznej, zachowań czy kultury bytu), wraz z kontekstami z filozofii, językoznawstwa, estetyki oraz etyki. Autorzy stwierdzili, iż ważną funkcją słownika jest ukazanie, że forma artystyczna i teksty historyczne mogą stanowić podstawę rozumienia współczesnych kontekstów, pism, gier komputerowych, filmów czy nawet reklam. Gniazdowy układ słownika, bezpośrednie sąsiedztwo przykładów literackich, filmowych czy teatralnych służą ukazaniu relacji między sztukami i wszelkimi dziedzinami wiedzy humanistycznej, gdyż różne systemy znaków i stylów zawierają odwieczne niezmienne reguły ludzkiego myślenia i komunikowania się. Prócz tego słownik wspomaga znajomość związków między tekstami kultury piśmiennej a ustnej, audiowizualnej i wirtualnej, kształcenie umiejętności krytycznych i komparatystycznych. Odwołuje się do tekstów tak kultury elitarnej, jak i popularnej, masowej czy użytkowej. Hasła terminologiczne, przeglądowe oraz "gniazdowe" (tematyczno-funkcjonalne) zawierają też podhasła ułożone w porządku alfabetycznym, od których kierowane są odsyłacze.
- SŁOWNIK schulzowski / oprac. i red. Włodzimierz Bolecki, Jerzy Jarzębski, Stanisław Rosiek. - Gdańsk : "Słowo/Obraz Terytoria", [2003]. - 467 s. : il., faks., fot., portr. ; 23 cm
Niezwykłe, choć zwyczajowo alfabetyczne i syntetyczne opracowanie współczesnej wiedzy o życiu i twórczości pisarza. Zawiera nie tylko oparte o współczesne badania naukowe studium języka, osobliwości stylu, symbolizmu, charakterystyki bohaterów, opisy kontekstów i recepcję twórczości Schulza wraz z recenzjami oraz artykułami krytyczno-literackimi i interpretacjami, lecz również stara się przekazać fenomen legendy wszechstronnego artysty. Hasła w "Słowniku..." (w liczbie 289) są osobliwe, hybrydyczne i idiomatyczne, dotykają również dziedzin teatru, filmu oraz sztuk plastycznych. Interesującą treść wzbogacają reprodukcje malarstwa pisarza i sztuki światowej oraz fotografie inscenizacji prozy Schulza. Pod każdym z haseł podano przydatną i obfitą bibliografię, a na końcu ogólnie podmiotową - twórczości literackiej i prac plastycznych - oraz przedmiotową. Zwyczajowe indeksy tutaj dotyczą nie tylko osób i utworów, lecz również tekstów krytycznych i niejasnych lub zawikłanych odniesień.
- SZUBERT Małgorzata : Leksykon rzeczy minionych i przemijających. - Warszawa : "Muza", 2003. - 327 s. : il. ; 25 cm
Wskutek rewolucji technologicznej, zmieniających się warunków życia i głębokich przemian obyczajowych ostatniego stulecia, przy coraz szybszej transformacji życia codziennego i jego kultury, powstała konieczność rejestracji dóbr niezwykłych: rzeczy będących obecnie reliktami, a jeszcze niedawno funkcjonujących na porządku dziennym (żakiet "jaskółka", spodnie sztuczkowe, marcepan, trwała ondulacja na gorąco, kapce, futra elki i selskiny, posag, peniuar, maciejówka, jedwabne pończochy, rąbanka, język kwiatów). Ów niezwykły słownik zaznajamia z pospolitymi przedmiotami, rozrywkami towarzyskimi, grami i zabawami, potrawami i napojami, chorobami i lekarstwami, które przetrwały już tylko w ludzkiej pamięci, na fotografiach, w osobliwych lekturach (typu np. pamiętniki czy ówczesna prasa codzienna). Słownik-opowieść, dobry do czytania po kolei i na wyrywki według potrzeby. Ponad 400 obfitych haseł przybliżających zjawiska światowe i typowo polskie, bogato ilustrowanych zabawnymi grafikami współczesnymi, rycinami z epoki i reprodukcjami z ówczesnych gazet. Na końcu obszerna bibliografia.
- WAWRZYŃCZYK Bogdan : Leksykon powiatów Polski. T. 1. / współpr. Jan Klepin [et. al.]. - Warszawa : "Pro Polonia", 2003. - 232 s. : il. (w tym kolor.), fot., m. (w tym kolor) ; 30 cm
Nietypowa książka-wspomożenie promocji akcji "Polska - kulturowy szlak Europy", będąca bodźcem do poznania historii i tradycji państwa, oraz przeglądem rozwoju i współpracy regionów Polski i Europy. Leksykon zbudowany jest z trzech części; pierwsza z nich to rodzaj pigułki informacyjnej, dotyczącej geografii, historii, kultury, przyrody, gospodarki i turystyki pod kątem popularyzacji wizerunku kraju. Część druga prezentuje sześćdziesiąt powiatów Polski jako "małych ojczyzn" i stanowi swoistą ich promocję, ukazując zabytki, rozrywki oraz najpopularniejsze miejsca i atrakcyjne ciekawostki. Część trzecia - teleadresowa (stan na 2003 rok), to praktyczny przewodnik po instytucjach i organizacjach w Polsce (naczelne organy państwa, instytucje kultury i gospodarki, administracja powiatowa, organizacje polonijne na świcie). Całość wzbogaca 400 zdjęć wraz z rysunkami i herbami, 80 map i ponad 1200 adresów. "Leksykon powiatów..." to album, atlas, książka telefoniczna i pozycja naukowa w jednym; wydanie skierowane do polskojęzycznych odbiorców z kraju i zagranicy.
Oprac. Anna Rau
