Krystyna Litwin
Miejska Biblioteka Publiczna w Olsztynie

 

W trosce o edukację czytelniczą dzieci i młodzieży.

 

Żyjemy w czasach szybko postępujących zmian w naszym kraju. Rosnące wymagania szkolne, zapracowani rodzice mający coraz mniej czasu, problemy w domu rodzinnym sprawiają, że dzieci i młodzież czują się coraz bardziej zagubieni we współczesnym świecie. Wzrastają w świecie obrazu. Dane statystyczne informują, że na 1000 gospodarstw domowych przypadało ponad 900 telewizorów i ponad 500 magnetowidów [1992]. Coraz więcej czasu spędzają dzieci przed komputerami. Tymczasem prawie połowa osób dorosłych nie kupiła ani jednej książki. Jednocześnie polscy badacze: B.Smolińska-Theiss, H. Nastała, M. Kwiatkowska-Ratajczak stwierdzają, że od 30% - 80% badanych grup dzieci lubi czytać książki i nie tylko lektury szkolne.

Dzieci szukają powiernika ich problemów, przyjaznej duszy, a jednocześnie źródła aktualnej wiedzy o świecie.

Jaka jest rola książki w życiu dziecka i młodzieży w otaczającym go świecie komputerów i innych massmediów? Czy biblioteka dla dzieci może spełniać rolę powiernika dzieci? Jaka jest jej współczesna funkcja w kształtowaniu kultury czytelniczej młodego pokolenia?

Chciałabym podzielić się swoimi refleksjami na ten temat, na przykładzie Biblioteki dla dzieci i młodzieży w Olsztynie, filii nr 10 Miejskiej Biblioteki Publicznej. Jest to placówka z tradycjami w rozwoju czytelnictwa, funkcjonująca od 1966 r. Swoją działalność adresuje do dzieci i młodzieży w wieku przedszkolnym, szkół podstawowych i gimnazjalnych. Na koniec 2003 r. z naszych usług skorzystało 2397 czytelników, w tym 1976 dzieci do lat 15. Wypożyczyli oni 29746 książek i czasopism. Młodzi czytelnicy korzystają z prawie 20000 zbiorów bibliotecznych. W ubiegłym roku naszą czytelnię odwiedziło 6146 osób, udostępniono im 12289 książek i czasopism.

Współczesna biblioteka dla dzieci to placówka, która działa w oparciu o nowoczesny księgozbiór i warsztat informacyjny dostosowany do potrzeb czytelników. Nie jest majestatyczną instytucją czekającą na czytelników, lecz wychodzącą ze swoimi działaniami do środowiska, współdziałając z innymi instytucjami o charakterze oświatowo-kulturalnym w trosce o edukację czytelniczą dzieci i młodzieży. Biblioteka dla dzieci to miejsce, w którym młodzi czytelnicy znajdą fachową pomoc bibliotekarza, znającego literaturę dziecięcą. Będą mogli uczestniczyć w zajęciach, na których poprzez zabawę poznają ciekawe książki i rozwiną swoje zainteresowania czytelnicze.

Nasza biblioteka poza udostępnianiem zbiorów prowadzi szeroką działalność popularyzacyjną, przejawiającą się w różnorodnych tematach i formach pracy.

W swojej pracy zawodowej spotykam się z negatywnymi opiniami na temat potrzeby prowadzenia tak szerokiej działalności popularyzacyjnej, biblioteka to przecież nie dom kultury. Nie zgadzam się z tym twierdzeniem. Bogate doświadczenia różnych krajów Europy wskazują, że prowadzona działalność popularyzująca zbiory biblioteczne jest nieodłącznym elementem kształtowania kultury czytelniczej, budowania własnej osobowości i postaw otwartości wobec świata. Szczególnie bogate są tu doświadczenia bibliotek skandynawskich.

Również moje własne doświadczenia instruktorskie i kierownika biblioteki potwierdzają tę tezę.

Problemy czytelnictwa dzieci mamy zwyczaj wiązać z początkiem nauki szkolnej. Tymczasem początki tego procesu przypadają na lata wczesnego dzieciństwa (około 2-3 roku życia). Wtedy to dziecko wchodzące w "wiek koziołka" ( określenie M. Debesse) nie jest jeszcze wprawdzie czytelnikiem, ale staje się już odbiorcą książki. W pierwszych kontaktach dziecka z literaturą budują się postawy przyszłych skłonności i upodobań czytelniczych, buduje się przyjaźń z książką. Dlatego też w naszej bibliotece zwracamy ogromną uwagę na dzieci w tej grupie wiekowej. Proponujemy im zabawę z książką. Współpracujemy z wieloma placówkami przedszkolnymi, między innymi z Przedszkolem Literackim nr 36. Współdziałamy również z rodzicami przychodzącymi indywidualnie do biblioteki.

Te małe dzieci uczestniczą już w naszych imprezach bibliotecznych. Systematycznie, przynajmniej raz w miesiącu, spotykamy się z naszymi maluszkami na zajęciach pod hasłem "Bigosiki Literackie", na których poznają świat literatury w formie literacko-teatralno-plastycznej. Popularyzujemy twórczość autorów literatury dziecięcej i różnorodne tematy, które poszerzą wiedzę o otaczającym ich świecie. Podróżowaliśmy po "Baśniowym świecie książek", "Wspaniałej krainie baśni" H.Ch. Andersena, "Zaczarowanym świecie poezji" W. Chotomskiej, D.Wawiłow, J. Kulmowej, "Szukaliśmy wiosny w książkach", kroczyliśmy "Śladami Jakuba, patrona Olsztyna". Poprzez głośne czytanie, zabawę w teatr, inspiracje plastyczne, dzieci poznają losy bohaterów literackich, tworzą własne książeczki.

Malutkie dziecko, to nasz przyszły świadomy czytelnik. Od nas bibliotekarzy zależy czy przyjdzie do nas, kiedy już trochę podrośnie. Aktywna współpraca z wychowawcami przedszkolnymi, z rodzicami, pomoc w doborze książek, wspomaganie ich w procesie wychowawczym, to nieodzowna sfera naszej działalności.

Działania popularyzacyjne naszej biblioteki o różnym charakterze skierowane są również do dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.

Proponujemy im "bigosiki literackie", zajęcia warsztatowe, lekcje biblioteczne, przeglądy książek, konkursy literackie, plastyczne oraz spotkania autorskie i duże imprezy biblioteczne, wystawy, zajęcia plastyczne, godzinki literackie. Dużą popularnością cieszą się zajęcia warsztatowe o różnorodnej tematyce, adresowane do starszych dzieci. W ubiegłym roku ich tematyka związana była z 650-leciem powstania Olsztyna. Zależało nam na pokazaniu literatury mówiącej o historii naszego grodu, o ludziach, którzy tu żyli, o czasach współczesnych. Młodzi mieszkańcy Olsztyna uczestniczyli w "Spotkaniach z olsztyńskimi legendami, "Wyprawie w czasy rycerskie", "Warmińskiej wigilii bibliotecznej", kroczyli "Śladami patronów ulic " poznawali gwarę warmińską. Innym razem poznawaliśmy zwyczaje świąteczne, literaturę o tematyce baśniowej czy czasopisma. Podróżowaliśmy w świecie literatury fantastycznej, poezji K.I. Gałczyńskiego, zwiedzaliśmy różne kraje i ich literaturę. Była też "Wyprawa do Teatrolandii", "Podróże z literaturą po kraju".

Na stałe do kalendarza imprez bibliotecznych weszły Dni Literatury Dziecięcej, organizowane przez MBP we wszystkich bibliotekach olsztyńskich. Wielkie święto książki dziecięcej w naszej bibliotece odbywało się pod hasłem "Zabawa u Pippi Pończoszanki" W następnych latach były "Podróże po literaturze", "Nasz stary Olsztyn", "Polską dróżką po Europie". Cieszyły się one ogromną popularnością wśród dzieci i młodzieży, inaugurujemy je głośnym czytaniem. Dziennikarze Radia Olsztyn i Wa-Ma, aktorzy i studenci UWM czytali dzieciom ulubione fragmenty książek z literatury polskiej i europejskiej, Warmii i Mazur.

W tym roku Dni Literatury Dziecięcej odbywały się pod hasłem "Polską dróżką po Europie". Z tej okazji nasi młodzi czytelnicy uczestniczyli w następujących warsztatach:

Po krajach Unii Europejskiej oprowadzali: Alicja Bykowska-Salczyńska /Francja/, Anna Gołębiowska /Czechy/, Szkot Hill Trevor /Wielka Brytania/, i Eromute Sobaszek /Niemcy/.

Każdego roku finał Dni Literatury Dziecięcej odbywał się w Filii nr 18 w Dajtkach. Uczestniczyło w nim (na każdym spotkaniu) blisko 100 dzieci.

Ubiegłoroczne warsztaty odbywały się pod hasłem "Olsztyński bazar folklorystyczny", zaś w tym roku " Europejski happening".

Dni Literatury były również okazją do spotkań z twórcami literatury dziecięcej: Anną Onichimowską, Joanną Papuzińską, Bronisławem Dostatnim, krytykiem Ireną Bolek, zaś Edward Cyfus przypomniał zapomnianą już gwarę warmińską.

Z innych imprez bibliotecznych, które odbyły się w naszej bibliotece warto przypomnieć "Rodzinne Weekendy Kultury". W ramach tych dni nasi czytelnicy odbywali "Podróże po literaturze", "Podróże muzyczne", uczestniczyli w "Giełdzie kolekcjonerów", na której gościliśmy panią Emilię Baturo, olsztyńską malarkę, mieliśmy okazję odbyć "Wyprawę do stumilowego lasu", odwiedzić "Dolinę Muminków".

Biblioteka przygotowała również cykl zajęć dla gimnazjalistów "Z ekonomią na ty", w ramach których odbyło się spotkanie w Muzeum Warmii i Mazur, pogadanki ekonomistów, konkurs "Wiedza to majątek" i warsztaty ekonomiczne pod hasłem "Zdobywamy uprawnienia młodego biznesmena".

W styczniu 2004 r. ponad 50 osobowa grupa naszych czytelników spędzała w bibliotece "Noc z Harrym Potterem", biorąc udział w lekcji eliksirów, kursie latania na miotle, turnieju wiedzy o ulubionej książce oraz wielu innych atrakcjach.

Nasze zbiory biblioteczne popularyzujemy poprzez konkursy literackie, plastyczne. W ubiegłym roku odbył się finał konkursu recytatorskiego poezji K.I. Gałczyńskiego /53 osoby/. Były też inne: "Czy znasz swoje miasto", na reportaż o Olsztynie, kolejne edycje konkursu czytelnianego "Jestem omnibusem".

O edukację czytelniczą młodego pokolenia dbają również nasze etatowe "babcie" biblioteczne: Basia, Zosia i Alina. W każdą środę i piątek czytają i opowiadają naszym dzieciom baśnie. Te spotkania mają w sobie coś magicznego, bo poza piękną interpretacją tekstów literackich "babcie" oferują zabawy literacko-teatralne okraszone ogromnym sercem i słodyczami. Nic dziwnego, że dzieci lubią przychodzić na "Babcine godzinki literackie". Zależy nam bardzo na tym, by czytelnicy czuli się w naszej bibliotece dobrze, byśmy byli ich przyjaciółmi, od których mogą uzyskać pomoc w rozwiązaniu ich problemów szkolnych, doborze książki i rozwijaniu ich zainteresowań czytelniczych, by miło i pożytecznie spędzały swój wolny czas w świecie literatury, tym bardziej, że biblioteka funkcjonuje w dzielnicy, w której jest dużo dzieci społecznie zaniedbanych.

Do czytelników indywidualnie przychodzących do biblioteki kierujemy również ofertę zajęć popołudniowych. Mogą obejrzeć spektakle teatralne, przygotowane przez studentów Filologii Polskiej, Pedagogiki, Koło Młodych Pedagogów UWM czy przedstawienia przygotowane przez pracownię teatralną Pałacu Młodzieży, szkoły czy bibliotekę. Ostatnio dzieci miały okazję obejrzenia "Czarownicy z szafki na szczotki", wcześniej "Psotnego Kłobuka", a w czasie Dni Literatury Dziecięcej "Opowieści południowych" w wykonaniu Teatru Korzunowiczów.

Studenci Wychowania Muzycznego UWM przygotowywali audycje muzyczne dla naszych dzieci, zagrała nawet mała orkiestra, zaś kierunek plastyczny dba o edukację plastyczną naszych pociech.

Działalność popularyzacyjna, prowadzona w naszej bibliotece nie byłaby możliwa bez aktywnej współpracy ze środowiskiem tworząc potężny łańcuch złożony z ogniwek ludzi dobrej woli w tym wolontariuszy. W ramach akcji "SOS uczniom" studenci i licealiści pomagają dzieciom w nauce, uczestniczą w imprezach bibliotecznych.

Dostrzegamy problemy czytelników "specjalnej troski", w tym tych, którzy nie mogą dotrzeć do biblioteki. Wolontariusze donoszą im książki, udzielają pomocy w lekcjach. W ramach biblioterapii współpracujemy ze Szkołą Specjalną Szpitala Psychiatrycznego, Związkiem Niewidomych, a od niedawna z Ośrodkiem dla Dzieci Głuchych. Dla nich też prowadzimy zajęcia literackie.

Nasza biblioteka jest zatem nie tylko książnicą, ale również placówką aktywnie uczestniczącą w edukacji kulturalnej młodego pokolenia. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych, to ogromny i odpowiedzialny proces, w którym biblioteka nie może być osamotniona. Wzajemna troska i współdziałanie z różnymi instytucjami na tym polu daje wymierne efekty w rozwoju czytelnictwa dzieci, a działania popularyzujące zbiory są bardzo istotnym elementem pracy biblioteki. Potwierdzają to sami czytelnicy, chętnie uczestniczący w naszych zajęciach, wyniki czytelnictwa, jak również fakt, że nasza placówka staje się wielopokoleniową.

cofnij