Łucja Ciesielska

 

Rozmaitości literackie i biblioteczne nie zawsze poważne

Przyjmując założenie, że coraz częściej wypowiedzi typu: "bomisieniepodoba" stanowią jedyny probierz wartości artystycznej dzieła, w opozycji niejako do tej postawy proponuję przegląd książek nominowanych do różnorodnych nagród i ocenianych przez znawców.

Nagroda NIKE - Wśród 20 nominacji jest aż dziesięć powieści i zbiorów opowiadań. Są eseje i tylko dwa tomiki znanych poetów: "Ja" Ewy Lipskiej i "Strzęp całunu" Andrzeja Mandaliana. Na tegorocznej liście znalazły się książki kilkorga pisarzy nominowanych do NIKE w latach ubiegłych.

• Magdalena Tulli (1989 rok "W czerwieni") w tym roku "Tryby", powieść - nie powieść, rzecz o niemożliwości pisania.
• Józef Hen, autor książki "Błazen - wielki mąż. Opowieść o Tadeuszu Boyu -Żeleńskim proponuje dramatyczną opowieść o życiu ostatniego króla Stanisława Augusta: "Mój przyjaciel Król".

Po debiutanckim "Labiryncie", kolejne fragmenty z dziennika wybitnego reżysera teatralnego Krystiana Lupy: "Podglądania" - Trzecia nominacja dla pisarza z Olsztyna, Włodzimierza Kowalewskiego ("Powrót do Breitenheide", "Bóg zapłacz") za opowiadania staromodne ze zbioru "Światło i lęk" - oraz powieść o Śląsku lat wojny Henryka Wańka "Finis Silesiae".

Coraz aktywniejsze jest młode pokolenie prozaików, którzy dopiero co przekroczyli trzydziestkę.

• Wojciech Kuczok i jego powieść "Gnój" ze Śląskiem w tle.
• Daniel Odija "Tartak"
• Mariusz Sieniewicz "Czwarte niebo" (mieszka w Olsztynie, "Czwarte niebo" to druga powieść po wydanej przed pięcioma laty "Prababce").

  Są również późni debiutanci.

• Regina Godlewska, autorka "Małanki" (małanka - to letnia błyskawica, grom z jasnego nieba) - najstarsza autorka debiutująca w XXI wieku.
• Wojciech Albiński, autor mieszkający w Johanesburgu w zbiorze opowiadań "Kalahari" opisuje doświadczenia z własnego życia w RPA.

Akcenty teatralne - bardzo różne: od dziennika Krystiana Lupy - pierwszą książkę prozatorską znanej wrocławskiej dramatopisarki Lidii Amejko "Głośne historie" (zbiór opowiadań) - po "Ojcobójcy" Piotra Gruszczyńskiego (krytyki i eseje o najnowszym teatrze polskim).

Listę dopełnia eseistyka:

• Małgorzata Baranowska "Posłaniec uczuć" (gawęda o historii pocztówki).
• Marta Piwińska "Wolny myśliwy" (o Adamie Mickiewiczu).
• Ryszard Przybylski "Krzemieniec" (o Liceum Krzemienieckim).
• Henryk Grynberg "Monolog polsko- żydowski" (teksty publicystyczne przeplatane często wspomnieniami).
• Mieczysław Porębski "Nowosielski" (o malarstwie Jerzego Nowosielskiego).
• Małgorzata Szpakowska "Chcieć i mieć" (analiza zmiany obyczajowości jaka zaszła w Polsce w ciągu ostatnich 40 lat).

  Oficjalna strona NIKE www.gazeta.pl/nike

   

  * * *

  Laur za fakt: edycja nagrody "Newsweeka" w dziedzinie literatury faktu. Książki (zgłoszono 58 tytułów) rywalizują w trzech kategoriach - wydarzenia, ludzie i nauka. O nominowanych do nagrody Podporiusza w kategorii - ludzie, pisze Piotr Bratkowski w "Newsweeku" z 8.02.2004 roku. To między innymi recenzje książki Hanny Świdy - Ziemby "Urwany lot" (losy pokolenia inteligenckiej młodzieży w latach 1945-1948), Andrzeja Żuławskiego "Pan Śmiertelny" (biografia Józefa Piłsudskiego będąca kolejną prowokacją artystyczną reżysera "Szamanki", na pograniczu literatury faktu i prozy Karola Modzelewskiego "Życiodajny impuls chuligaństwa" (zbiór felietonów i analiz politycznych czołowego opozycjonisty PRL, współzałożyciela lewicowej Unii Pracy) czy Francine Prose "Żywoty muz" (dziewięć kobiet i artyści, których natchnęły). Nagrodę Grand Prix przyznano Zygmuntowi Kubiakowi.

  * * *

  "Dom dzienny, dom nocny" Olgi Tokarczuk znalazł się wśród dziewięciu książek nominowanych do Międzynarodowej Dublińskiej Nagrody Literackiej IMPAC, przyznawanej utworom napisanym po angielsku lub przetłumaczonych na ten język. Do nagrody kandydowały książki 125 autorów z 47 krajów, min. Umberta Eco, J.M.Coetzeego, Anne Prolux. Obok powieści Tokarczuk (przełożonej przez Antoninę Lioyd - Jones) w dziesiątce znalazły się utwory min. Paula Austera, Wiliama Boyd. Książki do nagrody typują biblioteki z całego świata.

  17 czerwca ogłoszono laureata. Został nim marokański pisarz mieszkający we Francji, Tahar Ben Jellourn. Zwycięska powieść "This Blinding Absence of Light" opowiada o torturach, jakie znosili przez 18 lat więźniowie obozu pracy w Tazmamart w Maroku.

  * * *

  Uwaga! Uwaga! Paulo Coelho - jeden z najbardziej poczytnych pisarzy świata (między innymi: "Alchemik", "Piąta Góra", "Weronika postanawia umrzeć") wydał kolejną powieść - "Jedenaście minut". Tytułowe jedenaście minut, to ilość czasu, jaka zwykle przysługuje klientowi na kontakt z prostytutką. Inspiracją do napisania powieści były autentyczne zwierzenia kobiety, którą autor poznał w Genewie. Paulo Coelho powiada, że potrafi świetnie postawić pytanie, a nie udzielać odpowiedzi. Są to więc pytania o przekraczanie konwencjonalnej seksualności, o miłość i rolę seksu w naszym życiu, opowieść o ludzkim osamotnieniu, bezsilności i wiecznym głodzie akceptowania nas takimi, jakimi jesteśmy w imię tego cudu jakim jest życie …. Niektórzy twierdzą, że powieść jest słaba. Chcąc mieć własne zdanie, trzeba po prostu przeczytać i już.

  * * *

  Uwaga! Uwaga! Paulo Coelho - jeden z najbardziej poczytnych pisarzy świata (między innymi: "Alchemik", "Piąta Góra", "Weronika postanawia umrzeć") wydał kolejną powieść - "Jedenaście minut". Tytułowe jedenaście minut, to ilość czasu, jaka zwykle przysługuje klientowi na kontakt z prostytutką. Inspiracją do napisania powieści były autentyczne zwierzenia kobiety, którą autor poznał w Genewie. Paulo Coelho powiada, że potrafi świetnie postawić pytanie, a nie udzielać odpowiedzi. Są to więc pytania o przekraczanie konwencjonalnej seksualności, o miłość i rolę seksu w naszym życiu, opowieść o ludzkim osamotnieniu, bezsilności i wiecznym głodzie akceptowania nas takimi, jakimi jesteśmy w imię tego cudu jakim jest życie …. Niektórzy twierdzą, że powieść jest słaba. Chcąc mieć własne zdanie, trzeba po prostu przeczytać i już./P>

  Od dwóch lat trwają przygotowania do adaptacji filmowej powieści Neila Gaimana "Koralina", prawdopodobnie jedną z głównych ról zagra Michelle Pfeiffer.

  * * *

  Współczesna literatura rosyjska w całym swym bogactwie, (między innymi: - Michał Kononow "Naga Pionierka", - Tatiana Tołstaja "Kys", - Ludmiła Ulicka "Kłamstwo kobiet", - Władimir Sorokin "Błękitne sadło", -Władimir Makarin "Undeground czyli bohater naszych czasów") omówiona została przez Adama Krzemińskiego ("Polityka" nr 17 24.04.2004). Jeżeli chcecie Państwo wiedzieć jakie książki są na topie, są trendy czy cool w Rosji - przeczytajcie ten tekst.

  * * *

  Prof. Bralczyk wpadł na pomysł bardzo oryginalnej książki. Chce w niej zamieścić najbardziej znane zdania polskie (takie, które są rozpoznawane jako cytaty i takie, które coś o Polakach mówią - wprost lub pośrednio). Autor liczy na sugestie i podpowiedzi czytelników. A oto przykłady: "Ala ma kota", "A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają", "Chcieliście Polski, no to ją macie" ("Polityka" nr15 10.04.2004).

  www.polityka.onet.pl/lekcja www.zup.edu.pl/lekcja

  * * *

  Strona "I Love Books" - http:ilx.wh3rd.net - przeznaczona dla miłośników literatury proponuje krótki kurs literatury. Zabawa dla internautów, którzy w telegraficznym skrócie (25 słów) streszczają wybraną przez siebie powieść. "Zwięzłość jest duszą sensu" - pisał Szekspir w "Hamlecie". Ciekawe, jak zareagowałby na takie streszczenie: "Moja rodzina jest spieprzona. Będę udawał wariata, a uśpiwszy ich czujność, pozabijam ich". To zdanie nie ma w sobie za grosz poezji, ale na pewno osiągnięto maksymalną zwięzłość formy. Inne przykłady: "Rok 1984" Georga Orwella streszczono za pomocą liczby "2004", co wystarczy, by zasugerować, że Wielki Brat, pełzająca dyktatura, człowiek unicestwiony przez władzę - to nasza teraźniejszość. A ten miły żart jakiego utworu jest streszczeniem? "A niech to! Przysięgam, była taaaka wielka! Naprawdę!" Trening czyni mistrza. Warto poćwiczyć, bowiem ostatnio zmieniono reguły, streszczenie wysyła się bez podania tytułu książki. Wygrywa ten, kto odgadnie najwięcej tytułów.

  No cóż. Można i tak, zwłaszcza, że do tej zabawy trzeba przeczytać całą, grubą, długą książkę. Tym samym snując myśl w stylu "Dylematy błazna - zarys antropologii podejrzeń" można podejrzewać, że "Genowefa Podgłupiata" wypada z tej zabawy.

  * * *

  W "Newsweeku" z 27.06.2004 zaproponowano czytelnikom 70 książek, które warto przeczytać - zwłaszcza w czasie urlopu. Propozycja obejmuje powieści, polską prozę współczesną, poradniki, komiks, literaturę popularną ("Popproza"), esej, literaturę faktu oraz literaturę dla dzieci i młodzieży. Oczywiście, zarzut o subiektywności takich wyborów jest jak najbardziej zasadny, jak to zwykle bywa przy tego typu listach.

   

  Na zakończenie - poważnie, smutnie, z żalem ogromnym.

  10 kwietnia w wieku 47 lat zmarł Jacek Kaczmarski - pieśniarz, kompozytor, poeta i pisarz.("Wiersze i piosenki", "Mój zodiak" powieści - "Autoportret z kanalią", "Plaża dla psów", "O aniołach innym razem"). Po śmierci poety ukazał się tom jego wierszy: "Tunel". Jacek Kaczmarski miał kiedyś "Widzenie" - " o normalnym kraju" i o tym, że "ze wszystkich stron idą normalni ludzie". Nie wiem tylko dlaczego w 2003 roku czasami mam takie wrażenie, że znajduję się na "Oddziale chorych na raka a la Polonaise"?

  Wiosną tego roku pożegnaliśmy również największego LIRYCYSTĘ - Jeremiego Przyborę. Elegancja, maniery, czar oraz poczucie humoru, które jak powiadał Pan Jeremi Przybora jest "jedyną godną odpowiedzią na pułapkę istnienia, na okrucieństwo losu, na upokorzenia. Śmiech w obliczu śmierci byłby największym triumfem człowieka nad nędzą jego egzystencji, gdyby był osiągalny. A może jest? Może…".

  Czerwiec, miesiąc, w którym żegnamy Jacka Kuronia. Równie znana postać. Jacek Kuroń - człowiek mądry i szczery, człowiek walki i zaangażowania politycznego, człowiek pełen sprzeczności. Każdy z nas ma prawo do własnej oceny. To, o czym myślał i jak oceniał swoją rzeczywistość, możemy poznać w trakcie lektury ostatniej książki Jacka Kuronia "Rzeczpospolita dla moich wnuków", która ukaże się wkrótce nakładem Wydawnictwa Rosner i Wspólnicy.

  Dziękując losowi za możliwość poznania twórczości tych Wspaniałych Ludzi, wierzę, że Tam gdzie przebywają "jest piękniej" - niż na naszej jawie, wierzę, że czekają na mnie z nowymi tekstami, z przemyśleniami i myślami, o których warto będzie pogadać, podyskutować a i pokłócić się na dowolnie wybranej chmurce, z paroma wspaniałymi … duszami, aniołami?

  Listopadowy "Notes Wydawniczy" poinformował o nowym dwutygodniku o książkach pt. "Czytelnik". Redaktorem naczelnym magazynu został Lech Mergler, rolę wydawcy wzięła na siebie Fundacja Gutenberga. Całość nakładu (około 30 tys. egz.) rozprowadzana będzie przez sieć kiosków z prasą, zwroty trafiać będą do księgarń i bibliotek.