V. Czytelnictwo
W 2003 r. w bibliotekach publicznych województwa warmińsko-mazurskiego zarejestrowano::
| w województwie | - 284 919 czytelników (+4 606 więcej w porównaniu z 2002 r.) | |
| w miastach | - 212 224 (+4 520) | |
| na wsi | - 72 695 (+86) |
W tym do lat 15:
| w województwie | - 96 810 (-1 207) - 34% ogółu czytelników | |
| w miastach | - 59 983 (-662) - 28,3% ogółu czytelników w miastach | |
| na wsi | - 36 827 (-545) - 50,7% ogółu czytelników na wsi |
Największy wzrost i spadek liczby czytelników w województwie ilustruje tabela 1.
| WZROST | SPADEK | |||
| MIASTO | 1. Olsztyn* 2. Braniewo* 3. Ełk* 4. Iława 5. Ostróda |
+3 246 +494 +410 +282 +279 |
1. Elbląg** 2. Szczytno 3. Olsztynek |
-355 -285 -108 |
| WIEŚ | 1. Markusy* 2. Grodziczno 3. Gronowo Elbląskie* 4. Rozogi* |
+301 +255 +180 +107 |
1. Iława 2. Wilczęta*** 3. Morąg**** |
-276 -266 -259 |
*Olsztyn, Braniewo - WBP w Olsztynie w październiku, po generalnym remoncie budynku Starego Ratusza, uruchomiło Wypożyczalnię Główną; w marcu 2003 r. biblioteka wznowiła działalność po półrocznym zamknięciu z powodu zmiany siedziby; Ełk - Filia nr 1 otrzymała nowy lokal (metraż wzrósł o 20m2, dzięki czemu polepszył się dostęp do zbiorów); Gronowo Elbląskie - we wrześniu 203 r. biblioteka rozpoczęła swoją działalność w nowym lokalu usytuowanym obok gimnazjum w centrum miejscowości (metraż wzrósł o 55m2); Rozogi - biblioteka otrzymała nowy lokal usytuowany w centrum miejscowości obok szkoły (metraż wzrósł o 84m2); Markusy - wznowiono działalność punktu bibliotecznego.
**Elbląg - głównie w wyniku prowadzonych prac remontowych lokali i likwidacji filii przy ul. Płk. Dąbka.
Olsztynek - lokal biblioteki niewystarczający do realizacji zadań, nie pozwala wydzielić pomieszczenia na pracownię komputerową, w której czytelnicy mieliby swobodny dostęp do sprzętu oraz brak miejsca na realizację zadań popularyzatorskich.
***Wilczęta - likwidacja filii bibliotecznej w Nowicy.
****Morąg - ograniczenia w zatrudnieniu, a co za tym idzie dni (2 razy w tygodniu) i godzin otwarcia filii bibliotecznych.
Wzrost liczby użytkowników bibliotek publicznych w porównaniu do roku poprzedniego odnotowano w 29, tj. 59,2%, gminach miejskich i w 48, tj. 49% gminach wiejskich.
Czytelnicy do lat 15 stanowią już od lat najliczniejszą grupę czytelniczą. W 2003 r. w województwie reprezentowali jedną trzecią ogółu czytelników, a na wsi ponad połowę.
województwo ogółem
miasta
wieś
Największy procent czytelników do lat 15 w stosunku do ogółu użytkowników zarejestrowano w gminach miejskich: Reszel (50,7%), Korsze (50,1%), Biała Piska (46,1%), Ryn (45,1%) oraz w gminach wiejskich: Dobre Miasto (77,2%), Olsztynek (75,9%), Grodziczno (71,8%), Pisz (71,5%), Wieliczki (71,3%).
Społeczne zainteresowanie korzystaniem z bibliotek publicznych nie spada. Przeciętną liczbę czytelników przypadających na 1 placówkę ilustruje tabela nr 5
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 2 098 | 280 | 783 |
| 2003 | 2 122 | 284 | 800 |
Wskaźniki wykonania pracy są koniecznym warunkiem oceny, poprawy jakości i skuteczności usług. Analiza danych statystycznych dotyczących wykorzystania zbiorów, usług, pracy pracowników pomagają w opracowywaniu planów, strategii rozwoju, określeniu priorytetów działań, ocenie i kontroli osiąganych celów przez biblioteki.
Wskaźnik społecznego zasięgu czytelnictwa, czyli procent czytelników do ogółu mieszkańców wyniósł w 2003 r.:
| w województwie | - 19,9% (+0,9%) | |
| w miastach | - 24,7% (+1,2%) | |
| na wsi | - 12,8% (+0,3%) |
Ponownie najwyższy wskaźnik osiągnęły miasta: Tolkmicko (44,7%), Ryn (37%), Kisielice (39,8%), Reszel (35,4%), Miłomłyn (35,3%), Biskupiec pow. olsztyński (33,7%), Górowo Iławieckie (31%). Do grona gmin miejskich dołączyły Korsze (31,3%), Morąg (30,1%). Podobnie sytuacja powtórzyła się w gminach wiejskich: Banie Mazurskie (26,5%), Lubomino (26,1%), Braniewo (25,8%), Dubeninki (25,3%), Nowe Miasto Lubawskie (23,3%). Ponadto do grona tego dołączyły: Markusy (26%), Lelkowo, Świątki (po 23,9%), Wieliczki (23,8%), Rozogi (23,5%), Jedwabno (23%), Płoskinia (22,6%), Dąbrówno (22,5%).
Najniższy wskaźnik osiągnęły miasta: Ruciane-Nida (11,8%), Mrągowo (16,6%), Lubawa, Susz (17,2%); Pasym (17,4%), gminy wiejskie: Miłomłyn (1,3%), Sępopol (2,7%), Kurzętnik (4,5%), Dobre Miasto (3,7%), Ryn (4,5%), Gołdap (4,9%), Susz (4,5%).
W powiatach wskaźnik ten kształtował się następująco:
Wskaźnik aktywności czytelników charakteryzują poniższe dane:
- liczba odwiedzin w bibliotekach kształtowała się następująco:
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 2 058 737 | 937 272 | 2 996 009 |
| 2003 | 2 064718 (+5 981) | 947 927 (+10 655) | 3 012645 (+16 636) |
- liczba odwiedzin przypadająca na 1 czytelnika:
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 9,91 | 12,91 | 10,68 |
| 2003 | 9,73 | 13,04 | 10,57 |
Wypożyczenia książek i czasopism na zewnątrz w roku sprawozdawczym kształtowały się następująco:
| w województwie | - 5 196 461 (-7 535) | |
| w miastach | - 3 534 930 (-7 520) | |
| na wsi | - 1 661 531 (-15) |
Największy wzrost i spadek wypożyczeń na zewnątrz ilustruje tabela 2.
TABELA 2
| WZROST | SPADEK | |||
| MIASTO | 1. Olsztyn 2. Giżycko 3. Braniewo 4. Nowe Miasto Lubawskie |
+47 844 +13 755 +9 446 +9 195 |
1. Elbląg* 2. Kętrzyn 3. Szczytno |
-48 816 -11 300 -9 198 |
| WIEŚ | 1. Działdowo 2. Gronowo Elbląskie 3. Rozogi |
+5 240 +5 808 +3 857 |
1. Iława 2. Nowe Miasto Lubawskie 3. Lelkowo |
-7 561 -6 019 -5 639 |
*Elbląg - głównie w wyniku prowadzonych prac remontowych lokali i zawieszeniu filii przy ul. Płk. Dąbka i Wypożyczalni dla Dzieci przy ul. św. Ducha
Wzrost wypożyczeń na zewnątrz odnotowano w 25 bibliotekach, tj. w 51% gmin miejskich i w 48, tj. w 49% gmin wiejskich.
Struktura wypożyczeń książek i czasopism na zewnątrz przedstawia się następująco:
TABELA 3
| w województwie | w miastach | na wsi | |
| literatura piękna dla dzieci | 29% (-0,2%)* | 21,6% (-0,3%) | 44,6% (-0,3%) |
| literatura piękna dla dorosłych | 45,3% (+0,4%) | 50,9% (+0,4%) | 33,3% (+0,2%) |
| literatura popularnonaukowa | 25,7% (-0,2%) | 27,4% (-0,3%) | 22,1% (0%) |
| ogółem wypożyczenia | 100 % | 100 % | 100 % |
* (...) różnica w stosunku do roku 2002..
województwo ogółem
miasta
wieś
Liczba wypożyczeń książek i czasopism na miejscu kształtowała się następująco:
| w województwie | - 1 911 247 (+42 321) | |
| w miastach | - 1 506 499 (+31 951) | |
| na wsi | - 404 748 (+10 370) |
Największy wzrost i spadek wypożyczeń na miejscu w województwie ilustruje tabela 4.
TABELA 4
| WZROST | SPADEK | |||
| MIASTO | 1. Elbląg 2. Braniewo 3. Lidzbark Warmiński |
+29 624 +9 829 +7 525 |
1. Nowe Miasto Lubawskie 2. Kętrzyn 3. Barczewo |
-7 674 -7 219 -6 159 |
| WIEŚ | 1. Lubomino 2. Korsze 3. Bartoszyce 4. Lidzbark Warmiński |
+3 379 +2 310 +1 401 +1 369 |
1. Kozłowo 2. Dywity 3. Prostki |
-4 517 -1 813 -1 229 |
Ogółem wzrost wypożyczeń na miejscu odnotowano w 25 bibliotekach, tj. 51% gmin miejskich i w 51 bibliotekach, tj. 53% gmin wiejskich.
Wypożyczenia czasopism na zewnątrz stanowią 7,9% (-0,05% w porównaniu z rokiem 2002) ogółu wypożyczeń książek i czasopism w województwie a na miejscu 63,2% (+0,09%).
W 2003 r. biblioteki prenumerowały 4 182 (-283) tytuły czasopism, w tym w miastach 2 616 (-207), na wsi 1 566 (-76). W 2003 r. 18 bibliotek (1 w mieście: Młynary i 17 na wsi: Dobre Miasto, Gronowo Elbląskie, Kolno, Lidzbark, Małdyty, Milejewo, Miłomły, Młynary, Olsztynek, Orneta, Pieniężno, Płoskinia, Ryn, Sorkwity, Susz, Węgorzewo, Wieliczki), tj. 12,2% nie prenumerowało ani jednego tytułu. Coraz częściej zdarza się, że znaczna część wypożyczeń czasopism bieżących to wypożyczenia czasopism pochodzących z darów. W 57 % gmin miejskich i 38,7% gmin wiejskich odnotowano spadek liczby tytułów w porównaniu z rokiem ubiegłym.
Łącznie w 2003 r. wypożyczenia zbiorów bibliotecznych na zewnątrz i na miejscu kształtowały się następująco:
| w województwie | - 7 181 049 j. ew. (+37 174) | |
| w miastach | - 5 110 228 j. ew. (+27 039) | |
| na wsi |
W roku sprawozdawczym aktywność wykorzystania zbiorów przedstawia się następująco:
- liczba wypożyczeń zbiorów przypadających na 1 czytelnika:
| w województwie | - 25,2 j. ew. (-0,3) | |
| w miastach | - 24,1 j. ew. (-0,4) | |
| na wsi |
- liczba wypożyczeń przypadająca na 1 jednostkę ewidencyjną:
| w województwie | - 1,28 (+0,01) | |
| w miastach | - 1,53 (+0,01) | |
| na wsi |
Ogółem w województwie wypożyczono 73 341 (+2 388) jednostek ewidencyjnych zbiorów specjalnych, w tym audiowizualnych - 49 080 (+2 434).
Biblioteki prowadzą obsługę czytelniczą i informacyjną osób z różnymi dysfunkcjami. Główny ciężar obsługi tej grupy czytelników w województwie spada na Dział Zbiorów Specjalnych WBP w Olsztynie oraz Dział Zbiorów Audiowizualnych w Bibliotece Elbląskiej:
- Dział Zbiorów Specjalnych WBP w Olsztynie gromadzi, opracowuje, udostępnia książkę mówioną z nagraną na taśmach magnetofonowych literaturą polską, obcą, popularnonaukową, w tym dla dzieci i młodzieży, kasety wideo z filmami należącymi do klasyki kina polskiego i światowego, adaptacjami dzieł literackich, filmami popularnonaukowymi, w tym bogaty wybór lektur szkolnych. Ogółem stan zbiorów książki mówionej wynosi 3 337 tytułów. Czytelnicy korzystają z katalogów alfabetycznych: autorskiego i tytułowego, z bazy komputerowej "książki mówionej" w systemie MAK. Dział udostępnia zbiory na miejscu i na zewnątrz, udziela informacji, również telefonicznie. Obsługuje czytelników od 14 roku życia. Prowadzi punkty książki mówionej (19) i kaset video (5) w bibliotekach publicznych województwa, umożliwia telefoniczne zamówienia i przygotowuje komplety książek do wymiany. Punkty zlokalizowane są w bibliotekach miejskich, miejsko-gminnych i gminnych.
W 2003 r. odnotowano 11 187 wypożyczeń książki mówionej. - - Dział Zbiorów Audiowizualnych w Bibliotece Elbląskiej, w którego skład wchodzi pracownia biblioterapeutyczna, zapewnia czytelnikom dostęp do internetu, multimedialnych wydawnictw edukacyjnych i logopedycznych, syntetyzatora mowy lub autolektora, nowoczesnego sprzętu audio-wideo. Pracownia posiada zbiór 4 100 tytułów książki mówionej. Odbiorcami są mieszkańcy Elbląga, Braniewa, Sztumu, Kwidzyna. Osoby z ograniczoną zdolnością widzenia odwiedzają wypożyczalnię samodzielnie lub w towarzystwie opiekunów. Pracownicy działu dostarczają książki do domu. Dział Audiowizualny prowadzi kilka punktów bibliotecznych, oferujących czytelnikom książkę mówioną na terenie miasta. Filia przy ul. Ogólnej 59 współpracuje z Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym wspólnie przygotowywane są imprezy integracyjne i przedstawienia teatralne. Biblioteka posiada również punkt biblioteczny w Domu Pomocy Społecznej we Władysławowie.
W 2003 r. odnotowano 4 180 wypożyczeń książki mówionej.
Ogółem w 24 gminach miejskich i 30 gminach wiejskich obiekty, w których mieszczą się biblioteki są przystosowane do przyjęcia osób poruszających się na wózkach inwalidzkich (15,7% lokali bibliotecznych).
Żadna biblioteka nie może i nie jest w stanie być samowystarczalna, jeśli chodzi o zbiory. Dlatego też sprawnie funkcjonujący system wypożyczeń międzybibliotecznych powinien stawać się ważnym elementem świadczonych przez biblioteki usług. Wymiana zbiorów przyczynia się do efektywniejszego ich wykorzystania. W naszym województwie wypożyczenia międzybiblioteczne stanowią około 0,04% ogółu wypożyczeń na zewnątrz i obejmują książki oraz dokumenty wtórne. Cieszą się one rosnącym zainteresowaniem głównie wśród studentów i hobbystów. Liczba osób korzystających z możliwości sprowadzenia potrzebnych materiałów rośnie w miarę ubożenia zbiorów bibliotek. Ten rodzaj wypożyczeń sprawdza się w przypadku materiałów wykorzystywanych do pisania prac w terminie 2-3 miesięcy. Często jednak uczniowie, studenci rezygnują z tego typu pozyskiwania materiałów ze względu na czas realizacji zamówienia, koszt przesyłki i brak możliwości wypożyczenia książki do domu. Ten sposób zaspokajania potrzeb czytelniczych popularny jest w bibliotekach miejskich, gminne biblioteki realizują go w niewielkim stopniu.
Biblioteki powinny oferować dostęp do swoich zasobów m.in. poprzez udostępnianie zbiorów w internecie. Za przykład może służyć Wirtualna Powiatowa Biblioteka Publiczna (www.wbp.olsztyn.pl/wpbp) realizowana przez biblioteki powiatu olsztyńskiego ziemskiego, która umożliwia dostęp do baz katalogowych tych placówek. W bazie znajduje się 35 948 dokumentów. Dzięki formularzom umieszczonym na stronie www możliwe jest uzyskanie informacji o interesującej nas pozycji lub jej wypożyczenie.
"Biblioteka publiczna jest lokalnym ośrodkiem informacji, udostępniającym użytkownikom każdego rodzaju wiedzę i informację" (Manifest bibliotek publicznych IFLA/UNESCO). Dostęp do informacji zawsze był kluczową funkcją bibliotek. W 2003 r. aktywność korzystania z działalności informacyjnej przedstawia się następująco:
- liczba udzielonych informacji:
| Rok | Miasto | Wieś | Województwo |
| 2002 | 366 876 | 108 117 | 474 993 |
| 2003 | 359 049 | 116 901 | 475 950 |
- liczba zapytań informacyjnych na 1 mieszkańca:
| w województwie | - 0,33 | |
| w miastach | - 0,42 | |
| na wsi | - 0,21 |
Biblioteki publiczne naszego województwa stają się centrami komunikacji społecznej m.in. poprzez:
- zapewnienie użytkownikom dostępu do nowoczesnych technologii informatycznych (z dostępem do internetu - 80,5% bibliotek), m.in. dzięki przystąpieniu w 2004 r. 114 gmin do programu Ikonka planowane jest stworzenie w bibliotekach centrów dostępu do internetu,
- szkolenie bibliotekarzy w zakresie korzystania z narzędzi wykorzystujących technologie informacyjne i komunikacyjne,
- budowę baz zasobów bibliotecznych (np. www.wbp.olsztyn.pl/wpbp)
- tworzenie i udostępnianie bazy regionalnej (np. www.wbp.olsztyn.pl/katalog),
- tworzenie Bazy Informacji Lokalnej - www.bil-wm.pl,
- tworzenie punktów informacji europejskiej (31) i turystycznej,
- aktywną współpracę z instytucjami samorządowymi, kulturalnymi, oświatowymi,
- podejmowanie inicjatyw promujących twórczość, lokalne środowisko i szeroko rozumianą informację publiczną.
