Barbara Stanisławczyk

 

Dokumenty Życia Społecznego
w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie

 

W bibliotekach znajdują się materiały, które treścią i formą odbiegają od typowych zbiorów bibliotecznych. Są to dokumenty życia społecznego (w skrócie: dżs) do końca XIX wieku określane mianem druków ulotnych, nie były doceniane zarówno przez biblioteki jak i archiwa. Opisywanym rodzajem materiałów najwcześniej zajęli się badacze włoscy, czescy, niemieccy.

W Polsce zainteresowano się dżs-ami dopiero po II wojnie światowej, kiedy to na skutek systematycznie doskonalonych metod powielania rosła liczba wydawanych broszur, ulotek, katalogów, zaproszeń, plakatów itp. Zauważono wtedy, że stanowią one cenny materiał dla przyszłych badań naukowych.

Podjęto próby zdefiniowania tych materiałów. W "Podręcznym słowniku bibliotekarza" wydanym w 1956 r. stwierdzono, że są to "wydawnictwa dotyczące życia lub działalności związków, partii, stowarzyszeń, instytucji itp., zwykle nie przeznaczone do handlu księgarskiego"1. Następne definicje dżs-ów ukazywały się m. in. w 1962 r. w pracy doktorskiej Edwarda Chełstowskiego pt. "Dokumenty życia społecznego w bibliotekach" oraz w "Encyklopedii wiedzy o książce" opublikowanej w 1971 r. Na uwagę zasługuje definicja, która ukazała się w drugim wydaniu "Bibliotekarstwa" pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego. Zgodnie z najnowszą wersją "mianem dokumentów życia społecznego (dżs-ów) określa się materiały graficzne o charakterze informacyjnym, normatywnym, propagandowym i reklamowym. Są one wynikiem działalności różnych grup społecznych (instytucji i organizacji). Powstają zazwyczaj dla osiągnięcia doraźnych celów, wynikających z celu działalności ich wydawcy. Ukazują się w formie broszur, jednodniówek, afiszy, plakatów, programów, zaproszeń, prospektów, druków reklamowych, ulotek, instrukcji, biuletynów, sprawozdań. Ich wartość, postrzegana w krótkiej perspektywie czasowej, jest zazwyczaj nikła. Wzrasta, jeżeli gromadzi się je w celach dokumentacyjnych, takich jak np. dokumentowanie życia społecznego i wydarzeń historycznych"2

Wśród dżs-ów można wyróżnić także formy nietypowe, np. proporczyki, fotografie, nagrania na taśmach magnetofonowych, płytach CD, kasetach wideo, DVD.

W Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie dżs-y gromadzone są systematycznie od 1972 r.; początkowo w Dziale Zbiorów Specjalnych, a od 1999 r. w Dziale Informacyjno-Bibliograficznym. Obok książek i czasopism stanowią one część zbiorów regionalnych i uzupełniają informacje o Olsztynie i województwie warmińsko-mazurskim, zgromadzone w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej. Obejmują zbiory z lat 1945-2003.

Rodzaje gromadzonych dokumentów życia społecznego to:

Zbiór dżs-ów na koniec czerwca br. wynosił 33 256 jednostek. Najobszerniej reprezentowane są zbiory dotyczące kultury, przede wszystkim z uwagi na najbliższe i najczęstsze kontakty Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej z placówkami kulturalnymi. Wiele miejsca zajmują także materiały obrazujące życie gospodarcze, polityczne oraz inne aspekty życia społecznego. Najwięcej materiałów zdobywanych jest poprzez bezpośrednie kontakty bibliotekarza z instytucjami, co umożliwia regularny napływ dokumentów.

Wpływające do Działu Informacyjno-Bibliograficznego dokumenty poddawane są selekcji pod względem ich przydatności dla potrzeb potencjalnego użytkownika. Następnie nanoszony jest numer akcesji oraz przyjęty dla zbioru znak klasyfikacji. System klasyfikacji dżs-ów został oparty na schemacie bibliografii regionalnej i składa się z 17 działów:

  1. Dział ogólny
  2. Środowisko geograficzne
  3. Ludność. Statystyka
  4. Historia
  5. Etnografia
  6. Zagadnienia gospodarcze
  7. Zagadnienia społeczno-polityczne
  8. Zagadnienia prawno-administracyjne
  9. Lecznictwo. Higiena
  10. Kultura. Nauka. Oświata
  11. Wychowanie fizyczne. Sport
  12. Językoznawstwo
  13. Literatura
  14. Sztuka
  15. Zagadnienia wyznaniowe
  16. Biblioteki. Archiwa. Sprawy książki i czytelnictwa
  17. Varia

Każdy dział jest rozbudowywany w zależności od potrzeb. W obrębie działów dokumenty układane są alfabetycznie lub chronologicznie.

Korzystanie ze zbiorów ułatwiają następujące kartoteki:

W 2003 roku w celu usprawnienia przepływu informacji wprowadzono komputerowe opracowanie dżs-ów. Utworzono bazę danych w programie MAK w formacie USMARC, uwzględniając specyfikę zbiorów. Najczęściej stosowaną zasadą przy opracowaniu dżs-ów jest ich grupowe opracowanie. Opis dotyczy jednego wydarzenia, np. imprezy, spektaklu, wystawy itp. lub obiektu: instytucji, przedsiębiorstwa, organizacji, stowarzyszenia. Hasłem głównym jest więc hasło korporatywne. Informacje podawane w jednym opisie ustala się na podstawie dokumentów ściśle związanych z opisywanym wydarzeniem, dane o rodzajach dokumentów umieszcza się w uwagach.

Wyszukiwanie informacji ułatwiają indeksy:

Opracowywanie komputerowe dżs-ów odbywa się dopiero od pięciu miesięcy. Baza komputerowa ulega jeszcze drobnym modyfikacjom.

Przypisy:

  1. H. Więckowska, H. Pliszczyńska: Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa 1956, s. 52
  2. Bibliotekarstwo. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Wyd.2 uzup. i rozsz. Warszawa 1998, s. 187

Bibliografia:

  1. Dokumenty życia społecznego w bibliotece. Materiały konferencyjne, Osola 2001 r. Wrocław 2001
  2. Firlej-Buzon A.: Dokumenty życia społecznego w teorii i praktyce Bibliotekarskiej w Polsce. Warszawa 2002

cofnij