Anna Rau
Źródła informacyjno-bibliograficzne
Wybór nabytków WBP w Olsztynie
1. BAŃKO Mirosław : Słownik peryfraz czyli wyrażeń omownych. Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. - 342 s. ; 17 cm.
Pierwszy tego typu w Polsce słownik omawiający wyrażenia peryfrastyczne, ułożone w porządku alfabetycznym i obwarowane siecią odsyłaczy. Zarejestrowano nie tylko peryfrazy konwencjonalne, ale i wszelkie nazwy zastępcze: te szczególnie chętnie używane acz ulotne oraz te, które nabrały już statusu "skrzydlatych słów". Przy każdym z haseł podano ich źródło (czyli cytaty z książek i artykułów prasowych) oraz bibliografię. Na końcu książki umieszczono indeks nazw właściwych, którym w części głównej słownika odpowiadają nazwy peryfrastyczne. Słownik daje czytelnikowi wiedzę i erudycję, rozszerza kontekst kulturowy czytanego tekstu, ujednoznacznia, wyjaśnia podteksty - może być również podręcznym zbiorem przydomków, źródłem konwencjonalnych określeń i metafor.
2. ENCYKLOPEDIA sławnych Polaków : biografie, dzieła, wydarzenia / [aut. Małgorzata Andrzejewska et al.]. Poznań : Podsiedlik-Raniowski i S-ka, cop. 2002. - 438 s. : portr. ; 25 cm.
Książka przybliżająca zwięźle choć wyczerpująco biogramy naszych najsłynniejszych rodaków - dawnych i współczesnych - wszelkich profesji: artystów, generałów i wojskowych, świętych, pisarzy, sportowców, królów, polityków. Każde z ułożonych alfabetycznie haseł uzupełnione jest zdjęciem lub ryciną oraz skrótowym kalendarium życia opisywanej sylwetki. Całość napisana językiem przystępnym (czasem w tonacji niemal sensacyjnej), przez to jednak wcale nie traci wielkiej wartości informacyjnej.
3. FREKE Timothy, GANDY Peter : Mistycyzm a religie świata : chrześcijaństwo, judaizm, islam, hinduizm, buddyzm, taoizm, szkoły misteriów, szamanizm. Warszawa : Wydaw. Philip Wilson, cop. 2002. - 158 s. : il. ; 25 cm.
Wątkiem przewodnim tej pozycji jest możliwość kształtowania wnętrza człowieka za pomocą duchowości przedstawionych w bardzo przystępny sposób religii i filozofii świata. Książka ta przybliża więc bogactwo tradycji mistycznych różnych kultur oraz uczy barwnych zwyczajów i praktyk duchowych wielkich religii, ich odłamów i sekt. Poszczególne rozdziały przedstawiają istotę mistycyzmu oraz jego związki z religią, z ogólnie pojmowaną rzeczywistością, jak też ze specyfiką czasów współczesnych. Całość wzbogacają liczne ilustracje oraz cytaty o tematyce filozoficznej. Uporządkowanie wiedzy czytelnika pod kątem chronologicznym wspomaga kalendarium dziejów światowej myśli mistycznej. Autorzy widzą w mistycyzmie nić splatającą wszystkie religie w celu zjednoczenia ludzi i przezwyciężenia tendencyjnych podziałów religijnych, tak więc publikacja ta powinna gwarantować nie tylko poznanie religii i filozofii, ale i naukę tolerancji.
4. GIŻYCKI Marcin : Słownik kierunków, ruchów i kluczowych pojęć sztuki drugiej połowy XX wieku. Gdańsk : "Słowo/Obraz Terytoria", 2002. - 225, [16] s. : tabl. kolor., il., fot. ; 23 cm.
Zakres tematyczny słownika zawężony został cezurą roku 1945, gdyż po tej dacie uwidoczniły się historyczne przemiany na mapie nowoczesnego życia artystycznego na świecie. Praktycznie żaden z przedwojennych ruchów awangardowych nie znalazł bowiem bezpośredniej kontynuacji po zakończeniu II wojny światowej, do tego zaś coraz większy wpływ na rozwój sztuki zaczęły mieć przyspieszenie cywilizacyjne, eksplozja informacji i media elektroniczne. Słownik M. Giżyckiego to obszerny zbiór alfabetycznie ułożonych, bardzo zwięzłych haseł definiujących światowe grupy artystyczne, dzieła sztuki i techniki artystyczne. Szeroki zakres (ze względu na większą liczbę nazw przypisanych temu samemu zjawisku oraz wymienność terminów polskich i obcych) odnośników wspomaga swobodę poruszania się pomiędzy nimi, a świetnej jakości, kolorowe oraz czarnobiałe, ilustracje podkreślają treść słownika. Na końcu książki zamieszczono bibliografię oraz słownik-indeks artystów, ugrupowań i kuratorów - autorów cytowanych dzieł.
5. GODEK Aleksandra, FALEWICZ Robert : Rocznik sportowy. Poznań : Wydaw. "KURPISZ S.A.", cop. 2003. - 400 s. : il., fot. kolor., portr. ; 25 cm.
Pozycja szczegółowo opisująca sportowe wydarzenia, dominujące imprezy i dokonania polskich i światowych wyczynowców w 2002 roku. Wstęp "Rocznika..." to komentarz podsumowujący ów rok sportowy - szczególnie sukcesy i porażki Polaków, zaś jego treść właściwa publikacji uporządkowana została alfabetycznie według dyscyplin i podaje (przede wszystkim w formie tabel) wyniki, podsumowania liczbowe poszczególnych mistrzostw i statystyki rekordów (rekordy podzielono uwzględniając miejsce ich pobicia - halę, stadion oraz basen). Przejrzysty i czytelny układ pozwala szybko dotrzeć do poszukiwanej (i dokładnej) informacji. Autorzy "Rocznika..." opracowali też obszerne biogramy największych osobowości sportu 2002. Obowiązkowa lektura dla wszystkich miłośników sportu.
6. JACKIEWICZ Mieczysław : Polacy na Litwie 1918-2000 : słownik biograficzny. Warszawa : Wydaw. Andrzej Frukacz - Ex Libris Galeria Książki Polskiej, 2002. - 252 s. : portr. ; 25 cm.
Owa unikalna książka powstała na podstawie opracowań naukowych, publikacji prasowych, wspomnień, dokumentów archiwalnych, materiałów ze zbiorów prywatnych oraz ankiet rozesłanych do byłych i obecnych mieszkańców Litwy. Stanowi ona pewnego rodzaju rejestr "litewskich" Polaków - od powstania niepodległego państwa litewskiego do końca XX wieku: tych, którzy już dawniej zapisali się w historii, i znanych współcześnie - lekarzy, nauczycieli, naukowców, dziennikarzy, inżynierów, rolników, poetów, malarzy, ludzi kultury, działaczy politycznych i społecznych. Słownik zawiera biogramy Polaków, którzy urodzili się przed wojną w Wilnie i na Wileńszczyźnie i wrócili do rodzinnego kraju, tych, którzy nie wyjechali, jak również przedstawicieli młodego pokolenia, całkowicie zakotwiczonych w odrodzonej i niepodległej Litwie. Celem słownika jest przybliżenie postaci, którzy przyczynili się (i przyczyniają) do rozwoju polskości na Litwie, jak też pracowały i pracują dla dobra państwa, na terenie którego mieszkają. Noty biograficzne (większość zilustrowana zdjęciem) są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości - niektóre z nich to tylko imię i nazwisko - gdyż zachowane informacje o opisywanej sylwetce niekiedy są bardzo skąpe. Na końcu książki znajduje się spis bohaterów "Słownika...". Cenna pozycja dla miłośników badań genealogicznych i poszukiwaczy swoich korzeni.
7. JĘDRZEJKO Mariusz, KROGULSKI Mariusz L., PASZKOWSKI Marek : Generałowie i admirałowie III Rzeczypospolitej : (1989-2002). Warszawa : Wydaw. Von Borowiecky, 2002. - 360, [47] s. : tabl., fot., portr. ; 22 cm.
Portret zbiorowy najważniejszych osób armii polskiej: generałów (z podziałem na generałów armii, broni, floty, dywizji, brygady), admirałów, wiceadmirałów i kontradmirałów - czyli zbiór biogramów wraz z bibliografią i zdjęciami. Zarejestrowano w nim zarówno tych, którzy uzyskali szlify przed - jak i po 1989 r., wojskowych wciąż pozostających na służbie, jak i tych, którzy już ją zakończyli, weteranów zasłużonych podczas II wojny światowej oraz urodzonych po jej zakończeniu, tych, których wcześniej doceniono i uhonorowano, represjonowanych okresu stalinowskiego, i tych, którzy wybrali emigrację. Autorzy książki opracowali również biogramy generałów awansowanych pośmiertnie. Wczytując się w poszczególne notatki można dostrzec dynamikę zmian zachodzących w armii oraz zmienność i nieprzewidywalność ludzkich losów. Słownik nie zawiera jakichkolwiek moralnych, politycznych czy historycznych ocen bądź komentarzy, stanowi więc obiektywne źródło wiedzy o ludziach posiadających wpływ na Polskie Wojsko.
8. KIENZLER Iwona: Słownik terminologii Unii Europejskiej angielsko-polski i polsko-angielski. Gdynia: "IVAX", cop. 2003. - 199 s. : m. ; 21 cm.
Celem słownika jest przedstawienie i ujednolicenie angielskich nazw instytucji, organizacji i faktów dotyczących Unii oraz krajów z nią stowarzyszonych, czyli wszystkich pojęć związanych z demokracją oraz procesami integracji we współczesnej Europie. Hasła uzupełniono swoistym komentarzem - rysem historycznym - definiowanych zdarzeń i pojęć, a ponadto wyjaśnieniem skrótów i skrótowców. Całość ilustrują mapy krajów członkowskich i kandydujących wraz z ich charakterystyką. Słownik ten może stanowić narzędzie pracy dla tłumaczy, pracowników administracji państwowej i instytucji samorządowych oraz być przydatnym słuchaczom obcojęzycznych serwisów radiowych, widzom programów telewizyjnych i czytelnikom prasy zagranicznej. To również pożyteczny materiał do lekcji (lub zajęć z osobami dorosłymi) o tematyce integracyjnej czy upowszechniającej polskie członkostwo w Unii.
9. KOPALIŃSKI Władysław: Leksykon wątków miłosnych. Warszawa : "MUZA S.A.", 2003. - 423 s. ; 24 cm. - Indeks.
Hasłowy wybór utworów literackich wielu krajów i epok - dzieł, których głównym lub ważnym wątkiem jest miłość. Przybliża wszelkie jej odmiany - od zalotów i flirtu, przez cielesną wraz ze sztuką kochania, do platonicznej, nieszczęśliwej i niespełnionej. Przedstawia również literackie cudzołóstwa, zawody miłosne, uczuciowe trudności i przeszkody, przygody korsarsko-haremowe. Leksykon omawia literaturę wszystkich okresów wychodząc od mitów grecko-rzymskich i Homera, aż do współczesności - Saramagi i Konwickiego. To zbiór ponad 500 (ułożonych alfabetycznie wg imion głównych bohaterów) fabuł różnego autorstwa, wielu konwencji i okresów historycznych (niektóre z nich przybliżają autentyczne romanse i miłości pisarzy oraz słynnych postaci). "Leksykonu..." nie można nazwać pracą ani pomocą naukową, i nadaje się głównie do swobodnej, przyjemnej lektury. Jednocześnie skłania do przeczytania samego utworu literackiego lub też stanowi uzupełnienie posiadanego już doświadczenia czytelniczego.
10. KOWALIKOWA Jadwiga : ABC... wiedzy o języku polskim : dla maturzysty, kandydata na studia i każdego, kto lubi wiedzieć. Wyd. 2. Kraków : Wydaw. Literackie, 2003. - 286 s. ; 21 cm. - Indeks.
Budowa i treść owego poradnika podporządkowane zostały potrzebom konkretnego czytelnika - ucznia - tak więc celem publikacji jest utrwalenie, uzupełnienie i poszerzenie posiadanej wiedzy teoretycznej i praktycznej z zakresu współczesnej polszczyzny. "ABC..." to podręcznik do samodzielnego uczenia się zbudowany z haseł definiujących bądź wyjaśniających współczesne językowe zjawiska społeczne oraz ich system, ślady przeszłości i rozwój języka polskiego, proces porozumiewania się, rodzaje tekstów i formy wypowiedzi, odmiany i style językowe. Autorka zrezygnowała z układu alfabetycznego na rzecz struktury problemowej, zachowując w hasłach-artykułach hierarchię wagi przybliżanych informacji. Opracowanie bardzo przejrzyste - nie preferujące oficjalnych definicji zjawisk językowych, lecz raczej ich interpretację.
11. MARKOWSKI Andrzej : Język polski : poradnik profesora Andrzeja Markowskiego. Warszawa : "Wilga", 2003. - XVI, 496 s. ; 21 cm. - Indeks.
Kompendium praktycznej wiedzy o polszczyźnie, nie tylko poradnik, ale i rodzaj podręcznika kultury języka polskiego oraz leksykonu z zakresu poprawności językowej. Książka ta pozwala rozwiązać kwestie kłopotliwe i przysparzające wątpliwości, odpowiada na pytania dotyczące współczesnej polszczyzny i jej tendencji rozwojowych. Uczy i przypomina zasady posługiwania się wyrazami, ich odmiany, łączenia, wymowy i zapisu (w czym pomagają liczne tabele i zestawienia). Swoje omówienie w poradniku znalazły również współczesna ortografia i interpunkcja, skróty i skrótowce, nazwy geograficzne, frazeologia oraz akcent wyrazowy i zdaniowy. Sprawność posługiwania się poradnikiem wspomaga indeks omówionych wyrazów wraz z ich formami oraz związków frazeologicznych. Na końcu publikacji można znaleźć ćwiczenia służące sprawdzeniu własnej sprawności językowej i umiejętności poprawnego posługiwania się polszczyzną.
12. MIŁKOWSKI Tomasz, TERMER Janusz : Leksykon dzieł i tematów literatury polskiej. Warszawa : "Książka i Wiedza", 2001. - 687 s. ; 25 cm. - Indeksy.
Autor leksykonu skoncentrował się na dziełach rodzimych - począwszy od Bogurodzicy aż po ostatni tom wierszy Tadeusza Różewicza - uporządkowanych według epok literackich. Każdy dział rozpoczyna się od wprowadzenia w klimat epoki - syntetycznego wstępu zawierającego informacje podstawowe. Hasło główne to przypomnienie treści utworu, jego interpretację i znaczenie dla literatury polskiej. Na końcu danego działu znajduje się zestaw tematów, które czytelnik może znaleźć we wszystkich dziełach owej epoki. Druga część książki to synteza-obserwacja, jak tematy i motywy zmieniają się w czasie i jak rozmaicie bywają rozumiane. Pozycja przydatna tak dla uczniów, jak i studentów oraz nauczycieli - "Leksykon..." to pigułka informacji o dziełach, dominujących w literaturze polskiej tematach oraz tendencjach historycznoliterackich.
13. MIODEK Jan: Słownik ojczyzny polszczyzny / oprac. Monika Zaśko-Zielińska, Tomasz Piekot. Wrocław : Wydaw. "EUROPA", 2003. - 811 s. : faks. ; 24 cm.
Niesłychana wręcz kompetencja autora "Słownika..." znana jest dzięki artykułom prasowym pt. "Rzecz o języku" (od 1968 r.), audycjom radiowym oraz cyklicznej "Ojczyźnie polszczyźnie" emitowanej przez TVP. Pozycja ta stanowi książkowe scalenie owego dotychczasowego dorobku związanego z zakresem szeroko pojętej kultury języka, a zarazem jest kompendium najważniejszych normatywnych ustaleń i towarzyszących im komentarzy słynnego językoznawcy. To przystępna i wyczerpująca odpowiedź na pytania dotyczące współczesnej polszczyzny - wyrazów i zwrotów intrygujących, trudnych czy drażniących niepoprawnością, jak również nazw własnych, słów nowych i modnych. Poszczególne artykuły hasłowe omawiają ich wymowę, znaczenie, odmianę, etymologię, pokrewieństwo, stylistykę i frazeologię.
14. PILIKOWSKI Jerzy : Szkolny słownik historii Polski. Kraków : Wydaw. "Zielona Sowa", 2002. - 470 s. : [8] kolor. tabl., m. ; 21 cm. - Indeksy.
Słownik podaje tylko podstawy historyczne, czyli informacje, których znajomość jest niezbędna dla zrozumienia przyczyn i skutków zjawisk, lecz to może stanowić o jej wartości. Książka nie zarzuca czytelnika lawiną wiadomości, ale podaje skoncentrowaną wiedzę - "minimum informacji przy maksimum zrozumienia". Alfabetycznie uporządkowane hasła mają charakter problemowy ("Umocnienie Królestwa Polskiego") lub biograficzny ("Kazimierz Wielki"). System licznych odnośników hierarchizuje wieloznaczność i rozległość kwestii. Styl częstokroć gawędziarski, niektóre fragmenty bardziej przypominają wręcz felietony niż artykuły encyklopedyczne, co zapewnia przystępność i atrakcyjność lektury. Przejrzystość i szybkość przyswajania informacji potęgują drzewa genealogiczne, liczne mapy, tablice chronologiczne oraz końcowy indeks osób omówionych w słowniku. Do każdego z haseł-faktów dołączono również kilka zdań komentarza poszerzającego perspektywę widzenia historycznego. Pozycja przeznaczona głównie dla uczniów i - ewentualnie - studentów (powtórka przed egzaminem, ściągawka przypominająca i porządkująca wiedzę przed sprawdzianem).
15. SŁOWNIK literatury dziecięcej i młodzieżowej / pod red. Barbary Tylickiej i Grzegorza Leszczyńskiego ; aut. haseł Alicja Baluch [et al.]. Wrocław : Zakład Narodowy im. Ossolińskich, cop. 2002. - 434 s. : 25 cm. - Bibliogr. s. 8-12.
Niemal tysiąc haseł biograficznych i tematycznych obejmujących sylwetki polskich pisarzy i niektórych współczesnych grafików - artystów, którzy całą swą twórczość lub jej znaczącą część przeznaczyli młodemu pokoleniu. Spośród pisarzy obcych omówiono tych, których dzieła przełożono na język polski. Osobne hasła posiadają najbardziej znaczące dzieła literackie, które już stały się swoistymi znakami kultury, postaci literackie funkcjonujące w społecznej świadomości czytelniczej, oraz wybrane zagadnienia problemowe związane z literaturą i książką kierowaną do młodych - jej krytyką, recepcją, współczesnością i rozwojem historycznym. Hasła syntetyczne i problemowe wspomagane są siecią odsyłaczy. Słownik pomaga uzyskać orientację w przemianach literatury dziecięcej i młodzieżowej na przestrzeni dziejów, w przeobrażeniach gatunków literackich i historycznej zmienności konwencji. Publikacja posiada obfitą bibliografię.
16. SZCZEPANOWICZ Barbara : Atlas roślin biblijnych : pochodzenie, miejsce w Biblii i symbolika. Kraków, Wydaw. "WAM", 2003. - 270 s. : il., fot., rys. ; 24 cm. - Bibliogr. s. [263]-266. - Indeksy.
Atlas-opowieść o roślinach na kartach Biblii oraz ich znaczeniu dla człowieka, który od swojego zarania związany był ze światem flory. To dzięki niej posiadł pokarm, leki, odzież, materiały budowlane, dlatego też rośliny - i wszelkie publikacje o nich - są tak fascynujące. Atlas przybliża rośliny "literackie" - te ze stronic Biblii, jak również geografię ziem Izraela. Szczegółowo omawia najpopularniejsze rośliny owocujące Ziemi Świętej (np. oliwka, palma, winorośl, figowiec, granat), zbożowe (przy okazji przybliżając wartość i symbolikę chleba), zapachowe (wonne żywice), kwiaty (lilie, maki, róże), zioła (mięta, gorczyca), warzywne i przyprawowe, trujące i barwnikodajne, nadbrzeżne i z terenów pustynnych (osty, ciernie i chwasty). Osobno rozważono związki roślin biblijnych (i historii z nimi związanych) z nauką (manna niebieska a chleb świętojański, gorejący krzew Mojżesza). Dzięki tej publikacji poznać można również samą kulturę, obyczajowość i święta żydowskie, gdyż i na te dziedziny rośliny wywarły swój wpływ. Na końcu atlasu zamieszczono ogólny indeks roślin biblijnych oraz osobno spis ich nazw łacińskich.
17. ZNAMIEROWSKI Alfred : Flagi świata. Ilustrowany przewodnik. Warszawa : Grupa Wydawnicza Bartelsmann Media ; "Horyzont", 2002. - 130 s. : fot. kolor., m. ; 23 cm. - Indeks.
Bardzo dokładny, wzbogacony ponad kilkuset barwnymi ilustracjami i fotografiami, przegląd najważniejszych symboli państwowych, idealny dla poszukiwaczy wiedzy na ten temat. Przedstawia flagi państw (tak niepodległych de facto, jak też terenów autonomicznych i miejsc o ograniczonej autonomii) uszeregowane według kontynentów. Zawiera więc wszelkie lokalne symbole flagowe, powszechnie używane na terenie opisywanego terenu: regionów, prowincji, stanów, miast, gmin, jak też innych jednostek administracyjnych, federacji i konfederacji, organizacji międzynarodowych, konsorcjów, przedsiębiorstw (głównie dotyczy to XIX i XX wieku), ludów i grup etnicznych, idei, ruchów rewolucyjnych, powstańczych i politycznych oraz zjawisk sportowych. Każde z haseł przedstawia nazwę polską i obcą zjawiska, które flaga symbolizuje, informację o jego statusie i znaczeniu, rodzaj flagi, datę jej przyjęcia i symbolikę barw, emblematów, napisów oraz ich połączenia. Przewodnik zawiera ponadto słownik terminologiczny, indeks oraz liczne mapy.
