Maria Zielińska

 

55 lat Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku

 

Lidzbark jest niespełna dziewięcio-tysięcznym miasteczkiem położonym w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w powiecie działdowskim. Malownicze krajobrazy, bliskość jezior, usytuowanie w granicach Welskiego Parku Krajobrazowego oraz bogata ponad 700-letnia historia to jego najważniejsze atuty.

Początki bibliotekarstwa publicznego na terenie miasta sięgają II połowy XIX wieku. W roku 1873 powstało w Lidzbarku Towarzystwo Rolnicze, które odegrało ważną rolę w krzewieniu kultury polskiej wśród mieszkańców okolicznych wsi. Około 1876 r. Towarzystwo utworzyło własną bibliotekę.

W okresie międzywojennym na terenie miasta istniała Biblioteka Powszechna (korzystanie z niej było płatne) oraz Punkt Centrali Bibliotek Ruchomych Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu. W 1929 r. Biblioteka Powszechna liczyła 655 tomów, natomiast Punkt Centrali Bibliotek Ruchomych dysponował księgozbiorem liczącym 1 100 tomów. Ponadto funkcjonowały biblioteki szkolne i Banku Ludowego. Swoje własne biblioteki miały również mniejszości narodowe niemiecka i żydowska.

W wyniku realizacji dekretu o bibliotekach wydanego przez Krajową Radę Narodową 17 kwietnia 1946 r., powołano do życia Miejską Bibliotekę Publiczną w Lidzbarku. W akcie erekcyjnym czytamy:

"Działo się dnia 4 maja 1948 r. w Lidzbarku, powiecie Działdowskim, województwa Warszawskiego, w czasie gdy Prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej był obywatel Bolesław Bierut, Premierem obywatel Józef Cyrankiewicz, Ministrem Administracji Publicznej obywatel Osóbka-Morawski, Wojewodą Warszawskim obywatel H. Kołodziejczyk, Starostą powiatu Działdowskiego obywatel Kazimierz Pijanowski, Burmistrzem miasta Lidzbarka obywatel Piotr Wroński, Inspektorem Szkolnym na powiat Działdowski obywatel Piotr Pszenny.

Dla podniesienia kultury Narodu Polskiego i wychowania go w duchu demokratycznym, utworzona została w Lidzbarku Stała Biblioteka Miejska, zawierająca początkowo 135 tomów książek naukowych i powieściowych, zakupionych z funduszów samorządu miejskiego z tym, że stanowi to zaczątek biblioteki mającej służyć Narodowi Polskiemu."

Organizatorką i pierwszą kierowniczką była pani Jadwiga Raszkowska. Przez kolejne dwa lata funkcję tę pełnił pan Jerzy Andrysiak. Dopiero pani Jadwiga Szewczyk, która rozpoczęła pracę w grudniu 1952 r., związała się z biblioteką na prawie 28 lat. Pod jej kierownictwem, aż do 1980 roku, placówka osiągała coraz lepsze wyniki czytelnicze, proponowała bogatą ofertę prac kulturalno-oświatowych, wpisała się pięknie w karty dziejów miasta. W roku 1980 dyrektorką biblioteki została Maria Zielińska i pełni tę funkcję do dnia dzisiejszego.

Równolegle z Miejską Biblioteką Publiczną funkcjonowała w Lidzbarku Gminna Biblioteka Publiczna, którą w związku z reformą administracyjną kraju przeprowadzoną w roku 1954, przekształcono w Gromadzką Bibliotekę Publiczną. Jej zadaniem była obsługa czytelników z terenu okolicznych wsi, opieka nad wiejskimi punktami i filiami bibliotecznymi. Długoletnią kierowniczką tej placówki była pani Maria Majewska.

W roku 1973, w związku z kolejną reformą administracyjną, Miejską Bibliotekę Publiczną w Lidzbarku, Gromadzką Bibliotekę Publiczną w Lidzbarku oraz Gromadzką Bibliotekę Publiczną w Kiełpinach połączono w jedną Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy Lidzbark. Biblioteka w Kiełpinach została filią biblioteczną w pełnym wymiarze godzin. W skład biblioteki weszły ponadto filie: w Bryńsku, Słupie i Wąpiersku. Trzy lata później (1976) filię w Słupie przeniesiono do Jelenia oraz przejęto filię w Dłutowie (wchodzącą dotychczas w skład Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Niechłonin). W ten sposób ukształtowała się sieć biblioteczna funkcjonująca do dnia dzisiejszego. Już w roku 1954 powstał pierwszy punkt biblioteczny przy Szpitalu Miejskim, w latach sześćdziesiątych tworzono punkty przy ośrodkach wypoczynkowych i na koloniach letnich, zaś w roku 1973 przyłączono do Biblioteki Miejskiej punkty obsługiwane dotychczas przez Bibliotekę Gromadzką. Na przełomie lat 70-tych i 80-tych punkty biblioteczne osiągnęły swe apogeum, funkcjonowało wówczas od 24 do 26 tych najmniejszych w sieci bibliotecznej placówek.

Pierwsi czytelnicy korzystali z księgozbioru ulokowanego na I piętrze budynku Miejskiej Rady Narodowej przy ul. Świerczewskiego 19. Lokal jednoizbowy o powierzchni 35 m2, ogrzewany piecem kaflowym, nie posiadał czytelni. Drewniane barierki oddzielały czytelników od stanowiska bibliotekarza i regałów z książkami.

W ciągu swego istnienia biblioteka kilkakrotnie zmieniała siedziby, kolejne adresy to: Dziadowska 11 (wolny dostęp do półek, 3 pomieszczenia o powierzchni 63 m2 w starej przedwojennej kamienicy ), Nowy Rynek 16 (lokal w centrum miasta o powierzchni 102 m2 , w którym wydzielono wypożyczalnię, po raz pierwszy czytelnię, magazyn książek oraz miejsce pracy wewnętrznej), Jeleńska 4 (jedyna niekorzystna zmiana lokalowa; przez 9 miesięcy biblioteka funkcjonowała w dwóch pomieszczeniach o łącznej powierzchni 40 m2 ; znaczna część księgozbioru wraz z regałami została zmagazynowana w lokalu Przedszkola a następnie w Bazie Transportowej). Tak było aż do 1992 roku, kiedy to po 44 latach tułaczki biblioteka znalazła godne lokum. W zabytkowej gotyckiej baszcie zamkowej pochodzącej z początków XV w., na łącznej powierzchni 221 m2 , utworzono oddział dla dzieci, wydzielono wypożyczalnię dla dorosłych, czytelnię oraz magazyn książek. Ze względów finansowych nie zrealizowano projektu wyposażenia wnętrz w meble w konwencji gotyckiej. Niestety w ubiegłym roku stare dachówki, które zostały użyte do pokrycia dachu znalazły się w takim stanie, że zaczęły samoczynnie spadać. Stanowiło to niebezpieczeństwo dla czytelników oraz mieszkańców sąsiadujących posesji. W budżecie gminy wygospodarowano kwotę 35 tys. zł., która umożliwiła w okresie od końca stycznia do początku marca b.r. wymianę całego pokrycia dachowego.

Obecnie Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Lidzbarku jest samorządową instytucją kultury działającą w obrębie krajowej sieci bibliotecznej. Służy zaspokajaniu potrzeb oświatowych, kulturalnych i informacyjnych oraz upowszechnianiu wiedzy i kultury. Posiada 5 filii bibliotecznych: w Bryńsku, Dłutowie, Jeleniu, Kiełpinach i Wąpiersku oraz 2 punkty biblioteczne: w Bełku i Jamielniku. Taka sieć zapewnia dogodny dostęp do zbiorów mieszkańcom z terenu całej gminy.

Uchwałą Rady Miejskiej z dnia 7 czerwca 2001 r. przekształcono bibliotekę z zakładu budżetowego w instytucję kultury, nadając jej statut instytucji kultury.

Biblioteka dysponuje księgozbiorem liczącym ponad 29 tysięcy wol., kolejne 26 tysięcy książek zgromadzono w filiach bibliotecznych.

Lata 90. to czas transformacji ustrojowej naszego kraju. Bibliotekom bardzo często zmniejszano dotacje. Placówki zaczęły odczuwać brak środków finansowych, szczególnie na zakup nowości. Dotknęło to również lidzbarską bibliotekę. Zakup nowości kształtuje się na poziomie 3-4 wol. na 100 mieszkańców. Sytuację w tym zakresie ratują nieco dary od czytelników, osób prywatnych i instytucji.

W roku 2002 z Biblioteki Miejskiej korzystało 1 744 czytelników (20 % mieszkańców miasta), wypożyczono 31 857 wol. Filie biblioteczne obsługiwały 750 czytelników, udostępniły 16 100 książek i czasopism.

Biblioteka Miejska dysponuje piękną czytelnią z 32 miejscami, która udostępnia księgozbiór podręczny, regionalny oraz 16 tytułów czasopism bieżących. W roku ubiegłym czytelnię odwiedziło 2 648 osób. Filie biblioteczne posiadają zaledwie niewielkie (często symboliczne) kąciki czytelnicze. Warsztat informacyjny biblioteki stanowią katalogi: alfabetyczny, rzeczowy (wg UKD), tytułowy, poziomowy, księgozbioru podręcznego oraz kartoteka regionalna.

Lidzbarska książnica jest placówką z pięknymi tradycjami pracy z czytelnikiem, zawsze otwartą na potrzeby środowiska. Stąd wynika wielka różnorodność form pracy, które z biegiem lat zmieniały się tak, jak zmieniają się zainteresowania i potrzeby czytelników.

W latach 50. funkcjonowała instytucja tzw. księgonoszy (młodych ludzi zanoszących książki bezpośrednio do domów czytelników) oraz zespół głośnego czytania, a w roku 1962 imprezy dla dzieci cieszyły się tak dużym zainteresowaniem, że wprowadzono na nie karty wstępu.

W bibliotece zawsze wiele się działo. W minionych latach przetestowano chyba wszystkie możliwe formy pracy z czytelnikiem: konkursy, quizy, przeglądy książek, dyskusje, zajęcia plastyczne i teatralne, zabawy i gry literackie, głośne czytanie, pogadanki, odczyty, prelekcje, wieczory poezji, baśni i opowiadań, imprezy okolicznościowe, zajęcia dla dzieci organizowane w czasie wakacji i ferii zimowych.

Niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się spotkania autorskie. Gościło w bibliotece 28 prozaików, poetów, autorów książek przyrodniczych i podróżniczych, literatury dziecięcej i młodzieżowej oraz krytyków literackich, m. in. Włodzimierz Puchalski, Maria Kędziorzyna, Marian Brandys, Igor Sikirycki, Henryk Panas, Joanna Papuzińska, Wacław Sadkowski, Ewa Nowacka, Barbara Nawrocka-Dońska, a w ostatnich latach prof. Roman Antoszewski (urodzony w Lidzbarku, a od kilkunastu lat mieszkający w Nowej Zelandii, specjalista z zakresu biochemii roślin, autor kilku nowelek science fiction, zbiorów ciekawostek oraz powieści "Kariera na trzy karpie morskie) i Hanna Jolanta Wiśniewska (poetka działdowska).

Z okazji Roku Mickiewiczowskiego (1998) biblioteka przygotowała konkursy: "Mickiewicz znany i nieznany" oraz "W kręgu bohaterów Mickiewiczowskich", spotkania poetyckie: "Kraj lat dziecinnych" i "Mickiewicz poeta" oraz zorganizowała Tydzień Mickiewiczowski, podczas którego codziennie odbywała się inna impreza czytelnicza typu: "Wigilie pana Adama", "Domy Mickiewicza", "Spotkanie z pielgrzymem" czy "Podróże Mickiewicza". Podobnie w latach następnych biblioteka przygotowała obchody Roku Chopinowskiego, Roku Słowackiego, Reymonta, Norwida, Paderewskiego i kardynała Wyszyńskiego.

W roku 2001 ruszyła ogólnopolska akcja "Cała Polska czyta dzieciom", do której natychmiast przystąpiła lidzbarska książnica. W grudniu czytaliśmy bajki o św. Mikołaju, w styczniu bajki zimowe, a w czerwcu b.r. z okazji 70. rocznicy urodzin Koziołka Matołka - komiks pisarza Kornela Makuszyńskiego i rysownika Mariana Walentynowicza.

Biblioteka włączyła się w obchody 700-lecia Lidzbarka, organizując konkurs poetycki "Moje miasto - portret literacki", konkurs "Miejsce, które kocham" oraz wystawę przygotowaną z myślą o turystach i gościach odwiedzających nasze miasto, składającą się z dwóch części: historycznej "Z dziejów miasta" i przyrodniczej "Walory turystyczno-krajoznawcze".

Szczególne miejsce w działalności biblioteki zajmuje praca z dziećmi i młodzieżą. Przeprowadzamy lekcje biblioteczne dla wszystkich typów szkół, dostosowując formę lekcji i zakres materiałów do możliwości percepcyjnych uczniów i wymogów programu nauczania, przyjmujemy wycieczki zapoznając uczestników z pracą biblioteki, rodzajem gromadzonych zbiorów, formami udostępniania. Corocznie w maju uczniowie klas "O" i grupy przedszkolne zapraszamy do "Krainy Uśmiechniętej Książki" na imprezy wprowadzające maluchy w zaczarowany świat książek. W okresie ferii zimowych i wakacji proponujemy spędzenie wolnego czasu z biblioteką (zajęcia plastyczne, konkursy wiedzy wszelakiej, zabawy karnawałowe, budowaliśmy też wioskę indiańską, urządzaliśmy salon gier, bawiliśmy się w detektywa). Nasi czytelnicy biorą udział w konkursach organizowanych przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie. W roku ubiegłym zdobyliśmy II miejsce i wyróżnienie w konkursie "Fantastyczny świat Hobbita". W każdą środę oddział dla dzieci proponuje imprezę czytelniczą dla tej grupy wiekowej.

Tradycją biblioteki stała się organizacja wystaw. Ostatnio można było obejrzeć ekspozycję "Z przeszłości Lidzbarka", prezentującą archiwalne XIX-wieczne dokumenty kościoła katolickiego i ewangelickiego w Lidzbarku, zorganizowaną wspólnie z Towarzystwem Miłośników Lidzbarka, a obecnie wystawę "Wczoraj i dziś Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku". W oddziale dla dzieci z powodzeniem funkcjonuje "Galeryjka nad regałem", prezentująca prace najmłodszych twórców.

Biblioteka współpracuje ze wszystkimi placówkami kulturalno-oświatowymi działającymi w mieście, z przedszkolem, szkołą podstawową, gimnazjum i szkołami średnimi, a także z prasą lokalną.

W ostatnich latach jesteśmy świadkami narodzin nowej ery w historii książki: ery książki elektronicznej. Bogactwo i różnorodność internetowych źródeł informacji stanowi doskonałe uzupełnienie warsztatu informacyjnego. Rozumiejąc potrzebę czasu i dostosowując się do tych przemian, rozpoczęto proces komputeryzacji Biblioteki Miejskiej. W grudniu 2001 r. zakupiono sprzęt komputerowy, drukarkę i skaner, w kwietniu 2002 r. Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie przekazała w użytkowanie w ramach programu BIS - Biblioteczna Informacyjna Sieć Szkoleniowa, sprzęt komputerowy wraz z oprogramowaniem. Kolejno uzyskano stały dostęp do Internetu (SDI) oraz zakupiono program MAK, w którym przystępujemy do tworzenia komputerowego katalogu zbiorów. W marcu 2003 r. rozpoczęto kompletowanie i wprowadzanie danych, a w maju udostępniono użytkownikom Bazę Informacji Lokalnej miasta i gminy Lidzbark.

Biblioteki, jak i wiele innych instytucji kulturalnych w małych miejscowościach, są niedoceniane i lekceważone jako instytucje niedochodowe. Świadczą o tym akcje likwidowania placówek, łączenia z innymi instytucjami, czy przyznawania środków finansowych na tzw. przetrwanie. W Lidzbarku Rada Miejska dwukrotnie podejmowała próbę likwidacji filii bibliotecznych. Dzięki aktywnemu uczestnictwu tych placówek w życiu środowiska oraz zaangażowaniu czytelników, udało się temu przeciwdziałać.

Ważną i nieocenioną wartością lidzbarskiej biblioteki byli i są ludzie. Obsada nigdy nie była liczna. Obecnie w Bibliotece Miejskiej zatrudnionych jest 3 pracowników merytorycznych (3 etaty) oraz 1 pracownik obsługi (etat), w filiach bibliotecznych - 5 pracowników merytorycznych (2,25 etatu).

Praca bibliotekarza jest trudna, niskopłatna przy wysokich wymaganiach dotyczących wykształcenia, licznych umiejętności i talentów, wymagająca szczególnej koncentracji, szybkości działania i odporności na stres. Mimo to pracownicy Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku starają się wykonywać swoje obowiązki z pasją, realizować ciekawe twórcze pomysły, które wielokrotnie były dostrzegane i nagradzane w minionych latach:

55 lat działalności Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku to ogrom przemian, lata lepsze i gorsze, to ponad 17 000 dni, które wymagały wysiłku na rzecz czytelników. To tysiące opracowanych i udostępnionych zbiorów, udzielonych informacji. To codzienne kontakty z czytelnikami, którym służyło przez te wszystkie lata 24 pracowników. Zmieniały się narzędzia i warunki pracy, pozostał niezmieniony, służebny stosunek bibliotekarzy do swojej pracy.

W dniu 5 czerwca odbyła się uroczystość z okazji 55-lecia Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej w Lidzbarku, w której udział wzięli: Burmistrzowie Lidzbarka, Dyrekcja Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie, radni Rady Miejskiej w Lidzbarku, dyrektorzy placówek kulturalnych i oświatowych, emeryci i aktualni pracownicy biblioteki.

cofnij